دومة الجندل: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز افزایش پانویس |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز تمیزکاری |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
[[پرونده:قلعه مارد.jpg|بندانگشتی|قلعه مارد از بناهای تاریخی دومة الجندل]] | [[پرونده:قلعه مارد.jpg|بندانگشتی|قلعه مارد از بناهای تاریخی دومة الجندل]] | ||
{{تاریخ صدر اسلام}} | {{تاریخ صدر اسلام}} | ||
بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، دومه برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که در این شهر قلعه‌ای بنا کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> | بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، دومه برگرفته از نام «دوماء» فرزند [[اسماعیل (پیامبر)|اسماعیل پیامبر]] است که در این شهر قلعه‌ای بنا کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء از سنگ بنا نهاده است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> یاقوت حموی از قلعه مارد در دومة الجندل یاد کرده<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.</ref> که از آثار تاریخی این شهر به شمار می‌آید.<ref>[http://sauditourism.sa/ar/aboutKSA/CultureAndHistory/Antiquities/Pages/MaridCastle.aspx السیاحة السعودیه، قلعة مارد، بازبینی ۲۵ آذر ۱۳۹ش.]</ref> | ||
همچنین گفته شده این منطقه به جهت اشتباه نشدن با دومه الحیره، دومه الجندل نامیده شده است. اکیدر بن عبدالملک حاکم آنجا در دومة الحیره اقامت داشت، روزی هنگام شکار با ویرانه‌های شهری روبه‌رو شد که از سنگ بنا شده بود، آن را بازسازی کرد و دومة الجندل نامید.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.</ref> | |||
دومة الجندل را جوف{{یادداشت|زمین پست را جوف می‌گویند}} یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند.<ref>لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.</ref> | دومة الجندل را جوف{{یادداشت|زمین پست را جوف می‌گویند}} یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند.<ref>لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.</ref> | ||
نسخهٔ ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۶:۵۲
 موقعیت جغرافیایی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| کشور | عربستان سعودی |
| استان | جوف |
| جمعیت کل | ۴۹۶۴۶ (۲۰۱۰م) |
| اطلاعات تاریخی | |
| قدمت | پیش از اسلام |
| وقایع مهم | غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت |
دُومَةُ الجَنْدَل، شهری در استان جوف عربستان است. وقوع چند ماجرای تاریخی در این منطقه، از جمله غزوه دومة الجندل و ماجرای حکمیت در جنگ صفین، باعث شده تا منابع تاریخ اسلام بسیار از آن یاد کنند.
موقعیت جغرافیایی
دومة الجندل شهری در نزدیکی تبوک[۱] و در فاصله میان مدینه و دمشق واقع شده بود.[۲] این شهر امروزه به نام جوف شناخته می‌شود و در استان جوف در شمال غرب عربستان سعودی واقع شده است.[۳] دومة الجندل در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهر سکاکا، مرکز استان جوف و ۱۰۰ کیلومتری مرز اردن قرار دارد.[۴] فاصله دومة الجندل تا ریاض پایتخت عربستان، ۹۰۰ کیلومتر و تا مکه، حدود ۱۲۲۰ کیلومتر است. بنابر سرشماری سال ۲۰۱۰م، جمیعت دومة الجندل ۴۹۶۴۶ نفر بوده است.
نامگذاری و تاریخچه
| شخصیت‌ها | |
|---|---|
| پیامبر اسلام(ص) • ابوطالب • حضرت خدیجه(س) • حضرت علی (ع) • حضرت فاطمه(س) • حمزة بن عبدالمطلب • سلمان فارسی • ابوذر غفاری • مقداد بن عمرو • جعفر بن ابی‌طالب • بلال حبشی • ابوبکر • عمر بن خطاب • عثمان بن عفان • صحابه | |
| جنگ‌ها غزوه‌ها و سریه‌ها | |
| جنگ بدر • جنگ احد• غزوه بنی‌نضیر • غزوه خندق • غزوه بنی‌قریظه • صلح حدیبیه • غزوه خیبر • فتح مکه • غزوه تبوک • سایر غزوه‌ها • سریه‌ها | |
| شهرها و مکان‌ها | |
| مکه• شعب ابی‌طالب • مدینه• طائف • مسجد قبا • مسجدالنبی • سقیفه بنی‌ساعده • خیبر • قبرستان بقیع | |
| حوادث | |
| بعثت • هجرت به حبشه • لیلة المبیت • هجرت به مدینه • صلح حدیبیه • حجة الوداع • واقعه غدیر • سقیفه • سپاه اسامه | |
| مفاهیم مرتبط | |
| اسلام• انصار • مهاجرین • تشیع • حج • قریش • بنی‌هاشم • بنی امیه • جاهلیت | |
بنابر آنچه که در معجم البلدان نقل شده، دومه برگرفته از نام «دوماء» فرزند اسماعیل پیامبر است که در این شهر قلعه‌ای بنا کرد.[۵] جندل به معنای کلوخ و سنگ است و دومة الجندل به معنای قلعه‌ای است که دوماء از سنگ بنا نهاده است.[۶] یاقوت حموی از قلعه مارد در دومة الجندل یاد کرده[۷] که از آثار تاریخی این شهر به شمار می‌آید.[۸]
همچنین گفته شده این منطقه به جهت اشتباه نشدن با دومه الحیره، دومه الجندل نامیده شده است. اکیدر بن عبدالملک حاکم آنجا در دومة الحیره اقامت داشت، روزی هنگام شکار با ویرانه‌های شهری روبه‌رو شد که از سنگ بنا شده بود، آن را بازسازی کرد و دومة الجندل نامید.[۹]
دومة الجندل را جوف
یا جوف آل‌عمرو نیز نامیده‌اند. آل عمرو منسوب به بنی عمرو از قبیله طی است که در قرن چهارم قمری در آنجا ساکن بودند.[۱۰]
وقایع تاریخی
دومة الجندل و مناطق اطراف آن در زمان ظهور اسلام، مسکن بنوکنانه از قبیله کلب بود.[۱۱] حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک کندی مسیحی[۱۲] و تحت فرمان پادشاه روم قرار داشت.[۱۳] همچنین بت «ود» از بت‌های مشهور جهان عرب در این منطقه قرار داشت.[۱۴]
در منطقه دومة الجندل وقایعی رخ داد که سبب شده که در منابع تاریخ اسلام از آن بسیار یاد شود، برخی از این وقایع عبارتند از:
غزوه دومة الجندل
در ۲۵ ربیع الاول سال پنجم قمری پیامبر با ۱۰۰۰ تن از مسلمانان به سوی منطقه دومة الجندل راه افتاد[۱۵] زیرا به او خبر رسیده بود که اهالی دومة الجندل در گذرگاه بازرگانان کمین کرده و برای تجار مدینه ایجاد مزاحمت می‌کنند همچنین تصمیم دارند به مدینه نیز نزدیک شوند.[۱۶] وقتی سپاه اسلام به منطقه دومة الجندل رسید، آنان با اطلاع از حضور سپاه اسلام پراکنده شده بودند، پیامبر افرادی را به اطراف فرستاد ولی کسی را نیافتند جز محمد بن مسلمه شخصی را نزد پیامبر آورد و او اسلام را پذیرفت. مسلمانان در ۲۰ ربیع الثانی به مدینه بازگشتند، بدون اینکه جنگی در دومة الجندل رخ دهد.[۱۷]
از آنجا که دومة الجندل زیر سلطه روم بود، این را اولین برخورد مسلمانان با رومیان دانسته‌اند.[۱۸] همچنین درباره هداف این غزوه گفته‌اند که پیامبر قصد داشت به مرزهای شام برود زیرا رفتن او به مرزهای شام سبب ترس قیصر روم می‌شد.[۱۹]
سریه عبدالرحمن بن عوف
در شعبان سال ششم هجری، عبدالرحمن بن عوف را به آنجا اعزام کرد و از او خواست که مردمان منطقه را به اسلام دعوت کند. ماجرا با اسلام آوردن اصبغ بن عمرو کلبی که از بزرگان منطقه بود و ازدواج عبدالرحمن با دختر او خاتمه یافت.[۲۰]
سریه خالد بن ولید
در سال نهم هجری پیامبر اکرم(ص) از تبوک، خالد بن ولید را به سوی دومة الجندل فرستاد[۲۱] زیرا بیم آن می‌رفت که حاکم منطقه، اکیدر بن عبدالملک، به رومیان علیه مسلمانان کمک کند. خالد اکیدر را محاصره کرد و به مدینه آورد. بنابر گزارش منابع تاریخی پیامبر با او قراردادی نوشت و برایش جزیه تعیین نمود.[۲۲]هرچند برخی از منابع از اسلام آوردن او خبر داده‌اند،[۲۳] ولی منابع دیگر این نقل را صحیح ندانسته‌اند.[۲۴] هر دو گروه منابع برآنند که اکیدر پس از وفات پیامبر(ص) از پرداخت زکات یا جزیه سر پیچید و در سال دوازدهم ابوبکر، خالد را برای سرکوب وی فرستاد و او کشته شد.[۲۵]
حکمیت در جنگ صفین
بنابر برخی منابع تاریخی، ماجرای حکمیت در جنگ صفین که ابوموسی اشعری و عمرو بن عاص از سوی سپاه امام علی(ع) و معاویة بن ابی‌سفیان مأمور به مذاکره و حکم کردن به نفع یکی از طرفین شدند، در منطقه دومة الجندل رخ داده است.[۲۶]
پانویس
منابع
- ابن اثیر، علی بن محمد، أسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابه فی تمییز الصحابه، تحقیق:عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۹۹۲م/۱۴۱۲ق.
- آلوسی، محمود، آلوسی، بلوغ الارب فی معرفة احوال العرب، تصحیح: محمد بهجه اثری، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: محمد حمیدالله، مصر، دار المعارف، ۱۹۵۹م.
- حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، چاپ دوم، ۱۹۹۵م.
- دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ چهارم، ۱۳۷۱ش.
- عاملی، جعفر مرتضی، الصحيح من سيرة النبي الأعظم، موسسه فرهنگی دار الحدیث، بی‌تا.
- لاهوتی، بهزاد، «مدخل جوف» در دانشنامه جهان اسلام، ج۱۱.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، تصحیح: عبدالله اسماعیل صاوی، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا(افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافه الاسلامیه)
- مقدسی، مطهر بن طاهر، البَدْء و التاریخ، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.
- مقریزی، احمد بن علی، امتاع الاسماع بما للنبی من الاحوال و الاموال و الحفدة و المتاع، تحقیق: محمد عبدالحمید النمیسی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۰ق/۱۹۹۹م.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الاعلمی، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ↑ عاملی، الصحیح من سیرة النبی الاعظم، دار الحدیث، ج۱۰، ص۱۰۵.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.
- ↑ لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۸.
- ↑ السیاحة السعودیه، قلعة مارد، بازبینی ۲۵ آذر ۱۳۹ش.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ لاهوتی، «جوف»، ج۱۱، ص۳۷۳.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۷.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۱۵.
- ↑ نگاه کنید به آلوسی، بلوغ الارب، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۲۱۳-۲۱۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۸، ص۳۶۷.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳؛ مقدسی، البَدْء و التاریخ، ج۴، ص۹۲.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۲.
- ↑ مقدسی، البَدْء و التاریخ، قاهره، ج۴، ص۲۱۴؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، دار الصاوی، ص۲۱۴.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۰۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۵۶۰-۵۶۲؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۷۸.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف ج۱، ص۳۸۲.
- ↑ ابن عبد البر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۲۸؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ نگاه کنید به:ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۳۵.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۸۱؛ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵.
- ↑ ابن اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ۱۳۵؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۳.
- ↑ دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۱ش، ص۲۴۲؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۴۸۹؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۶.