سید محمدکاظم بلبل کابلی

سید محمد کاظم بلبل کابلی

اطلاعات فردی
نام کامل	سید محمد کاظم بلبل
لقب	علامه بلبل • علامه بلبل کابلی
تاریخ تولد	۱۲۶۰ش
تاریخ وفات	۱۳۲۳ش
شهر وفات	چنداول کابل
خویشاوندان سرشناس	میر علی احمد حجت
اطلاعات علمی
محل تحصیل	حوزه علمیه مشهد • حوزه علمیه نجف
تألیفات	دیوان اشعار
سایر	سرودن شعر • وعظ و خطابه
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعی	بازسازی آرامگاه سید مرد آقا در جنوب شرقی چنداول

سید محمدکاظم بلبل کابلی (۱۲۶۰- ۱۳۲۳ش) معروف به علامه بلبل یا علامه بلبل کابلی، عالم و خطیب افغانستانی است که اشعار آیینی او به‌ویژه درباره واقعه عاشورا، به ۲۰ هزار بیت می‌رسد. او نزدیک به ۲۰ سال در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف تحصیل کرد و سپس به افغانستان بازگشت.

زندگی

سید محمدکاظم در سال ۱۲۶۰ش در محله مرادخانی کابل به دنیا آمد. در ۱۲ سالگی، پدرش سید گل شاه ، جد و عموهایش به دست عوامل دولت عبدالرحمان خان کشته شدند. او در خانه‌ای مخفی شد و سپس افغانستان را به سوی ایران ترک کرد. او برادر میر علی احمد حجت است.

وی در سال ۱۳۲۳ش در ۶۳ سالگی در کابل درگذشت. خانه‌اش در محله چنداول کابل محل برگزاری برنامه‌های مذهبی، عزاداری محرم و صفر و تبلیغ دین است و «تکیه‌خانه آقای بلبل» خوانده می‌شود.

تحصیل در حوزه‌های علمیه

مشهد

محمدکاظم در سال ۱۳۷۲ش وارد مشهد شد. مقداری از دروس متداول را در کابل فراگرفته بود و با ورود به شهر مشهد، آموختن دروس حوزوی را پی گرفت و ۱۴ سال در حوزه علمیه مشهد ماند. محمدکاظم بلبل یک بار دیگر پس از بازگشت از نجف، در سال ۱۲۹۲ش وارد مشهد شد و مدت ۳ سال در آنجا اقامت کرد. پس از آن به افغانستان بازگشت و تا پایان عمر در وطن خود ماند.

نجف

محمدکاظم در سال ۱۲۸۷ش برای تکمیل تحصیلات و حضور در درس علمای حوزه علمیه نجف، به عراق رفت و ۵ سال به تحصیل پرداخت.

بازگشت به افغانستان

سید محمد کاظم بلبل در سال ۱۲۹۵ش به کابل بازگشت و در منطقه چنداول کابل اقامت گزید.

فعالیت‌های علمی و تبلیغی

محمد کاظم که مانند برادرش میر علی احمد حجت، سخنرانی می‌کرد، به ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های حکومت وقت افغانستان توجهی نکرد و در مناسبت‌های مختلف از جمله دهه اول محرم، به سخنرانی می‌پرداخت. سیدمحمدکاظم خانه خود را تبدیل به تکیه کرد و شب‌های جمعه مجلس منقبت‌خوانی در آن برقرار می‌شد. او اشعاری را که خود در رثای پیامبر اسلام و امامان شیعه سروده بود، برای حاضران می‌خواند.

گفته شده بلبل در سخن‌هایش از آیات و روایات، امثال و حکم و اشعار عربی و فارسی استفاده می‌کرد. خوش‌بیان و خوش‌گفتار بود و ساده و بی‌تکلف زندگی می‌کرد.

سرودن شعر

اشعار مختلفی از سید محمد کاظم بلبل باقی مانده است. دائرة المعارف آریانا، تعداد ابیات سروده او را حدود ۲۰ هزار دانسته و منابع دیگری از شمار بیشتری سخن گفته‌اند. او در سبک خراسانی و گاه عراقی سروده است. بیشتر اشعار او در مدح و منقبت معصومین و به‌ویژه امام علی(ع)، امام حسین(ع) و واقعه عاشورا است، و اشعاری هم درباره موضوعات دینی از قبیل توحید دارد.

شعرهای سید محمد کاظم بلبل، روان و سلیس است و مطالبی تازه و همه‌فهم دارد. او را به دلیل سروده‌هایش بلبل می‌خوانند. دیوان اشعار او اولین بار در سال ۱۳۶۵ با ۲۰ هزار بیت از اشعار او در تهران منتشر شد. بار دیگر کتابی با عنوان «دیوان اشعار حضرت علامه سید کاظم شاعر شهیر افغانستان بلبل کابلی» در سال ۱۳۸۸ش در ۱۹۱ صفحه و در انتشارات معصومین قم، منتشر شده است.

برخی او را آغازگر ادبیات آیینی و مذهبی افغانستان در قرن سیزدهم دانسته‌اند. ثنای حسین(ع) عنوان یکی از قصاید وی در دیوانش است:

زبان ناطقه لال است در ثنای حسین

مگر ثنای حسین را کند خدای حسین

دمی که بر سر دوش نبی نهادی پا

گذشت از سر عرش، افسر کلاه حسین

زهی مقام و زهی رفعت و زهی عظمت

که گشت بر سر دوش رسول جای حسین

سر ستاره ز عرش مجید می‌گذرد

اگر ستاره نهد سر به خاک پای حسین

• در مدح امیرالمؤمنین (ع)

علی دین وعلی ایمان،علی حجت، علی برهان

علی روح وعلی ریحان،علی جنت،علی رضوان

علی انسانِ اَلرّحمن، علـــــــی دانْ عَلَّم اَلقُرآن

علی لؤلؤ، علی مرجان، علی جان و علی جانان

• در فراق امام زمان(ع)

ز هجران رخ مهــــــــــــــدی رخ درماندگی دارم

اگر از خــدمت اش دورم به دل شرمندگی دارم

چو نرگس از خجــــالت سر به زیر افگندگی دارم

چو قُـمـــــری طوق بر گردنْ نشان بندگی دارم