سید ابوالحسن شمس‌آبادی (۱۲۸۱-۱۳۵۵ش) از مجتهدان شیعه و وکیل سید حسین طباطبایی بروجردی و سید ابوالقاسم خویی در اصفهان. او در نجف در درس عالمانی چون سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاء عراقی شرکت کرده بود.
| شهید اصفهانی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید ابوالحسن موسوی آل رسول شمس‌آبادی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۹ق |
| زادگاه | اصفهان |
| محل دفن | تخت فولاد |
| تاریخ شهادت | ۱۸ فروردین ۱۳۵۵ش |
| محل شهادت | اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید ابوالحسن اصفهانی • آقا ضیاءالدین عراقی |
| محل تحصیل | نجف • اصفهان |
| فعالیتهای اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مبارزه با وهابیت و بهاییت |
| اجتماعی | امور خیریه و تأسیس مؤسسات عام‌المنفعه |
شمس‌آبادی در مدرسه صدر بازار تدریس می‌کرد و فعالیتهای زیادی در زمینه امور خیریه و تأسیس مؤسسات عام‌المنفعه و همچنین اعزام مبلغ به سراسر استان اصفهان داشت. شهرت او مبارزه با وهابیت و بهائیت بود. او همچنین فعالیت‌هایی در حمایت از امام خمینی در سال ۱۳۴۲ش داشت.
پیکر شمس‌آبادی در ۱۸ فروردین سال ۱۳۵۵ش در خارج از شهر اصفهان پیدا شد که به قتل رسیده بود. بر اساس اعترافات و برخی اسناد سازمان امنیت وقت، برخی از همفکران سید مهدی هاشمی از طلاب منطقه قهدریجان اصفهان، به عنوان قاتل معرفی شدند. شمس‌آبادی پس از تشییع جنازه، در تخت فولاد به خاک سپرده شد.
معرفی
سید ابوالحسن موسوی آل رسول شمس‌آبادی معروف به شهید اصفهانی، از عالمان و فقیهان بانفوذ و مشهور اصفهان در قرن چهاردهم هجری شمسی بود.[۱] او در سال ۱۳۱۹ق (۱۲۸۱ش) در اصفهان متولد شد.[۲] اجدادش از مازندران به اصفهان آمده و ساکن محله شمس‌آباد اصفهان بوده‌اند.[۳] پدرش سید محمدابراهیم نیز از شاگردان سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، نویسنده کتاب عروة الوثقی بود که پس از تحصیل در نجف به اصفهان بازگشت و امور دینی مردم را در دست گرفت.[۴]
محبت شدید به اهل‌البیت(ع) به‌ویژه به امام حسین (ع) و تأکید بر اخلاق و معنویت و همچنین متصف بودن به اخلاقیات نیک را از ویژگی‌های شمس‌آبادی دانسته‌اند. همچنین گفته شده انجام خدمات اجتماعی و دینی باعث محبوبیت او در میان مردم اصفهان و علما شده بود.[۵]
حیات علمی
شمس‌آبادی پس از فراگیری علوم حوزوی در حوزه علمیه اصفهان نزد عالمانی چون محمدحسین فشارکی و میر سید علی نجف‌آبادی، به نجف رفت.[۶]
استادان
او در درس عالمان و مراجع نجف شرکت کرد که جزئیات برخی از آنها بدین شرح است.[۷]
- سید ابوالحسن اصفهانی، به مدت ده سال در درس خارج او شرکت کرد.[۸]
- آقا ضیاءالدین عراقی، شش سال در درس او شرکت کرد و درس را برای برخی دیگر از شاگردان تقریر می‌کرد.[۹]
- شیخ محمدکاظم شیرازی
- سید عبدالهادی شیرازی
- سید جمال‌الدین گلپایگانی
- میرزا ابوالحسن مشکینی
او پس از کسب درجه اجتهاد به اصفهان برگشت و به تدریس علوم دینی و اداره امور شرعی مردم پرداخت.[۱۰]
آثار
تألیفات او به علت کثرت مشاغل نامرتب ماند و چاپ نشد. تقریرات درس فقه و اصول، دیوان اشعار در فضائل اهل‌بیت (ع)، رساله‌ای در اصول دین، موعظه ابراهیم و شرح صحیفه سجادیه از جمله این آثار است.[۱۱]
خدمات
سید ابوالحسن شمس‌آبادی پس از بازگشت از نجف به اصفهان، ابتدا وکیل تام‌الاختیار سید حسین طباطبایی بروجردی و سپس سید ابوالقاسم خویی از مراجع تقلید شد و ضمن تدریس در حوزه علمیه اصفهان، به تأسیس و سرپرستی مؤسسات عام‌المنفعه پرداخت.[۱۲]
اعزام مبلغ به مناطق مختلف اصفهان و حمایت از مبلغان، مبارزه با مروجان مذاهبی مانند وهابیت، بهائیت، از دیگر فعالیتهای شمس‌آبادی در استان اصفهان بود؛ به صورتی که او حتی در مناطقی که فعالیت این گروه‌ها زیاد بود، رفت و آمد می‌کرد تا از گسترش پیروان آنان بکاهد و باعث تقویت شیعه شود.[۱۳]
برخی از خدمات او به این شرح است:
- مؤسسه ابابصیر، که نابینایان در هر سنی را تحت سرپرستی گرفته و زمینه تحصیل و ایجاد اشتغال و ازدواج را برای آنها فراهم می‌کرد. این مجتمع به انگیزه مقابله با آموزشگاه نابینایان کریستوفر که توسط ارامنه ساخته شده بود و سبب گمراهی نابینایان مسلمان بود، تأسیس شد.[۱۴]
- مؤسسه خیریه و دبیرستان احمدیه، که به تربیت جوانان متعهد و متدین می‌پرداخت. بنابر گزارش ساواک این مؤسسه اقدام به اعزام طلاب و روحانیون به روستاهای اطراف می‌کرد و به مبلغان اعلام شده بود که هیچ مبلغی از مردم دریافت نکنند و مؤسسه هزینه‌ها را تقبل می‌کرد.[۱۵]
- مسجد و حسینیه دهستان تاروکشه از تابع کاشان، که در این روستا برخی از افراد گمراه و منسوب به «فرقه ازلی» نفوذ کرده‌بودند. او با ساخت حسینیه و اعزام مبلغین نفوذ آنها را خنثی کرد.[۱۶]
- از دیگر اقدامات او می‌توان به تأسیس، انجمن مددکاری صاحب‌الزمان، بیمارستان عسکریه، آزمایشگاه مهدیه، حسینیه و زائرسرای اصفهانیها در مشهد و ساختمان قائمیه اشاره کرد.[۱۷]
فعالیتهای سیاسی
از جمله فعالیتهای سیاسی شمس‌آبادی امضای اعلامیه در حمایت از امام خمینی و عزیمت به تهران جهت پیوستن به علمای تهران به جهت اعتراض به حکومت پهلوی در سال ۱۳۴۲ش بود. او همچنین به همراه عده‌ای از علمای اصفهان در تلگرافی به مراجع تقلید نسبت به محکومیت حسینعلی منتظری و عبدالرحیم ربانی شیرازی توسط دولت اعتراض و خواستار تجدیدنظر شدند.[۱۸]
شمس‌آبادی سال‌ها در مدرسه صدر بازار به تدریس پرداخت.[۱۹] وی چند تألیف هم دارد که از جمله آنها تقریرات اصولی و فقهی اساتید خود، رساله در اصول دین، شرح صحیفه سجادیه، موعظه ابراهیم و اشعاری در فضائل و مناقب و مراثی و مصائب معصومان (ع) است.[۲۰]
ماجرای ترور
در ۱۸ فروردین سال ۱۳۵۵ش جنازه سید ابوالحسن شمس‌آبادی در حومه جاده درچه‌پیاز اصفهان کشف شد.[۲۱] به گزارش پزشکی قانونی علت مرگ این روحانی سرشناس اصفهانی، خفگی در اثر فشار پارچه بر عروق و اعضای گردنی و عوارض حاصل از آن تعیین شد.[۲۲] پس از اطلاع مردم اصفهان از ماجرای ترور، پیکر او تا اصفهان تشییع و در تخت فولاد مدفون شد و بقعه‌ای بر مزار او ساختند. شمس‌آبادی پس از ترور به شهید اصفهانی معروف شد و شهدای جنگ ایران و عراق نیز در اطراف مزار او دفن شدند.[۲۳]
در پی ترور شمس‌آبادی، سیدمهدی هاشمی از طلاب منطقه قهدریجان و جمعی از همفکرانش بازداشت و در دادگاه محاکمه و محکوم شدند. طبق اعترافات ثبت شده از سید مهدی هاشمی، سه نفر به نام‌های اسدالله شفیع‌زاده، محمدحسین جعفرزاده و محمداسماعیل ابراهیمی با تعقیب و مراقبت، هنگامی که شمس‌آبادی به قصد اقامه نماز صبح به سمت مسجد حرکت می‌کرده، او را سوار بر ماشینی کرده و در بین راه به قتل می‌رسانند. او انگیزه اصلی این قتل را تعصبات شدید مذهبی دانسته است.[۲۴]
سید مهدی هاشمی، بنابر اعترافات خودش، روحانیت سنتی حوزه اصفهان و توانایی مالی بالای آنان را مانعی برای مبارزه با حکومت پهلوی می‌انگاشت؛ به‌همین‌دلیل، حساسیت هواداران خود را بیشتر به سمت فشار و حذف روحانیت سنتی، متمرکز کرده بود.[۲۵] همچنین طبق برخی از اسناد ساواک، قتل شمس‌آبادی در حوزه به «طرفداران خمینی و کتاب شهید جاوید» نسبت داده شد. به گفته ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور در آن وقت) شمس‌آبادی به عنوان نماینده سید ابوالقاسم خویی در اصفهان، علیه خمینی فعالیت داشته و همچنین علیه کتاب شهید جاوید و تقریظ نویسان آن اقدام کرده است.[۲۶] در مقابل، طرفداران امام خمینی نیز ترور شمس‌آبادی را به دولت نسبت می‌دادند.[۲۷]
سید مهدی هاشمی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به اتهام قتل سید ابوالحسن شمس‌آبادی و جرائم و قتل‌های دیگر محاکمه و اعدام شد.[۲۸]
تک‌نگاری
«شهید اصفهانی: زندگی‌نامه آیت‌الله سیدابوالحسن شمس‌آبادی»، نام کتابی است که توسط مریم زنده‌دل درباره زندگی و درگذشت سید ابوالحسن شمس‌آبادی نوشته شده است. این کتاب توسط انتشارات همای دل در سال ۱۳۸۸ش منتشر شد.[۲۹]
پانویس
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۶۱۳.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ مهدوی، زندگی‌نامه شهید اصفهانی، ۱۴۰۹ق، ص۵۲۷–۵۳۲.
- ↑ مهدوی، زندگی‌نامه شهید اصفهانی، ۱۴۰۹ق، ص۵۲۰–۵۲۱.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۶۱۳.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۰.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۱.
- ↑ مهدوی، زندگی‌نامه شهید اصفهانی، ۱۴۰۹ق، ص۵۲۲؛ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۰.
- ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۶۱۳.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۲.
- ↑ محمدی ری‌شهری، خاطرات سیاسی، ص۱۶۱.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۲.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۲، ص۹۶۲.
- ↑ «معرفی اساتید، شاگردان و یاران امام خمینی سید ابوالحسن شمس‌آبادی»، وبگاه دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی در اصفهان.
- ↑ «معرفی اساتید، شاگردان و یاران امام خمینی سید ابوالحسن شمس‌آبادی»، وبگاه دفتر تنظیم و نشر آثار امام خمینی در اصفهان.
- ↑ مهدوی، «زندگی‌نامه شهید اصفهانی»، ص۵۲۳.
- ↑ «سند همکاری مهدی هاشمی با ساواک»، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «گزارش پزشکی قانونی از جسد آیت‌الله شمس‌آبادی»، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۵۰؛ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۳۷۶ش، ج۱، ص۶۱۴.
- ↑ «سند همکاری مهدی هاشمی با ساواک»، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «ریشه‌های فکری و اخلاقی قتل آیت‌الله شمس‌آبادی»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «شایعات پیرامون قتل سیدابوالحسن شمس‌آبادی در اصفهان پیرو شماره ۴۵/۲۱ ۱۹/۱/۲۵۳۵»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ «انعکاس قتل شمس‌آبادی در حوزه علمیه قم»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی.
- ↑ دلایل اعدام مهدی هاشمی، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
- ↑ «شهید اصفهانی: زندگی‌نامه آیت‌الله سیدابوالحسن شمس‌آبادی»، کتابخانه دیجیتال دفتر تبلیغات اسلامی.
منابع
- انصاری قمی، ناصر الدین، اختران فقاهت، ج۲، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش.
- «شایعات پیرامون قتل سیدابوالحسن شمس‌آبادی در اصفهان پیرو شماره ۴۵/۲۱ ۱۹/۱/۲۵۳۵»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- «انعکاس قتل شمس‌آبادی در حوزه علمیه قم»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- «ریشه‌های فکری و اخلاقی قتل آیت‌الله شمس‌آبادی»، وبگاه مرکز بررسی اسناد تاریخی، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- «معرفی اساتید، شاگردان و یاران امام خمینی(س)، سید ابوالحسن شمس‌آبادی»، وبگاه دفتر نمایندگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی در اصفهان، تاریخ درج ۳۱ مرداد ۱۳۹۸، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱.
- «گزارش پزشکی قانونی از جسد آیت‌الله شمس‌آبادی»، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج ۱۸ فروردین ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- «سند همکاری مهدی هاشمی با ساواک»، وبگاه مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، تاریخ درج ۱۷ فروردین ۱۴۰۱ش، تاریخ بازدید ۴ تیر ۱۴۰۱ش.
- موحد ابطحی، سید حجت، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، اصفهان، دفتر تبلیغات المهدی، ۱۳۷۶ش (۱۴۱۸ق).
- مهدوی، مصلح الدین، اعلام اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، ۱۳۸۶ش.
- مهدوی، مصلح الدین، زندگی‌نامه شهید اصفهانی، در انتهای جلد دوم کتاب تحفة الابرار اثر محمدباقر شفتی بیدآبادی، اصفهان، کتابخانه مسجد سید اصفهان، ۱۴۰۹ق.