آل‌عصفور: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
===یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی(درگذشته ۱۱۸۶ق)=== | ===یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی(درگذشته ۱۱۸۶ق)=== | ||
{{اصلی|یوسف بن احمد بحرانی}} | {{اصلی|یوسف بن احمد بحرانی}} | ||
یوسف بحرانی معروف به صاحب حدائق،<ref>حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹- ۵۷۰.</ref> عالم و [[مجتهد]] و از بزرگان [[عراق]] و [[بحرین]] و نویسنده کتاب‌های مختلف چون [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|الحدائق الناظره]]، [[لؤلؤة البحرین]]، [[انیس المسافر و جلیس الخواطر (کتاب)|انیس المسافر و جلیس الخواطر]].<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۱۵.</ref> گفته شده او از [[اخباریان]] میانه‌رو بود.<ref>کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۰۳ق، ص۲۷۹؛ تنکابنی، قصص العلماء، ۱۳۶۹ق، ص۲۷۱؛ مدرس، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۶۰</ref> | یوسف بحرانی معروف به صاحب حدائق،<ref>حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹- ۵۷۰.</ref> عالم و [[مجتهد]] و از بزرگان [[عراق]] و [[بحرین]] و نویسنده کتاب‌های مختلف<ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۳-۱۹۷؛ بحرانی، لولوة البحرین، ص۴۲۹ تا ۴۳۲.</ref> چون [[الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة (کتاب)|الحدائق الناظره]]، [[لؤلؤة البحرین]]، [[انیس المسافر و جلیس الخواطر (کتاب)|انیس المسافر و جلیس الخواطر]].<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۱۵.</ref> گفته شده او از [[اخباریان]] میانه‌رو بود.<ref>کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۰۳ق، ص۲۷۹؛ تنکابنی، قصص العلماء، ۱۳۶۹ق، ص۲۷۱؛ مدرس، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۶۰</ref> | ||
===حسین بن محمد بن احمد آل‌عصفور(درگذشته ۱۲۱۶ق<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.</ref>)=== | ===حسین بن محمد بن احمد آل‌عصفور(درگذشته ۱۲۱۶ق<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.</ref>)=== | ||
نسخهٔ ۳ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۵۱
| شناسنامه خاندان | |
|---|---|
| نام خاندان | آل‌عصفور |
| صدر خاندان | عصفور بن راشد |
| وجه نام‌گذاری | انتسابشان به عصفور / هوش و ذکاوت بالا |
| موقعیت | |
| خاستگاه | بحرین، احساء |
| مکان استقرار | بحرین، بوشهر |
| افراد سرشناس | |
| عالمان | یوسف بن احمد بحرانی، حسین بن محمد آل‌عصفور، حسن بن حسین آل‌عصفور |
| سایر اطلاعات | |
آل‌عُصفُور یکی از خاندان‌های شیعه. یوسف بن احمد بحرانی، حسین بن محمد آل‌عصفور و فرزندش حسن بن حسین از عالمان برجسته این خاندان بودند. عده‌ای از عالمان این خاندان از اخباریان بوده و علاوه بر علوم دینی در زمینه‌های شعر و طب اسلامی نیز تبحر داشتند. آنها در بخش‌های مختلف بحرین، احساء و قطیف زندگی می‌کردند. پاره‌ای منابع از حکومت محلی خاندان آل‌عصفور در مناطق احساء و بحرین در قرن ۷ هجری قمری سخن به میان آورده‌اند.
برخی از عالمان این خاندان چون حسن به حسین آل‌عصفور به علت بی‌ثباتی و ناامنی محل زندگی، به مناطق جنوبی ایران چون بوشهر مهاجرت کردند و علاوه بر تأثیرات اجتماعی و فرهنگی، سبب تقویت جایگاه شیعیان در این مناطق شدند.
معرفی
یکی از خاندان‌های بزرگ و برجسته شیعه در کرانه‌های خلیج فارس چون بحرین، قطیف و احساء بوده[۱] که عالمان بزرگ و مشهوری از آن ظهور کردند.[۲] این خاندان با اسامی دیگری چون عصفوری،[۳] عصفور،[۴] ابن‌عصفور،[۵] عصافره، حدائقی، بن‌یوسف و بنی‌عصفور شناخته شده[۶] و به دلیل اینکه در دراز و شاخوره از توابع منامه بحرین زندگی می‌کردند[۷] درازی،[۸] شاخوری[۹] و بحرانی[۱۰] خوانده شده‌اند.
گفته شده تاریخ خاندان آل‌عصفور به پیش از قرن ۷ هجری قمری باز می‌گردد.[۱۱] دلیل ملقب شدن آنها به آل‌عصفور وجود شخصی به نام عصفور در نسب آنها[۱۲] و یا حافظه قوی جد این خاندان و همچنین افراد دیگر این خاندان دانسته شده به گونه‌ای که هرچه را می‌شنیدند، حفظ می‌کردند.[۱۳]
حکومت محلی
نام آل‌عصفور به‌عنوان یکی از حاکمان منطقه احساء ذکر شده است.[۱۴] گفته شده آل‌عصفور در قرن ۷ هجری قمری، حکومت محلی را در مناطق جنوبی خلیج فارس تشکیل داد.[۱۵] بزرگان و شخصیت‌های پرنفوذ ناحیه احساء همزمان با ضعف حکومت عیونی در تأمین امنیت و ثبات منطقه، امیر عیونی را برکنار کرده و حکومت را به عصفور بن راشد که از پیشوایان دینی بود، واگذار کردند. به تدریج نفوذ او در منطقه گسترش یافت و منطقه بحرین نیز تحت سیطره او درآمد.[۱۶] حاکمان آل‌عصفور نزدیک به ۱۵۰ سال حکومت کردند.[۱۷] بروز اختلافات داخلی بین خاندان، زمینه مداخله نیروهای خارجی چون طیبیان و ملوک هرمز را فراهم کرد و در نهایت سبب بی‌ثباتی سیاسی و فروپاشی حکومت آل‌عصفور شد.[۱۸]
مهاجرت از بحرین به بوشهر
عده‌ای از خاندان آل‌عصفور در سال ۱۲۱۶ هجری قمری به علت بی‌ثباتی و نامن شدن شرایط زندگی در منطقه بحرین به بوشهر مهاجرت کردند. در میان آنها افراد برجسته و صاحب‌نظر در مسائل دینی وجود داشت که یکی از آنها حسن بن حسین آل‌عصفور بود. تعارضات مذهبی با فرقه خوارج و آزار و اذیت آنها، قدرت‌گیری آل‌عتوب و شخص احمد بن سلمان آل‌خلیفه و ستمگری به شیعیان[۱۹] و ظلم و جور پرتغالی‌ها که بر خلیج فارس مسلط شده بودند،[۲۰] از جمله دلایل مهاجرت این خاندان به ایران قلمداد شده است.
اعضای این خاندان در تحولات اجتماعی و فرهنگی شهر بوشهر و ساخت سیاسی در عصر قاجار نقش مهمی ایفا کرد و سبب تقویت جایگاه شیعیان در این شهر شد.[۲۱] گفته شده قبل از ورود حسن آل‌عصفور به این شهر، اکثریت جمعیت شهر را سنی‌های شافعی تشکیل داده و شیعیان در اقلیت بودند؛ اما با ورود و تلاش‌های فراوان او، شیعیان از اقلیت در آمدند.[۲۲] خاندان مشایخ آل‌عصفور در بوشهر را از نسل حسن آل‌عصفور دانسته‌اند.[۲۳]
عالمان سرشناس
عالمان فراوانی از خاندان آل‌عصفور پرورش یافتند که برخی از آنها عبارتند از:
یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی(درگذشته ۱۱۸۶ق)
یوسف بحرانی معروف به صاحب حدائق،[۲۴] عالم و مجتهد و از بزرگان عراق و بحرین و نویسنده کتاب‌های مختلف[۲۵] چون الحدائق الناظره، لؤلؤة البحرین، انیس المسافر و جلیس الخواطر.[۲۶] گفته شده او از اخباریان میانه‌رو بود.[۲۷]
حسین بن محمد بن احمد آل‌عصفور(درگذشته ۱۲۱۶ق[۲۸])
حسین بن محمد، برادرزاده یوسف بحرانی[۲۹] علامه، محدث و از بزرگان اخباری زمان خود قلمداد شده[۳۰] و به او سید المشایخ و المحققین و مجدد المذهب گفته‌اند.[۳۱] او نویسنده کتاب‌های فراوان[۳۲] و استاد عالمان زیادی از منطقه بحرین، قطیف، احساء و اطراف آنها بود.[۳۳] گفته شده او هفت فرزند داشت که پنج[۳۴] یا شش نفر[۳۵] آنها از عالمان سرشناس بودند، و در مناطق مختلف ایران زندگی می‌کردند.[۳۶] او در پی اختلافات با خوارج به دست یکی از دشمنان[۳۷] در شاخور بحرین[۳۸] به شهادت رسید.
انوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرایع،[۳۹] الفوادح الحسینیه و القوادح البینیة مشهور به مقتل آل‌عصفور،[۴۰] شارح الصدور و رافعة المحذور،[۴۱] أرجوزة فی الفقه،[۴۲] الاشراف،[۴۳] باهرة العقول،[۴۴] وفاة النبی(ص) المسمی بالتهاب نیران الأحزان و مثیر الاکتئاب و الأشجان،[۴۵] البراهین النظریة فی اجوبة المسائل لبصریة،[۴۶] الجُنَّة الوقیّه فی احکام التقیة،[۴۷] خبر السفاح و سدیر،[۴۸] الدُّرة الغرّاء فی وفاة الزهراء(س)،[۴۹] ذریعة الهُداة فی بیان معانی الفاظ الصلاة،[۵۰] و القول الشارح و الحجة لثمرات المهجة در عقاید[۵۱] از جمله آثار او قلمداد شده است.
حسن بن حسین آل‌عصفور بحرانی(درگذشته ۱۲۶۱ق)
حسن بن حسین از فقیهان شیعه که در سال ۱۲۱۶ق از بحرین به بوشهر مهاجرت کرد. او را عالم به علوم مختلف دینی دانسته‌اند.[۵۲] وی پس از مهاجرت مورد تعظیم و تکریم فتحعلی شاه قاجار قرار گرفت[۵۳] و امام جمعه، قاضی و حاکم شرع شهر بوشهر شد.[۵۴] حسن بن حسین در مواقعی به مسائل سیاسی که مرتبط با عزت و آبروی مسلمانان بود، ورود می‌کرد؛ چنان‌که از اقدامات او علیه انگلیسی‌ها در بوشهر سخن به میان آمده و حتی فتوای جهاد بر علیه آنها را صادر کرد و مانع اشغال بوشهر توسط انگلیس شد.[۵۵] وی را نویسنده کتب مختلفی چون شرح شارح الصدور و رافعة المحذور که در شرح کتاب منظومه پدرش شیخ حسین است[۵۶] و کتاب مناسک الحج[۵۷] دانسته‌اند.
عالمان دیگر
- ابراهیم آل‌عصفور بحرانی (درگذشته ۱۱۲۵ق[۵۸])، از بزرگان شیعه در بصره.[۵۹]
- احمد بن ابراهیم آل‌عصفور درازی (درگذشته ۱۱۳۱ق در قطیف[۶۰]) وی پدر یوسف بحرانی[۶۱] و از فقها و اصولیین[۶۲] و عالم به علوم مختلف عقلی و ریاضی[۶۳] بود.
- عبدالعلی بن احمد بن ابراهیم درازی بحرینی، برادر شیخ یوسف و پدر شیخ خلف[۶۴] فقیه و محدث و نویسنده کتاب‌های معالم الدین،[۶۵] و احیاء معالم الشیعة باخبار الشریعة.[۶۶]
- خلف بن عبدعلی آل‌عصفور بحرانی از علما و محدثین و شاگرد یوسف بحرانی.[۶۷] وی از بحرین به بوشهر رفت و تا آخر عمر در آنجا ماند.[۶۸]
- عبدعلی بن خلف (درگذشته ۱۳۰۳ق در بوشهر[۶۹]) عالم و محدث و مرجع اخباریان و همچنین امام جماعت و امام جمعه شهر بوشهر و نویسنده کتب مختلف در فقه و کلام[۷۰] چون کتاب لئالی الافکار و کتاب تحفة الاریب فی ابطال العول و التعصیب.[۷۱]
- محمد بن احمد بن ابراهیم آل‌عصفور (درگذشته ۱۱۸۲ق،[۷۲])، پدر حسین آل‌عصفور و برادر یوسف بحرانی.[۷۳] وی را فقیه و محدث و از بزرگان آل‌عصفور بعد از پدرش دانسته‌اند.[۷۴] مرآة الاخبار فی احکام الاسفار[۷۵] و کتاب الضرام الثاقب[۷۶] از جمله آثار او دانسته شده است.
- محمد بن علی بن محمد بن احمد آل‌عصفور بحرانی، عالم و متقی و امام جمعه و جماعت در شاخوره بحرین. گفته شده او قائل به وجوب نماز جمعه بود.[۷۷]
- احمد بن محمد بن احمد بن ابراهیم آل‌عصفور درازی از بزرگان طایفه آل‌عصفور،[۷۸] برادرزاده یوسف بحرانی و برادر حسین آل‌عصفور.[۷۹] او متولی امور حسبیه و امام جمعه و جماعت در بحرین و نویسنده کتب مختلف بود.[۸۰]
- محمد بن حسین آل‌عصفور بحرانی، فرزند بزرگ حسین آل‌عصفور، عالم و قائم مقام پدر که در همان سال شهادت پدر از دنیا رفت.[۸۱]
- احمد بن حسین بن محمد (درگذشته ۱۲۵۸ق)، فرزند حسین آل‌عصفور، عالم و امام جماعت و مسئول امور شرعیه شهر بوشهر.[۸۲]
- عبدالله عصفوری، فرزند حسین آل‌عصفور که بعد از وفات پدر، امامت جماعت و امامت جمعه و نشر احکام را تا زمان وفاتش به عهده داشت.[۸۳]
- احمد بن سلمان آل‌عصفور، از بزرگان آل‌عصفور و از نوادگان حسین آل‌عصفور که در بحرین و سپس در قطیف حضور داشت. او مدتی در بوشهر و شیراز ساکن شد و نهایت به بحرین بازگشت.[۸۴]
- خلف بن عبدعلی بن حسین بن محمد، از عالمان و بزرگان شهر بوشهر و امام جمعه و جماعت این شهر. او نویسنده کتاب مزیل الشبه فی اصول الفقه بود.[۸۵]
- محمد بن ابراهیم (درگذشته ۱۳۲۵ق)، از نوادگان حسین آل‌عصفور، عالم و امام جمعه شهر بوشهر.[۸۶]
- خلف بن عبدعلی از نوادگان حسین آل‌عصفور، از علما و فقها و امام جمعه و جماعت بوشهر و نویسنده کتاب‌های مختلف.[۸۷]
ویژگی عالمان؛ مهارت در شعر و طب
برخی از عالمان آل‌عصفور علاوه بر تبحر در علوم دینی در پاره‌ای از علوم از جمله شعر و ادب و همچنین علوم طب مهارت داشته و کتاب‌هایی در این زمینه‌ها نگاشته‌اند. دیوان العصفوری اثر محمد بن احمد آل‌عصفور در مرثیه امام حسین(ع) است.[۸۸] در این کتاب به اشعار یکی از شاعران زن این خاندان با نام امیره نیز اشاره شده است.[۸۹] شارح الصدور حسین بن محمد معروف به دیوان حسین بن محمد آل‌عصفور که منظومه‌ای بیش از هفت هزار بیت[۹۰] در اصول دین است.[۹۱] مصارع الشهداء و مقاتل العداء در باب وفات ائمه(ع) با بیش از ۱۰ هزار بیت از سلیمان بن عبدالله نوه حسین آل‌عصفور[۹۲] و دیوان فی المراثی از احمد بن محمد عقیری بحرانی از جمله آثار دیگر این خاندان در زمینه شعر و ادب است.[۹۳] کتاب الطب الاحمدی اثر احمد بن صالح آل‌عصفور متوفای ۱۱۲۴ق است که روایات پزشکی را گردآوری کرده است.[۹۴]
تک‌نگاری
«علمای آل عصفور از بحرین تا بوشهر» نوشته ابوالحسن حسینی که توسط انتشارات آینه کتاب چاپ شده است. این کتاب به فراز و فرود خاندان آل‌عصفور و زندگی علمای آن پرداخته است.[۹۵]
پانویس
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۱۴۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۱۰۷.
- ↑ کحاله، معجم المؤلفین، ۱۳۷۶ق، ج۲، ص۶۳.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۱۵.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۰.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۰.
- ↑ کنتوری، کشف الحجب و الأستار، ۱۴۰۹ق، ص۶۹؛ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۲۶؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، القسم الثالث، ص۹۸۰.
- ↑ کنتوری، کشف الحجب و الأستار، ۱۴۰۹ق، ص۶۹؛ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۲۲۶؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص: ۲۲۸
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۰.
- ↑ آل‌سیف، المبتداء و الخبر لعلماء فی القرن الرابع عشر و بعض تلامیذهم، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ قمر، جایگاه بحرین در دریانوردی و تجارت دریایی، ۱۳۹۶ش، ص۴۳.
- ↑ شاکر، موسوعة التاریخ الخلیخ(فارسی)، ۲۰۰۳م، ص۱۵۶-۱۵۷.
- ↑ قمر، جایگاه بحرین در دریانوردی و تجارت دریایی، ۱۳۹۶ش، ص۴۳.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۱.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۱، به نقل از خجسته، بحرین در دو قرن اخیر، ص۴۰-۴۱.
- ↑ یاحسینی، مشایخی، یادگارنامه حجت الاسلام سید محمد حسن نبوی، ۱۳۸۲ش، ص۴۸.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۱۸.
- ↑ یاحسینی، مشایخی،یادگارنامه حجت الاسلام سید محمد حسن نبوی، ۱۳۸۲ش، ص۳۰۷.
- ↑ یاحسینی، مشایخی،یادگارنامه حجت الاسلام سید محمد حسن نبوی، ۱۳۸۲ش، ص۵۸.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹- ۵۷۰.
- ↑ برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۳-۱۹۷؛ بحرانی، لولوة البحرین، ص۴۲۹ تا ۴۳۲.
- ↑ زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۸، ص۲۱۵.
- ↑ کشمیری، نجوم السماء، ۱۳۰۳ق، ص۲۷۹؛ تنکابنی، قصص العلماء، ۱۳۶۹ق، ص۲۷۱؛ مدرس، ریحانه الادب، ج۳، ص۳۶۰
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص: ۲۲۸؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۹۳ به نقل از تاریخ بحرین.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۲.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۷-۲۱۱.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۱۳-۲۱۶.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۲.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹.
- ↑ کنتوری، کشف الحجب و الأستار، ۱۴۰۹ق، ص۶۹؛ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۵۰۳؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۴۳۹
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۶، ص۳۶۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۴۲۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۸۹
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۰۲.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۱۵؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۶۶.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۴، ص۱۴۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۸۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۰۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۳۸.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۸، ص۱۰۴؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۴۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۳۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۱۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۹.
- ↑ یاحسینی، مشایخی، یادگارنامه حجت الاسلام سید محمد حسن نبوی، ۱۳۸۲ش، ص۴۸.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۳۴۶.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۵.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۳۴۶؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۲۵۹.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۲۳
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۱۶۱-۱۶۳.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۶۹.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۹.
- ↑ تبریزی، مرآة الکتب، ۱۴۱۴ق، ج۳، ص۱۱۲؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۴۳۸.
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۳-۲۰۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۳۰۹؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۹، ص۴۳۸.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۱۶.
- ↑ منصوری مقدم، لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، ص۲۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۱۴۰.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۳، ص۲۹۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۵، ص۱۱۴۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۷؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۴۱.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۷۱؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص: ۵۷۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۷ به نقل از تاریخ بحرین
- ↑ بحرانی، أنوار البدرین، ۱۴۰۷ق، ص۲۰۵؛ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۴۹؛ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۷۱؛ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۷۰.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۲۸۷؛ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۴۱.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۴۳۱.
- ↑ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۳.
- ↑ شبر، أدب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۴۹؛ امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۴۳.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۷۴-۷۵.
- ↑ صدر، تکملة أمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۴۷۷؛ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۲، ص۳۹۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۸۶.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۲۰، ص۷۷۵.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۹۹.
- ↑ امین، أعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۳۳۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۷، ص۱۵۲.
- ↑ حبیب آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۶۲ش، ج۶، ص۲۰۴۷.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، القسم الثالث، ص۹۸۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، القسم الثالث، ص۹۸۰.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۴۸-۲۴۹.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۳، ص۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲۱، ص۹۸.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۷، ص۲۶۱.
- ↑ رفاعی، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت(ع)، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۳۴۴.
- ↑ حسینی، علمای آل‌عصفور از بحرین تا بوشهر، ۱۳۹۳ش.
منابع
- امین، حسن، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۸ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الأضواء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ق.
- آل‌سیف، ابراهیم بن محمد، المبتداء و الخبر لعلماء فی القرن الرابع عشر و بعض تلامیذهم، ریاض، دار العاصمة، ۱۴۲۶ق.
- بحرانی، علی بن حسن، أنوار البدرین فی تراجم علماء القطیف و الأحساء و البحرین، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، ۱۴۰۷ق.
- بحرانی، یوسف، لؤلؤة البحرین، تحقیق محمد صادق بحرالعلوم، قم، چاپ مؤسسه آل البیت، بی‌تا.
- تبریزی، علی بن موسی، مرآة الکتب، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجف، ۱۴۱۴ق.
- تنکابنی، محمد، قصص العلماء، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، ۱۳۶۹ق.
- حبیب آبادی، محمدعلی، مکارم الآثار در احوال رجال دوره قاجار، اصفهان، کمال، ۱۳۶۲ش.
- حسینی، ابوالحسن، علمای آل‌عصفور از بحرین تا بوشهر، آینه کتاب، ۱۳۹۳ش.
- رفاعی، عبد الجبار، معجم ما کتب عن الرسول و أهل البیت صلوات الله علیهم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، ۱۳۷۱ش.
- زرکلی، خیر الدین، الأعلام (قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین)، بیروت، دار العلم للملایین، ۱۹۸۹م.
- شاکر، محمود، موسوعة التاریخ الخلیخ(فارسی)، عمان، دار اسامه، ۲۰۰۳م.
- شبر، جواد، أدب الطف، بیروت، دار المرتضی، ۱۴۰۹ق.
- صدر، حسن، تکملة أمل الآمل، بیروت، دار المؤرخ العربی، ۱۴۲۹ق.
- قمر، محمود، جایگاه بحرین در دریانوردی و تجارت دریایی(از صدر اسلام تا سقوط خلافت عباسی)، ترجمه نعمت الله مقصودی و غلامرضا زارعی، تهران، انتشارات گیوا، ۱۳۹۶ش.
- کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۳۷۶ق.
- کشمیری، محمدعلی، نجوم السماء، چاپخانه جعفری، ۱۳۰۳ق.
- کنتوری، اعجازحسین بن محمدقلی، کشف الحجب و الأستار عن أسماء الکتب و الأسفار، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- منصوری مقدم، محمد، فرشید لاری منفرد، «مهاجرت خاندان آل‌عصفور از بحرین به بوشهر و تأثیر آن بر تحولات سیاسی و اجتماعی-فرهنگی آن شهر در عصر قاجار»، مطالعات خیج فارس،، شماره ۱۷، تابستان ۱۳۹۸ش.
- یاحسینی، سید قاسم، عبدالکریم مشایخی، یادگارنامه حجت الاسلام سید محمد حسن نبوی، بوشهر، انتشارات بوشهر، ۱۳۸۲ش.