بنی‌قینقاع
 موقعیت قبیله بنی‌قینقاع در مدینه | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| عصر | صدر اسلام |
| مذهب | یهودیّت |
| مکان استقرار | مدینه |
| حوادث | پیمان دُستور المَدینه • غَزوه بنی‌قینقاع |
| شخصیت‌ها | |
| عالمان | مُخَیْریق |
بَنی‌قَینُقاع نخستین قبیله از یهودیان مدینه بودند که پیمان خود با پیامبر اسلام(ص) را شکستند.[۱] پیامبر پس از اتمام‌حجت با آنها،[۲] در ۱۵ شوال سال دوم هجری علیه آنها اعلام جنگ کرد.[۳] بر اساس برخی گزارش‌ها، این واقعه پس از آن رخ داد که مردی یهودی، با تعرُّض به زنی مسلمان، بخشی از بدن او را عریان کرد.[۴] آنگاه مرد مسلمانی به یاری زن رفت و آن یهودی را به قتل رساند.[۵] دیگر یهودیان نیز به آن مسلمان حمله کردند و او را کشتند و در پی این ماجرا درگیری مسلمانان با یهودیان بالا گرفت.[۶]
با آغاز جنگ بنی‌قینقاع، یهودیان به قلعه‌های خود رفتند و پیامبر به مدت پانزده روز آنان را در قلعه‌هایشان محاصره کرد.[۷] پس از گذشت پانزده روز یهودیان، بنی‌قینقاع در برابر پیامبر تسلیم شدند.[۸] به دستور پیامبر، بنی‌قینقاع به منطقه شام تبعید و در منطقه اِذرَعات ساکن شدند.[۹] گفته شده بعد از این واقعه، افراد قبیله بنی‌قینقاع پس از مدت کوتاهی از بین رفتند.[۱۰]
بنی‌قَینِقاع در صدر اسلام در مدینه سکونت داشتند.[۱۱] برخی در یهودی‌تبار بودن این قبیله تردید کرده‌اند؛ ولی محققان در ریشه یهودی آنان تردیدی ندارند.[۱۲] در گزارشی، قبیله بنی‌قینقاع نخستین ساکنان منطقه مدینه معرفی شده‌اند.[۱۳] بر اساس این گزارش، هنگامی که جمعی از بنی‌اسرائیل همراه با موسای نبی برای انجام حج به مکه رفته بودند، در راه بازگشت، به منطقه‌ای رسیدند که مشخصات آن منطقه را همانند مشخصات محل زندگی آخرین پیامبر (که در تورات ذکر شده بود) یافتند. از‌این‌رو در آنجا ساکن و رفته‌رفته گروهی از اعراب نیز به آنان مُلحق شدند.[۱۴] با این حال، برخی تاریخ‌نگاران عَمالَقه را نخستین ساکنان مدینه دانسته و بنی‌قینقاع را قبیله دومِ ساکن‌شده در مدینه معرفی کرده‌اند.[۱۵]
بنی‌قینقاع برخلاف بنی‌نَضیر و بنی‌قُرَیظه (دو قبیله از یهودیان ساکن در منطقه مدینه) که با قبیله اُوْس پیمان بسته بودند، با قبیله خَزرَج هم‌پیمان شدند.[۱۶] بنا بر نقل‌های تاریخی، میان بنی‌قینقاع و بنی‌قریظه و بنی‌نضیر رقابت‌هایی وجود داشت و بارها با هم جنگیده بودند.[۱۷] در برخی منابع تاریخی، از مُخَیْریق به عنوان یکی از افراد سرشناس این قبیله (و حتی رئیس قبیله[۱۸]) نام برده شده است که در جنگ اُحُد به شهادت رسید.[۱۹] بازار بنی‌قینقاع از مشهورترین بازارهای عرب بود[۲۰] که چندین‌بار در طول سال به‌پا می‌شد و مردم به آن تفاخر می‌کردند.[۲۱] آنان در مدینه، زمین کشاورزی و نخلستان نداشتند و شغلشان زرگری[۲۲] و آهنگری بود.[۲۳] جعفر سبحانی، مؤلف کتاب فروغ اَبَدیّت، بر این باور است که قدرت اقتصادی مدینه در اختیار قبیله بنی‌قینقاع بوده است.[۲۴]
پانویس
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۷.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۱۳.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۶؛ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۰۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۷.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفه، ج۲، ص۴۸.
- ↑ واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۷۷.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۸۰.
- ↑ بلاذری، انساب الأشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۳۰۹؛ ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۲، ص۱۳۸.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۴۱۶ق، ج۴، ص۴۲۴.
- ↑ فرهانی منفرد، «بنی‌قینقاع»، ص۴۷۰.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۱۲۶.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویه، دار المعرفه، ج۱، ص۵۴۰.
- ↑ خالد، مجتمع المدینه قبل الهجرة و بعدها، ۱۴۰۶ق، ص۳۹.
- ↑ طبرسی، اعلام الوری، ۱۳۹۰ق، ص۶۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۳۸۹؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶م، ج۱، ص۳۲۵.
- ↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب، ۱۴۲۲ق، ج۱۴، ص۵۹.
- ↑ سمهودی، وفاء الوفاء، ۱۴۱۹ق، ج۱، ص۹۵.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۲، ص۴۸۱.
- ↑ بلعمی، تاریخنامه طبری، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص۱۵۱.
- ↑ سبحانی، فروغ ابدیت، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۵۱۲.
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن ابی‌الکرم، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۰ق.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویه، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الأشراف، قاهره، دار المعارف، ۱۹۵۹م.
- بلعمی، محمد بن محمد، تاریخنامه طبری، تهران، انتشارات البرز، ۱۳۷۳ش.
- جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، دار الساقی، ۱۴۲۲ق.
- خالد، حسن، مجتمع المدینه قبل الهجرة و بعدها، بیروت، دار النهضة العربیه، ۱۴۰۶ق.
- سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- سمهودی، علی بن عبدالله، وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۹ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، تهران، اسلامیه، ۱۳۹۰ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.
- فرهانی منفرد، مهدی، «بنی‌قینقاع»، در جلد ۴ دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الاشراف، قاهره، دار الصاوی، بی‌تا، چاپ افست قم، مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیه.
- واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ۱۴۰۹ق.
- یاقوت حموی، ابن‌عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۶ق.