حدیقة الشیعة (کتاب)
| پرونده:کتاب حدیقه الشیعه.jpg | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | مقدس اردبیلی |
| موضوع | کلام |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | انصاریان |
حَدیقَةُ الشّیعه کتابی کلامی به زبان فارسی نوشته مقدس اردبیلی (درگذشته ۹۹۳ق) درباره امامت و فضائل ائمه اطهار(ع) است. اردبیلی در این اثر، با قلمی ساده و روان و با دلائل عقلی و نقلی بر امامت ائمه اطهار(ع) تأکید می‌کند. برخی انتساب این کتاب به مقدس اردبیلی را به دلایل متعدد نمی‌پذیرند.
درباره مؤلف
احمد بن محمد اردبیلی، معروف به مقدس و محقق اردبیلی از فقهای امامیه در قرن دهم قمری و از معاصران شیخ بهایی. مقدس اردبیلی در علوم عقلی و نقلی تبحر داشت و حوزه علمیه نجف در زمان ریاست او رونقی دوباره یافت.
نام‌ها
این کتاب دارای نسخه‌های فراوانی بوده و در فهرست‌ها با نام‌های مختلفی یاد شده است:
- حدیقة الشیعه فی تفصیل احوال النبی(ص) و الائمة،
- حدیقة الشیعه فی اُصول الدّین،
- زُبدةُ الشیعه فی تفصیل احوال النبی و الائمه،[۱]
- آقا بزرگ در الذریعه، آن را «الامامة» معرفی می‌کند.[۲]
صحت انتساب یا عدم انتساب
درباره انتساب یا منتسب نبودن کتاب به مقدس اردبیلی چند دیدگاه مطرح است.
- دیدگاه موافقان که معتقدند حدیقة الشیعه از مقدس اردبیلی است.
- دیدگاه کسانی که معتقدند در میان سال‌های ۹۹۳ق تا ۱۰۵۸ق احادیث ضعیفی در کتاب گنجانیده شده و در آخر توسط مُعِزُّالدین اردستانی با کم و زیاد کردن و تفاوتهایی با نام کاشف الحق مشهور گشت.[۳] دیگر مخالفان انتساب معتقدند این کتاب همان کاشف الحق ملا مُعِزّ اردستانی است که با الحاق مذمت و نکوهش صوفیه توانسته‌اند تبلیغات وسیع خود علیه این فرقه را به مقدس اردبیلی منتسب کنند. همچنین وجود پاره‌ای از روایات ضعیف و تکفیر عرفا و معتقدان به وحدت وجود را دلیلی بر عدم انتساب ذکر کرده‌اند.
- عده‌ای معتقدند کتاب از مقدس است اما بخش صوفیه آن را دیگران به کتاب افزوده‌اند. برخی از طرفداران صحت انتساب حدیقه به مقدس اردبیلی برای اثبات مدعای خود دلایل و شواهدی ارایه داده‌اند که عمده آن ارجاعات اردبیلی به کتب متعدد و مشهور خود است.[۴]
- عده‌ای دیگر این کتاب را نه از اردبیلی دانسته‌اند و نه از اردستانی؛ بلکه گفته‌اند یکی از شاگردان علامه مجلسی آن را نوشته است؛ زیرا مجلسی آن را از تألیفات اردبیلی ذکر نکرده و دیگر اینکه بعید است عالمی مانند اردبیلی سخنان نسنجیده‌ای بیان کرده باشد.[۵]
برخی نیز آن را نوشته شاگرد مقدس اردبیلی می‌دانند.
محتوا
این کتاب در دو جلد درباره زندگانی رسول خدا و در دفاع از حقانیت شیعه نوشته شده است.
- جلد اول: در شرح زندگانی پیامبر اکرم(ص) که هیچ اطلاعی از آن نبوده و نسخه‌ای از آن موجود نیست.
- جلد دوم: در اثبات امامت و زندگانی امامان شیعه.
شهرت کتاب
علت شهرت و مقبولیت حدیقة الشیعه در میان شیعیان غیر از ساده و سلیس بودن آن، انتساب کتاب به شخصیتی نظیر مقدس اردبیلی است که در میان عامه و خاصه محبوب بوده است. همچنین قسمت نکوهش صوفیه و ذکر مطاعن آنها در معروف ساختن کتاب بی‌تأثیر نبوده است.
نسخه‌شناسی و چاپ
- قدیمی‌ترین نسخه در کتابخانه لُس‌آنجلس آمریکا به سال ۱۰۷۴ق.
- نسخه‌ای ناقص از قرن دهم قمری در کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
- نسخه خطی کتابخانه وزیری یزد به سال ۱۰۹۴ق.
- نسخه خطی کتابخانه ملی در سال ۱۰۹۸ق با خط مسلم بن حکیم حیدری.
- نسخه خطی کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در سال ۱۱۱۶ق به خط اسد محمد.
- نسخه چاپ سنگی سال ۱۲۶۰ق.
این کتاب، توسط انتشارات انصاریان در قم چاپ گردیده که چندین بار تجدید چاپ شده است.[۶]
پانویس
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، بی‌تا.
- اردبیلی، احمد بن محمد، حدیقة الشیعه، قم، انصاریان، ۱۳۸۳ش.
- زمانی نژاد،علی اکبر، کتابشناسی محقق اردبیلی، آینه پژوهش، مرداد و شهریور ۱۳۷۵.
پیوند به بیرون
- صادق حسن‌زاده مراغه‌ای، بررسی حدیقة الشیعه، مجله آیینه پژوهش، شماره ۳۹، ۱۳۷۵، ص۵۶.
- نادرستی انتساب (حدیقة الشیعه) به مقدس اردبیلی