آمنه صدر معروف به بنت‌الهدی و شهیده صدر (۱۳۵۷-۱۴۰۰ق) از زنان نویسنده و فعال فرهنگی-سیاسی عراق بود. سرپرستی مدارس الزهراء در نجف و کاظمین، تشکیل جلسات خانگی دینی، نوشتن مقاله در مجله الاضواء، داستان‌نویسی و سرایش اشعار مذهبی از فعالیت‌های فرهنگی-دینی اوست. آثار بسیاری از جمله چند داستان مانند دیدار در بیمارستان را نوشته است.
 | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | سیده‌آمنه صدر |
| لقب | بنت‌الهدی، شهیده صدر |
| زمینه فعالیت | شعر، نویسندگی، فعالیت‌های فرهنگی-سیاسی در عراق |
| ملیت | عراقی |
| محل زندگی | نجف • کاظمین |
| خویشاوندان سرشناس | سید اسماعیل صدر، سید محمدباقر صدر (برادران) |
| هم‌زمان با | رژیم بعث عراق |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | سرپرست مدارس الزهراء نجف و کاظمین • داستان‌نویسی • مقاله‌نویسی • سرایش اشعار مذهبی |
| کتاب‌ها | ن‍دای ای‍م‍ان (ترجمه ف‍رزاد م‍ی‍رزائ‍ی) • ای ک‍اش م‍ی‌دان‍س‍ت‍م (ترجمه ل‍طی‍ف راش‍دی).. |
| مقالات | چاپ شده در الاضواء الاسلامیه عراق |
| اساتید | محمد باقر صدر • شیخ زهیر الحسون • ام علی الحسون |
| علت شهرت | فعالیت های فرهنگی-سیاسی در عراق |
بنت‌الهدی، به‌دنبال اعتراض به دستگیری برادرش و سخنرانی در حرم حضرت علی(ع) که به تظاهرات در شهرها و کشورهای مختلفی انجامید، توسط رژیم بعث زندانی و به شهادت رسید.
زندگی‌نامه
سیده‌آمنه صدر (متولد کاظمین در سال ۱۳۵۷ق./۱۹۳۷م)، دختر آیت‌الله سیدحیدر صدر است. مادرش خواهر آیت‌الله محمدرضا آل‌یاسین است. سید اسماعیل صدر و سید محمدباقر صدر برادران اویند.[۱] در دوسالگی پدرش را از دست داد. خواندن و نوشتن را در خانه آموخت و به یادگیری نحو و منطق و فقه و اصول و... پرداخت. او نزد محمدباقر صدر، شیخ زهیر الحسون و ام علی الحسون درس آموخت.[۲]
فعالیت‌های سیاسی و شهادت
شهیده صدر، پیشگام نهضت اسلامی زنان در عراق بود. او در مسیر حرکت اسلامی برادرش محمدباقر صدر حرکت می‌کرد. اتفاقات سیاسی مهمی که در زمان او اتفاق افتاده عبارتند از؛ بازداشت شهید صدر در بیمارستان کوفه در سال ۱۹۷۲ م. دستگیری بسیاری از افراد کادرهای اسلامی عراقی و اعدام پنج نفر از آنان در ۱۹۷۴ م. انتفاضه نجف در سال ۱۹۷۷ م. که در آن تعدادی از جوانان با این استدلال که قانون‌شکنی کرده و مردم را به شورش تحریک کرده‌اند، اعدام شدند. شهید صدر به جهت این رخداد به بغداد خوانده شد و به خاطر محکوم نکردن این کارها مورد عتاب قرار گرفت.[۳]
در ۱۹ رجب ۱۹۷۹م. شهید صدر به دلیل فعالیت‌های سیاسی توسط دولت عراق دستگیر شد. با دستگیری او بنت‌الهدی به حرم حضرت علی(ع) رفت و به سخنرانی پرداخته و مردم را از دستگیر شدن مرجع دینی‌شان آگاه کرد. نتیجه این سخنرانی تظاهرات مردم نجف و آزادی شهید صدر بود. با رسیدن خبر به دیگر شهرها و کشورها، تظاهرات‌هایی در بغداد، کاظمین، فهود، نعمانیه، سماوه، لبنان، بحرین و ایران صورت گرفت. حکومت عراق با دیدن این تظاهرات، به بازداشت خانگی خانواده صدر دست زد و در روز شنبه، ۱۹ جمادی الاولی ۱۴۰۰ق. ۵ آوریل ۱۹۸۰م. شهید صدر و خواهرش بنت‌الهدی را به زندان انداخت.[۴] آمنه و محمدباقر صدر در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ش مطابق با ۲۲ جمادی‌الاول ۱۴۰۰ق به‌دست رژیم بعث به شهادت رسیدند.[۵] گفته شده است که کسی از نزدیکان صدام حسین از وی خواست که محمدباقر صدر را اعدام کند اما از خواهرش بنت الهدی بگذرد. صدام در پاسخ گفت می‌خواهید اشتباهی را که یزید با قتل حسین و زنده نگه‌داشتن خواهرش زینب مرکتب شد، من نیز مرتکب شوم؟[۶]
حمله به صدام در الدجیل در ۱۹۸۲م که بزرگترین عملیات چریکی حزب‌الدعوة علیه شخص صدام بود به نام بنت‌الهدی نام‌گذاری شد.[۷]
فعالیت‌های تبلیغی
جلسات خانگی و مجله الاضواء
بنت‌الهدی، از اهمیت نقش زنان در فعالیت‌های دینی آگاه بود از این‌رو جلساتی را در خانه خود و دیگران برای تبلیغ امور دینی تشکیل می‌داد.[۸] آمنه، در «مجله الاضواء» برای دختران عراقی و عرب مطلب می‌نوشت. نوشته‌های او در این مجله حول التزام زنان به آموزه‌های دینی و رد الگوها و شعارهای غربی برای آنان، دور می‌زد.[۹]
سرپرستی مدارس الزهراء
مدارس الزهراء، مجموعه مدرسه‌های وابسته به صندوق خیریه اسلامی (جمعیة صندوق الخیری الاسلامی) بودند. این مدرسه‌ها به هدف تقویت فرهنگ دینی در کودکان در شهرهای بصره، دیوانیه، حله، نجف، کاظمین و بغداد تأسیس شدند. مرکزیت این مدرسه‌ها با مدرسه بغداد بود. شهیده بنت‌الهدی دو ماده درسی را -علاوه بر دروس مرسوم آموزشی- در این مدارس جای داد و از معلمانی استفاده می‌کرد که به شئون اسلامی اهتمام خاصی داشتند.[۱۰]
در ۱۹۶۷ م. بنت‌الهدی، سرپرست این مجموعه در نجف و کاظمین شد. او در این زمان سرپرست یک مدرسه دینی دیگر در نجف هم بود. از این‌رو هفته‌اش را تقسیم کرده بود، نیمی از هفته را در نجف بود و نیم دیگر در کاظمین. او بعد از ساعت اداری مدرسه، به معلم‌ها آموزش‌های تربیتی می‌داد و بعدازظهرها را به پاسخگویی به سؤالات دانشجویان می‌گذراند. در ۱۹۷۲ م. بخشنامه‌ای مبنی بر لزوم الحاق این مدارس به وزارت تعلیم و تربیت عراق از سوی دولت صادر شد. با صدور این بخشنامه بنت‌الهدی از مسئولیت این مدارس کناره‌گرفت و دعوت رسمی دولت طی نامه‌ای از او بر ادامه همکاری در این مدارس نیز نافع نیفتاد.[۱۱] او در پاسخ به سوال از سبب ترک همکاری در این مدرسه‌ها می‌گفت:
لم یکن الهدف من وجودی فی المدرسه الا نوال مرضاة الله و لما انتفعت الغایة من المدرسة بتأمیمها فما هو جدوی وجودی بعد ذلک؟!
من به هدف تحصیل رضای خدا در این مدرسه‌ها کار می‌کردم. با ملی شدن (تحت نظارت دولت بعث در آمدن) این مدارس، ماندن من در این‌جا چه توجیهی خواهد داشت؟— بنت‌الهدی صدر، الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸-۷۹ به نقل از ملحق صحیفه الجهاد الصادر بتاریخ ۲۰ جمادی الثانیه ۱۴۰۳ ق. نیسان ۱۹۸۳ م.
داستان نویسی و شعر
بنت‌الهدی به قصد این‌که دایره مخاطبان بیشتری برای سخنانش داشته باشد رو به نوشتن آورد؛ زنان بسیاری از کشورهای عربی و اسلامی می‌توانستند از طریق خواندن کتاب‌های او به‌اندیشه‌های اسلامی دست پیدا کنند.[۱۳] مباحث خانوادگی، کار اسلامی، سختی‌های زنان شاغل، نکوهش و نقد مسخره‌کردن و تحریف چهره زن مسلمان، زیبایی، آرایش‌کردن، حجاب و... از محورهای قصه‌های او هستند.[۱۴] او به همین هدف شعر هم می‌گفت. بیشتر شعرهای شهیده صدر دارای پیام معنوی و دینی است.
کتاب‌های زیر از اوست:
| عنوان کتاب | عنوان ترجمه فارسی | مترجم |
|---|---|---|
| الفضیلة تنتصر | ن‍دای ای‍م‍ان | ف‍رزاد م‍ی‍رزائ‍ی |
| لیتنی کنت أعلم | ای ک‍اش م‍ی‌دان‍س‍ت‍م | ل‍طی‍ف راش‍دی |
| امرأتان و رجل | دو زن و یک م‍رد س‍رن‍وش‍ت دو خواهر | ج‍م‍ال‌ال‍دی‍ن ح‍ک‍ی‍م‍ی‌زاده م‍رت‍ض‍ی ت‍ق‍وی |
| صراع مع واقع الحیاة | نبرد با زندگی | مهدی سرحدی |
| لقاء فی المستشفی | دیدار در بیمارستانملاقات در بیمارستان | رضازادهمحسن ع‍اب‍دی |
| الخالة الضائعة | - | - |
| الباحثة عن الحقیقة | در جستجوی حقیقتدر جستجوی حقیقتدر جستجوی خوشبختیسندس؛ دخ‍ت‍ری در جستجوی حقیقتعشق سوزاننفسی که خود را ب‍ازی‍اف‍ت | مهدی سرحدیحسین علیانصاریلطیف راشدیمحسن عابدیاشرف محمدیفاخرابراهیم محمد |
| کلمة و دعوة | - | - |
| ذکریات علی تلال مکة | بر بلند‌ی‌های مکه | مهدی سرحدی |
| بطولة المرأة المسلمة | ش‍خ‍ص‍ی‍ت زن مسلمان | اح‍م‍د ص‍ادق‍ی‌اردس‍ت‍ان‍ی |
| المرأة مع النبی(ص) | جایگاه زن در اسلامزن در زندگی پ‍ی‍ام‍ب‍ر اک‍رم (ص) | مهدی سرحدیمحمود ش‍ری‍ف‍ی |
| ظلال تحت ال‍ش‍م‍س | س‍ای‍ه‌ه‍ای‍ی در پ‍ی خ‍ورش‍ی‍د | م‍ح‍م‍ود ش‍ری‍ف‍ی |
| ال‍ظل‍م | س‍ت‍ی‍ز | ل‍طی‍ف راش‍دی |
| المجموعه القصصیه الکامله | - | - |
پانویس
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۴
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۴-۷۵
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۸
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۸-۸۹
- ↑ نعمانی، سالهای رنج، ۱۳۸۲ش، ص۳۰۲.
- ↑ Al-Jibouri,«A Brief Biography of Sayyid Muhammad-Baqir al-Sadr», al-islam.org
- ↑ ان.ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ۱۳۷۳ش، ص۱۱۲
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۵
- ↑ برای مثال نک: الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۶-۷۷
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۸
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۴
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۷۹ به نقل از مقدمة قصة «صراع من واقع الحیاة»
- ↑ الحسون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۱۱ق، ص۸۰
منابع
- ان.ویلی، جویس، نهضت اسلامی شیعیان عراق، ترجمه مهوش غلامی، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳ش.
- الحسون، محمد و مشکور، ام‌علی، اعلام النساء المؤمنات، تهران، انتشارات اسوه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- Al-Jibouri, Yasin T. “A Brief Biography of Sayyid Muhammad-Baqir al-Sadr”, al-islam.org