کتابخانه مجلس
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۱۲۹۱ش |
| کاربری | کتابخانه • موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی |
| مکان | تهران |
| نام‌های دیگر | کتابخانه مجلس شورای اسلامی • کتابخانه مجلس |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتاب‌های خطی و چاپی • نشریات • اسناد تاریخی و ملی • عکس‌های تاریخی • سالن مطالعه و موزه اشیاء |
| معماری | |
| وبگاه | https://www.ical.ir/ |
کتابخانه مجلس با نام کامل کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی مؤسسه‌ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی است که زیر نظر مجلس شورای اسلامی ایران قرار دارد. این کتابخانه در سال ۱۲۹۱ش، با هدف ارتقای سطح علمی و اطلاعاتی نمایندگان مجلس در ساختمان قدیم مجلس شورای ملی راه‌اندازی شد. با رشد و توسعه کتابخانه و افزایش مجموعه‌ها و منابع، ساختمان آن نیز تغییر کرد.
از سال ۱۳۷۵ش، این کتابخانه با عنوان «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» فعالیت می‌کند که شامل کتابخانه‌های شماره یک و دو مجلس شورای اسلامی و موزه می‌شود. فعالیت‌های پژوهشی و انتشاراتی آن نیز از سال ۱۳۷۵ش آغاز شده و آثار مختلفی انتشار یافته است. در ساختار جدید تحقیقاتی، معاونت پژوهش کتابخانه مجلس و گروه‌های پنجگانه علمی در آن شکل گرفت.
تاریخچه تأسیس
کتابخانه مجلس ایران با کتاب‌های خریداری‌شده و اهدایی در سال ۱۲۹۱ش در قسمت شرقیِ حوض‌خانه عمارت قدیم مجلس شورای ملی، برای مراجعه و استفاده نمایندگان راه‌اندازی شد،[۱] اما ایده اولیه آن به آغاز مشروطه برمی‌گردد.[۲] پس از انقلاب مشروطه و تأسیس مجلس شورای ملی در سال ۱۲۸۵ش، عده‌ای از نمایندگان به فکر ایجاد کتابخانه‌ای برای مجلس افتادند تا نمایندگان را از جهت علمی و اطلاعاتی تغذیه کند.[۳]
نقطه شروع شکل‌گیری کتابخانه مجلس، به‌دستور مرتضی‌قلی‌خان هدایت(صنیع‌الدوله)، نخستین رئیس مجلس در سال ۱۲۸۵ش برای خرید چندین جلد کتاب حقوقی برای مجلس بود.[۵] اما تأسیس رسمی این کتابخانه به دوره دوم مجلس شورای ملی و تلاش‌های ارباب کیخسرو شاهرخ، نماینده اقلیت دینی زرتشتیان، برمی‌گردد؛[۶] در ماده ۱۳۵ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای ملی، مصوب ۱۸ دی ۱۲۸۷ش «دایره کتابخانه» به عنوان یکی از بخش‌های «شعبه اداری» مجلس نام برده می‌شود.[۷] پس از آن نیز ماده ۹ و مواد ۶۳-۶۹ در ارتباط با کتابخانه مجلس به تصویب رسید.[۸] درباره کتابخانه مجلس و تاریخچه آن یادداشت‌هایی وجود دارد که مهم‌ترین آنها یادداشت‌های ارباب کیخسرو شاهرخ درباره تاسیس و خرید کتاب برای کتابخانه است.[۹]
نام کتابخانه
با تصویب اساسنامه جدید کتابخانه مجلس در ۵ دی ۱۳۷۵ش، کتابخانه با عنوان «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی» تحت نظارت هیأت امنایی شروع به‌کار کرد.[۱۰] این مرکز فرهنگی که کتابخانه‌های شماره یک و دو مجلس شورای اسلامی را شامل می‌شود با مجموعه‌های خود همچون کتب و رسائل خطی، چاپی سنگی، اسناد تاریخی و ملی، عکس‌های تاریخی، اسناد مکتوب، دیداری و شنیداری داخلی و بین‌المللی، نشریات و نیز اشیاء موزه‌ای، پاسخگوی پژوهش‌گران و مراجعه‌کنندگان است.[۱۱] همچنین با تجهیز این کتابخانه به دستگاه‌های پیشرفته اسکن کتاب، از آنها فایل‌های پشتیبان تهیه می‌شود[۱۲] و این تصاویر در کتابخانه دیجیتال قابل استفاده و دانلود است.[۱۳]
مجموعه نسخ خطی کتابخانه مجلس یکی از غنی‌ترین مجموعه‌ها در حوزه میراث مکتوب اسلامی و ایرانی و مورد توجه محققان داخلی و خارجی است. شمار نسخه‌های خطی در گنجینه کتابخانه مجلس به بیش از ۲۸ هزار جلد می‌رسد.[۱۴] ساختمان کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در تهران، ضلع جنوب شرقی میدان بهارستان قرار دارد.[۱۵]
ساختمان کتابخانه
پس از تاسیس کتابخانه در عمارت قدیم مجلس شورای ملی،[۱۶] ساختمان کتابخانه چندین‌بار تغییر کرد. مجلس در دوره پنجم در سال ۱۳۰۲ش، باغ عزیزالسلطان (بهارستان) و عمارت‌های آن را به مبلغ ۲۰ هزار تومان خریداری نمود.[۱۷] به پیشنهاد سید حسن مدرس یکی از عمارت‌های باغ در سمت شرقی مجلس برای کتابخانه در نظر گرفته شد[۱۸] و کتاب‌ها از کاخ بهارستان به این ساختمان جدید منتقل گردید.[۱۹] در سال ۱۳۰۴ش، کتابخانه مجلس به عنوان اولین کتابخانه رسمی و دولتی بازگشایی شد.[۲۰]
با رشد و توسعه کتابخانه و افزایش مجموعه‌ها، منابع و مخازن آن، ساختمانی که در حال حاضر کتابخانه مرکزی(شماره ۱) در آن قرار دارد، در ۱۷ بهمن ماه ۱۳۴۱ش افتتاح شد.[۲۱] همچنین در سال ۱۳۶۲ش، کتابخانه مجلس سنای سابق با عنوان کتابخانه شماره ۲ که اینک کتابخانه ایرانشناسی نام دارد، زیر نظر کتابخانه مجلس شورای اسلامی قرار گرفت.[۲۲] ساخت کتابخانه جدید برای مجلس در اردیبهشت ۱۳۹۰ش آغاز گردید. پروژه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد در مساحتی به متراژ ۵۹۵۰۰ متر مربع در نظر گرفته شده است.[۲۳] مخازن ساختمان جدید کتابخانه مجلس شورای اسلامی ظرفیت ۲.۵ میلیون جلد کتاب را دارد.[۲۴]
گروه‌های علمی
فعالیت‌های پژوهشی و انتشاراتی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، از سال ۱۳۷۵ش آغاز شده و آثار مختلفی در حوزه‌های مرتبط انتشار یافته است. با ایجاد ساختار جدید تحقیقاتی، معاونت پژوهش کتابخانه مجلس و گروه‌های پنجگانه علمی در آن شکل گرفت.[۲۵]
این گروه‌ها عبارت است از:
- گروه مطالعات پارلمانی: این گروه، در حوزه مطالعات پارلمانی و تحقیقات مربوط به تاریخ مجلس به فعالیت مشغول است.
- گروه مطالعات اسلام‌شناسی: این گروه نیز، به معرفی و ترجمه آثاری می‌پردازد که در غرب و یا در جهان اسلام، به معرفی اسلام از دیدگاه‌های مختلف پرداخته‌اند.
- گروه مطالعات اسنادی و موزه‌ای: فعالیت‌های این گروه در حوزه بازخوانی و معرفی اسناد پارلمانی موجود در گنجینه اسناد کتابخانه مجلس و تحلیل محتوایی این اسناد، تعریف شده است.
- گروه مطالعات ایرانشناسی: فعالیت‌های این گروه، ناظر به معرفی و ترجمه آثار لاتین و... مربوط به ایران و شناخت آن از جهات تاریخی، فرهنگی، مردم‌شناسی و مانند آن از دیدگاه دیگران است.
- گروه تحقیق و تصحیح متون: کار این گروه، مدیریت و ساماندهی فعالیت‌های مربوط به حوزه تصحیح متون، متن‌پژوهی، نسخه‌شناسی، فهرست‌نگاری و.. است.[۲۶]
پانویس
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۴.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «پرتره شخصیت‌ها»، وبگاه موزه مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ ططری، «نگاهی به تاریخچه تاسیس کتابخانه مجلس شورای ملی؛ گنجینه‌ای در پارلمان ایران»، ص۱۷.
- ↑ ططری، «نگاهی به تاریخچه تاسیس کتابخانه مجلس شورای ملی؛ گنجینه‌ای در پارلمان ایران»، ص۱۷؛ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۳.
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۳-۲۱۴.
- ↑ رجوع کنید به: شعبانی، «تاریخ کتابخانه مجلس شورای از لابلای یادداشت‌ها، اسناد و خطابه‌های ارباب کیخسرو شاهرخ»، ص۴۷.
- ↑ «اساسنامه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «اساسنامه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی؛ «خدمات کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «بهار ۱۴۰۰ش دسترسی به منابع دیجیتالی کتابخانه مجلس محقق می‌شود»، خبرگزاری کتاب ایران.
- ↑ «گنجینه نسخ خطی و چاپ سنگی و سربی کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «گنجینه نسخ خطی و چاپ سنگی و سربی کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه ریاست فعلی کتابخانه برعهده غلامرضا قاسمیان است.کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۴.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۵.
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۵.
- ↑ شعبانی، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، ص۲۱۵.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «آخرین وضعیت پروژه ۶۶ میلیاردی ساختمان جدید کتابخانه مجلس»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «معرفی معاونت پژوهش»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «معرفی معاونت پژوهش»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
منابع
- «اساسنامه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی»، وبگاه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «بهار ۱۴۰۰ش دسترسی به منابع دیجیتالی کتابخانه مجلس محقق می‌شود»، خبرگزاری کتاب ایران، تاریخ درج مطلب: دوشنبه ۲۳ فروردین ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «پرتره شخصیت‌ها»، وبگاه موزه مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۸ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «تاریخچه کتابخانه»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۵ خرداد ۱۴۰۰ش.
- شعبانی، احمد، «تاریخ کتابخانه مجلس شورای از لابلای یادداشت‌ها، اسناد و خطابه‌های ارباب کیخسرو شاهرخ»، در مجموعه مقالات سمینار هفتادمین سال افتتاح رسمی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به کوشش فدائی عراقی، غلامرضا، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، اسفند ۱۳۷۵ش.
- شعبانی، احمد، «سالشمار تاریخ کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، در مجموعه مقالات سمینار هفتادمین سال افتتاح رسمی کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به کوشش غلامرضا فدائی عراقی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، اسفند ۱۳۷۵ش.
- صادقی، کمال، «آخرین وضعیت پروژه ۶۶ میلیاردی ساختمان جدید کتابخانه مجلس»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۰ش.
- ططری، علی، «نگاهی به تاریخچه تاسیس کتابخانه مجلس شورای ملی؛ گنجینه‌ای در پارلمان ایران»، روزنامه ایران، ۴ بهمن ۱۳۹۷ش.
- «گنجینه نسخ خطی و چاپ سنگی و سربی کتابخانه مجلس شورای اسلامی»، وبگاه کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، تاریخ بازدید: ۱۱ خرداد ۱۴۰۰ش.