کتابخانه شاه‌چراغ

از ویکی شیعه
کتابخانه شاه‌چراغ
اطلاعات اوليه
بنيانگذارتاشی‌خاتون
تأسیس۷۷۴ق
کاربریکتابخانه
مکانشیراز
نام‌های دیگرکتابخانه آستان احمدی و محمدی(ع) • کتابخانه تخصصی آستان شاه‌چراغ(ع)
مشخصات
مساحت۴۲۰۰ مترمربع
وضعیتفعال
امکاناتکتاب‎های خطی و چاپی • تالار مطالعه نشریات • ارائه خدمات
معماری
بازسازی۱۳۸۸ش
وبگاهhttps://lib.shahecheragh.ir


کتابخانه شاه‌چراغ یا کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع)، کتابخانه‌ای در شیراز و وابسته به حرم احمد بن موسی الکاظم(ع) است. این کتابخانه در سال ۷۷۴ق به‌دست ملکه تاشی‌خاتون همزمان با ساخت آرامگاه برای شاه‌چراغ احداث شد، اما سال‌ها متروکه ماند و دستخوش حوادث گردید. افتتاح رسمی کتابخانه آستان شاه‌چراغ در سال ۱۳۴۳ش صورت گرفت و پس از انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۸۸ش دارای ساختمان و امکانات جدید شد. این مجموعه، متشکل از بخش‌های مختلف بوده و شامل حدود ۸۰هزار جلد کتاب است.

تأسیس

کتابخانه شاه‌چراغ همزمان با ساخت حرم احمد بن موسی(ع) به‌دست ملکه تاشی‌خاتون، مادر شاه ابواسحاق اینجو[یادداشت ۱] در کنار بارگاه شاهچراغ تأسیس شد و او مجموعه‌ای از قرآن و دیگر کتاب‌ها را به آن اهدا کرد.[۱] این کتابخانه‌ در پی جنگ‌ها و حوادث، بارها مورد دستبرد قرار گرفت تا اینکه در آغاز قرن دهم قمری، بازسازی شد اما پس از آن نیز متروکه شد و از آسیب محفوظ نماند.[۲]
در سال ۱۳۲۵ق، مجدُالاَشراف شیرازی، تولیت وقت حرم شاهچراغ، اقدام به احیای کتابخانه کرد و مجموعه‌ای جدید را شکل داد و پس از آن، مصطفی مؤذن را به‌عنوان اولین کتابدار کتابخانه منصوب کرد.[۳]

افتتاح رسمی

کتابخانه شاه‌چراغ با حدود ۱۰۰۰ جلد کتاب به‌همت متولیان وقت حرم شاه‌چراغ در ۲۴ اسفند سال ۱۳۴۳ش در سالروز میلاد امام رضا(ع) به‌طور رسمی راه‌اندازی شد.[۴] پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با گسترش حرم، کتابخانه در فضایی بزرگ‌تر و امکانات بیشتر آغاز به‌کار کرد و در ۳ آبان ۱۳۸۸ش ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان، افتتاح شد.[۵]

نام‌ها

از کتابخانه حرم احمد بن موسی(ع) با عنوان‌های «کتابخانه شاه‌چراغ»،[۶] «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع)»،[۷] و «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع)» نام برده می‌شود.[۸]

اهداف کتابخانه

تصویر جلد «فهرست کتب خطی کتابخانه شاه‌چراغ»

بنا بر گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی حرم احمد بن موسی(ع) برخی از اهداف کتابخانه، این‌گونه بیان شده است:

  • فراهم‌آوری منابع فارسی و غیرفارسی
  • سامان‌دهی منابع اطلاعاتی و امکان دستیابی آسان محققان به آن
  • حفاظت از منابع موجود در کتابخانه مانند نسخه‌های خطی، چاپ سنگی، اسناد و مطبوعات
  • تهیه و گسترش منابع الکترونیکی
  • ایجاد کتابخانه دیجیتالی، گسترش آن و اتصال به شبکه‌های جهانی اطلاع‌رسانی
  • همکاری با سایر مراکز اطلاع‌رسانی، دانشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و ارائه خدمات امانت و همکاری بین کتابخانه‌ای.[۹]

اهدا و وقف کتب

بسیاری از منابع کتابخانه شاه‌چراغ از ابتدا تا کنون از سوی نیکوکاران، واقفان و مراکز فرهنگی تأمین شده است که کتابخانه‌های شخصی و یا کتاب‌های خطی و چاپی خود را تقدیم آستان شاه‌چراغ و کتابخانه آن کرده‌اند. تاشی‌خاتون در بدو تأسیس، قرآنی طلاکاری‌شده در ۳۰ جزء را که در تاریخ ۷۴۶ق و به‌خط ثلث پیر یحیی جمالی صوفی نوشته شده بود، وقف کتابخانه کرد که در موزه پارس شیراز نگهداری می‌شود.[۱۰]
جلال‌الدین مجدالاشراف شیرازی به‌هنگام احیای کتابخانه، کتاب‌های فراوانی برای آن فراهم آورد و کتاب‌هایی که خود تألیف کرده بود، به مجموعه اهدا و بر پشت جلد تمام آن‌ها کلمه وقف را مُهر کرد.[۱۱]
شیخ محمدمهدی کجوری شیرازی (متوفای ۱۲۹۳ق) از عالمان شیراز هم جزو کسانی است که کتابخانه شخصی خود را اهدا کرده است.[۱۲]

وضعیت امروزی

کتابخانه شاه‌چراغ در سه طبقه و در مساحت ۴۲۰۰ مترمربع، در ضلع غربی حرم شاهچراغ و بیرون از مجموعه آستان قرار دارد. این کتابخانه از بخش‌های امانات، تالار نشریات، اینترنت، کودکان، تالار پژوهش و بخش سمعی و بصری تشکیل شده است.[۱۳] مخزن کتابخانه در طبقه زیرین ساختمان قرار دارد.[۱۴]
به‌گفته مدیران کتابخانه، بیش از ۷۴هزار نسخه کتاب چاپی فارسی، بیش از ۲۰۰۰ نسخه کتب چاپ سنگی، بیش از ۳۰۰۰ نسخه خطی به زبان عربی و فارسی، ۵۰۰۰ عنوان کتاب مرجع، ۵۰ عنوان کتاب و نشریه به‌خط بریل برای نابینایان و ۱۲ هزار جلد برای کودکان، در آن نگهداری می‌شود.[۱۵]

پانویس

  1. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان، سایت کتابخانه تخصصی حضرت شاهچراغ(ع).
  2. پورامید، کتابخانه شاه‌چراغ، دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی.
  3. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع) در گذر زمان، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع).
  4. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان، سایت کتابخانه تخصصی حضرت شاهچراغ(ع).
  5. جوان‌بخت، ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان مقدس احمدی و محمدی (شاهچراغ علیه‌السلام) افتتاح شد، ۱۳۸۸ش، ص۱۱۳.
  6. پورامید، کتابخانه شاه‌چراغ، دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی؛ کتابخانه شاهچراغ(ع)، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
  7. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان، سایت کتابخانه تخصصی حضرت شاهچراغ(ع).
  8. جوان‌بخت، ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان مقدس احمدی و محمدی (شاهچراغ علیه‌السلام) افتتاح شد، ۱۳۸۸ش.
  9. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع) در گذر زمان، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع).
  10. پورامید، کتابخانه شاه‌چراغ، دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی.
  11. کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع) در گذر زمان، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع).
  12. پورامید، کتابخانه شاه‌چراغ، دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی.
  13. جوان‌بخت، ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان مقدس احمدی و محمدی (شاهچراغ علیه‌السلام) افتتاح شد، ۱۳۸۸ش، ص۱۱۴؛ کتابخانه شاهچراغ(ع)، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
  14. گنجینه کتب (مخزن کتابخانه)، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع).
  15. کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان، خبرگزاری ایبنا؛ کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان، سایت کتابخانه تخصصی حضرت شاهچراغ(ع).

یادداشت

  1. مشهورترین فرمانروای آل اینجو بود که در اواخر دورهٔ ایلخانان بر فارس و اصفهان حکومت می‌کرد.

منابع

  • پورامید، فاطمه، «کتابخانه شاه‌چراغ»، دایرةالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، تاریخ بازدید، تاریخ بازدید: ۲۱ مهر ۱۴۰۰ش.
  • جوان‌بخت، میثم، «ساختمان جدید کتابخانه مرکزی آستان مقدس احمدی و محمدی (شاهچراغ علیه‌السلام) افتتاح شد»، کتاب ماه کلیات، ۱۳۸۸ش، شماره ۱۴۴.
  • «کتابخانه آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان»، خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۱۲ تیر ۱۳۹۹ش.
  • «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس احمدی و محمدی(ع) در گذر زمان»، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع)، تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۳۹۴ش.
  • «کتابخانه تخصصی و مرکز پژوهشی آستان مقدس شاهچراغ(ع) در گذر زمان»، سایت کتابخانه تخصصی حضرت شاهچراغ(ع)، تاریخ انتشار: ۱۱ آبان ۱۳۹۴ش.
  • «کتابخانه شاهچراغ(ع)»، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ انتشار: ۱ آبان ۱۳۹۳ش.
  • «گنجینه کتب (مخزن کتابخانه)»، پایگاه اطلاع‌رسانی آستان احمد بن موسی الکاظم(ع)، تاریخ انتشار: ۱۳ تیر ۱۳۹۴ش.