Automoderated users، confirmed، مدیران
۱۳۶
ویرایش
طمأنینه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
روانسازی عبارات و اصلاح ساختار مقاله
جز (ویرایش جزیی) |
جز (روانسازی عبارات و اصلاح ساختار مقاله) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''طمأنینه''' به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز است. طمأنینه | '''طمأنینه''' به معنای آرامش و ثابت بودن بدن در نماز است. همه علما طمأنینه در [[نماز]] را واجب می‌دانند که ترک آن سبب بطلان نماز می‌شود. | ||
شخص نماز گزار باید مکانی را برای نماز انتخاب کند که بدنش آرامش داشته باشد و ثابت باشد بنابراین نماز خواندن در وسایل نقلیه فقط در صورت ناچاری جایز است. هم چنین نمازگزار در هنگام گفتن اذکار، هنگام قیام بعد از [[رکوع]]، بعد از هر کدام از دو [[سجده]] باید طمأنینه را رعایت کند. | |||
طمأنینه از [[ارکان نماز]] محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست. | طمأنینه از [[ارکان نماز]] محسوب نمی‌شود؛ لذا در صورت سهو یا فراموشی سبب بطلان نماز نیست. | ||
{{احکام}} | {{احکام}} | ||
== | == مفهوم شناسی == | ||
طمأنینه | طمأنینه ،<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹. </ref> سکون و آرامش،<ref>جوهری، الصحاح، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۲۱۵۸؛ طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷ش؛ ص۲۱۹؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> و یا ثابت بودن بدن در [[نماز]]،<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۷۳.</ref>یکی از واجبات نماز شمرده می‌شود؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> بدین‌گونه که انسان در حال نماز، آرامش داشته و بدون حرکت اضافه باشد.<ref> برای اطلاعات بیشتر رجوع کن به: حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> | ||
در برخی از آثار فقهی به جای طمأنینه از واژه استقرار استفاده شده است،<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹. </ref> استفاده از این دو واژه به جای همدیگر در مورد شخص نمازگزار درست است اما استقراری که در مورد مکان نمازگزار استفاده می‌شود به این معناست که نمازگزار در حال اختیار بتواند واجبات نماز از قبیل طمأنینه، ایستادن و رو به [[قبله]] بودن را رعایت کند؛<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۴۴۸.</ref> لذا [[فقها]] خواندن نماز در حال حرکت و یا در وسائل نقلیه در حال حرکت، از جمله در قایق، ماشین سواری و... را موجب بطلان نماز می‌دانند؛ اما در صورت اضطرار آن را جایز دانسته‌اند؛ گرچه برخی از علما نماز خواندن در وسائل نقلیه‌ای که موجب حرکت و تکان خوردن انسان نمی‌شود را جایز دانسته‌اند.<ref>خمینی، توضیح المسائل ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۴۹۱.</ref> | |||
==حکم شرعی طمأنینه== | |||
در خصوص [[وجوب]] طمأنینه اختلاف چندانی در بین [[فقها]] دیده نمی‌شود و برای آن، ادعای [[اجماع]] نیز شده است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۹، ص۲۴۵؛ حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> برخی از علما عدم رعایت طمأنینه در [[نماز مستحبی]] را نیز سبب بطلان آن می‌دانند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۷.</ref> | |||
فقها طمأنینه را از [[ارکان نماز]] نمی‌دانند؛ و معتقدند که در صورت فراموشی، نماز باطل نمی‌شود.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> | فقها طمأنینه را از [[ارکان نماز]] نمی‌دانند؛ و معتقدند که در صورت فراموشی، نماز باطل نمی‌شود.<ref>شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳؛ اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> | ||
مقدار | مقدار طمأنینه، به اندازه‌ای است که عرفاً گفته شود که بدن آرامش دارد. <ref>نجفی، مجمع الرسائل محشّٰی صاحب جواهر، ۱۴۱۵ق ص: ۲۴۰</ref> و اگر به همین میزان بدن آرامش داشته باشد، کفایت می‌کند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | ||
در صورت عدم رعایت طمأنینه، توسط نمازگزاری که جاهل به حکم است، بر دیگران [[واجب]] است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با [[امر به معروف]] به او تذکر دهند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.</ref> | در صورت عدم رعایت طمأنینه، توسط نمازگزاری که جاهل به حکم است، بر دیگران [[واجب]] است که او را ارشاد نمایند و در صورتی که از روی عمد باشد نیز بر دیگران واجب است با [[امر به معروف]] به او تذکر دهند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۲.</ref> | ||
| خط ۲۰: | خط ۱۸: | ||
برخی معتقدند اگر هنگام قرائت نماز بر اثر اوامر بیرونی همچون باد و مانند آن طمأنینه نمازگزار از بین برود، بنا بر [[احتیاط مستحب]]، سکوت کند و بعد از آرامش بدن، آنچه را که در حالت غیر طمأنینه خوانده، دوباره اعاده نماید.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۱ و ۱۶۲.</ref> | برخی معتقدند اگر هنگام قرائت نماز بر اثر اوامر بیرونی همچون باد و مانند آن طمأنینه نمازگزار از بین برود، بنا بر [[احتیاط مستحب]]، سکوت کند و بعد از آرامش بدن، آنچه را که در حالت غیر طمأنینه خوانده، دوباره اعاده نماید.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۱ و ۱۶۲.</ref> | ||
برخی طبق استناد به برخی از [[روایات]]، پس از اشاره به عدم قبولی نماز کسی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌کند عذاب و عقاب وی در [[آخرت]] را همانند عذاب شخص [[تارک الصلاه]] دانسته‌اند؛ هرچند حکم او را در حکم تارک الصلاه ندانسته‌اند.<ref>دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۱۶.</ref> | |||
[[رسول خدا(ص)]] پس از مشاهده شخصی که طمأنینه در نماز را رعایت نمی‌نمود، او را به کلاغی که در حال برداشتن دانه از زمین است، توصیف کرده و فرمود: اگر او در این حالت از دنیا برود در دینی غیر از دین من از دنیا رفته است.<ref>حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.</ref> {{یادداشت| روایة زرارة عن أبی جعفر(ع)، قال(ع) بینا رسول اللّه(ص) جالس فی المسجد إذ دخل رجل فقام یصلی فلم یتم رکوعه و لا سجوده فقال رسول اللّه(ص) نقر کنقر الغراب لئن مات هذا و هکذا صلوته لیموتن علی غیر دینی.(حائری یزدی، کتاب الصلاة، ۱۴۰۴ق، ص۲۲۵.)}} | |||
== طمأنینه در اجزای نماز == | == موارد وجوب طمأنینه در اجزای نماز == | ||
[[فقها]] رعایت طمأنینه در تمامی اجزا [[نماز]] را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از: | [[فقها]] رعایت طمأنینه در تمامی اجزا [[نماز]] را لازم دانسته و ترک آن را سبب بطلان نماز می‌دانند که برخی از مهمترین آنان عبارت‌اند از: | ||
=== هنگام قرائت اذکار نماز === | === هنگام قرائت اذکار نماز === | ||
شخص نمازگزار باید قبل از گفتن اذکار نماز باید در آرامش بوده و بدون حرکت باشد،<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> تا این که وقتی مثلا ذکر [[رکوع]] یا [[سجده را]] می‌گوید، بدنش، آرام و ثابت باشد<ref>نراقی، تحفه رضویه، ۱۴۲۶ق، ص۳۸۹ و ۳۹۳.</ref> و اگر از روی عمد بخشی از ذکر [[واجب]] را قبل از استقرار و آرامش و یا در هنگام سر برداشتن بگوید، نماز باطل است؛<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> چنانچه در عوام الناس بسیار مشاهده می‌شود.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۲.</ref> | |||
=== هنگام قیام بعد از رکوع === | === هنگام قیام بعد از رکوع === | ||
آرامش و استقرار بدن نمازگزار، در قیام بعد از رکوع، به‌اندازه‌ای که سکون و استقرار بر آن قابل صدق باشد واجب؛<ref>گیلانی، تحفة الأبرار الملتقط من آثار الأئمة الأطهار، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۷۹.</ref> و عدم رعایت آن، سبب بطلان نماز است.<ref>سبزواری، اسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، ۱۴۲۵ق، ص۶۱۷.</ref> | |||
البته اگر نمازگزار به جهت بیماری و غیر آن نتواند آن را رعایت کند از او ساقط شده و نماز او صحیح است؛<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۲.</ref> برخی از فقها معتقدند که عدم رعایت طمأنینه از روی فراموشی و یا ندانستن [[حکم شرعی]] باعث باطل شدن نماز نمی‌شود.<ref>کابلی، رساله توضیح المسائل، ۱۴۲۶ق، ص۱۶۴.</ref> | |||
برخی از علما طمأنینه هنگام قیام بعد از رکوع را از [[ارکان نماز]] دانسته‌اند؛<ref>طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۳۵۱</ref> هرچند مشهور علما آن را رکن ندانسته‌اند.<ref>اصفهانی، رساله صلاتیه، ۱۴۲۵ق، ص۲۳۳.</ref> <ref>برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به: نجفی، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ۱۴۲۱ق، ج۵، ص۲۰۸.</ref> | |||
=== | === بین دو سجده === | ||
نشستن بین دو سجده به همراه طمأنینه و عدم حرکت واجب است. <ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۱۹؛ حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
=== پس از سجده دوم === | |||
در آثار فقهی به نشستن بعد از دو سجده در رکعت اول و سوم جلسه استراحت گفته می‌شود. فقها طمأنینه در جلسه استراحت را لازم می‌دانند.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۵.</ref> هرچند برخی رعایت آن را [[مستحب]] دانسته‌اند.<ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> برخی از بزرگان [[اهل‌سنت]] همچون [[ابوحنیفه]]، قائل به جلسه استراحت در نماز نیستند. <ref>حلّی، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، ج۱، ص۱۴۲.</ref> | |||
جلوس در [[تشهد]] و طمأنینه در آن نیز واجب است.<ref>طوسی، الجمل و العقود فی العبادات، ۱۳۸۷، ص۲۲۰.</ref> | |||
== طمأنینه در مستحبات نماز == | == طمأنینه در مستحبات نماز == | ||
اذکار مستحبی که نمازگزار در نماز می‌گوید یا مخصوص جزئی از نماز است مثل تکبیر مخصوصی که مثلا قبل از سجده گفته می‌شود یا اختصاص به بخش خاصی از نماز ندارد. اگر نمازگزار ذکری که مخصوص جزئی از نماز است به این نیت که مخصوص آن موضع خاص از نماز است بگوید باید در هنگام گفتن ذکر، طمأنینه داشته باشد و هرگاه عمدا و از روی اختیار، بدون طمأنینه، به قصد این که ذکر بخش خاصی از نماز باشد مخصوصیت به جا آورده شود، نماز باطل است و باید نماز را تمام کرده و بنا بر احتیاط، دوباره خوانده شود؛<ref>خمینی، تحریر الوسیلة ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ دزفولی، صراط النجاة، ۱۴۱۵ق، ص۱۰۵.</ref> اما اگر آن ذکر، اختصاص به بخشی خاصی از نماز نداشته باشد و نمازگزار هم به این نیت آن ذکر را بگوید که می‌خواسته است در تمام لحظات نماز ذکر بگوید، طمأنینه لازم نیست. <ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱؛ شاهرودی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ص۱۱۳.</ref> | |||
اگر نمازگزار، بیمار باشد، رعایت طمأنینه در ذکرهای مستحبی لازم نیست.<ref>خمینی، تحریر الوسیله، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۳۱۱.</ref> | |||
== ظن و شک در طمأنینه نماز == | == ظن و شک در طمأنینه نماز == | ||
| خط ۸۰: | خط ۷۶: | ||
* نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۱ق. | * نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت(ع)، ۱۴۲۱ق. | ||
* نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق. | * نراقی، محمد مهدی بن ابی‌ذر، تحفه رضویه، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۴۲۶ق. | ||
[[رده:واجبات نماز]] | [[رده:واجبات نماز]] | ||