کمیل بن زیاد نخعی: تفاوت میان نسخهها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| آثار =}} | | آثار =}} | ||
'''کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی'''([[سال ۱۲ هجری قمری|۱۲]]-در [[سال ۸۲ هجری قمری|۸۲ق]]) از [[تابعین]] و یاران برجسته [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن(ع)]]. وی از نخستین کسانی بود که پیشنهاد خلع [[عثمان بن عفان|عثمان]] و [[خلافت | '''کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی'''([[سال ۱۲ هجری قمری|۱۲]]-در [[سال ۸۲ هجری قمری|۸۲ق]]) از [[تابعین]] و یاران برجسته [[امام علی(ع)]] و [[امام حسن(ع)]]. وی از نخستین کسانی بود که پیشنهاد خلع [[عثمان بن عفان|عثمان]] و [[خلافت علی(ع)]] را مطرح کرد. در دوران حکومت امام علی(ع)، مدتی فرماندار منطقه [[هیت]] بود. هنگامی که سپاه [[معاویه پسر ابوسفیان|معاویه]]، هیت را غارت کرد، امام علی(ع) او را به سبب کوتاهی در دفاع از شهر سرزنش کرد. در منابع [[شیعه]]، روایات بسیاری از او نقل شده که [[دعای کمیل]] مشهورترین آنها است، اما در منابع [[اهل سنت]] قلیلالحدیث شمرده و بعضاً از وی بدگویی شده است. از او در زمره زُهاد و عُباد [[کوفه]] یاد کردهاند. | ||
==نسب و خاندان== | ==نسب و خاندان== |
نسخهٔ ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۱
مشخصات فردی | |
---|---|
نام کامل | 'کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی صُهبانی کوفی |
نسب/قبیله | قبیله نخع |
ولادت | ۱۲ق |
محل زندگی | کوفه |
وفات | ۸۲ ق ، کوفه |
علت وفات | به دست حجاج بن یوسف ثقفی |
مدفن | ثوّیه - کوفه |
مشخصات دینی | |
از یاران | امام علی (ع) • امام حسن (ع) |
فعالیتها | فرماندار هیت |
کُمَیل بن زِیاد بن نَهِیک نَخَعی(۱۲-در ۸۲ق) از تابعین و یاران برجسته امام علی(ع) و امام حسن(ع). وی از نخستین کسانی بود که پیشنهاد خلع عثمان و خلافت علی(ع) را مطرح کرد. در دوران حکومت امام علی(ع)، مدتی فرماندار منطقه هیت بود. هنگامی که سپاه معاویه، هیت را غارت کرد، امام علی(ع) او را به سبب کوتاهی در دفاع از شهر سرزنش کرد. در منابع شیعه، روایات بسیاری از او نقل شده که دعای کمیل مشهورترین آنها است، اما در منابع اهل سنت قلیلالحدیث شمرده و بعضاً از وی بدگویی شده است. از او در زمره زُهاد و عُباد کوفه یاد کردهاند.
نسب و خاندان
کمیل پسر زیاد بن نَهِیک و از قبیلهٔ نَخَع است. رسول خدا(ص) درباره قبیله نخع فرموده است: «اَللّهمَ بارِک فِی النَخَع؛ خداوندا به قبیله نخع برکت ده»[۱] محمد دشتی از حارث بن زیاد، قاتل طفلان مسلم و از یاران عبیدالله بن زیاد به عنوان برادر کمیل یاد میکند؛[۲] البته در منابع تاریخی قاتل طفلان مسلم مردی از قبیله طیّئ به نام عبدالله بن قطبه طایی نبهانی معرفی شده است.[۳]
در منابع تاریخی از تاریخ ولادت کمیل یاد نشده است، اما زِرِکْلی تاریخ ولادت او را ۱۲ق ذکر کرده است.[۴]
دوران امام علی(ع)
کمیل از تابعین و از یاران خاص امام علی(ع) و امام حسن(ع) است.[۵] او از جمله شیعیانی بود که در روزهای اول خلافت حضرت علی(ع) با او بیعت کرد و در جنگهای آن حضرت، از جمله صفین حضور داشت.[۶] او صاحب سِرّ امیرالمومنین(ع) نیز بوده است.[۷]
او و عمرو بن زراره فرزند قیس نخعی جزو نخستین کسانی بودند که پیشنهاد خلع عثمان و خلافت امام علی(ع) را مطرح کردند.[۸] کمیل از کسانی بود که در زمان عثمان از کوفه به شام تبعید شد.[۹]
- کارگزار حضرت علی(ع)
وی در حکومت حضرت علی(ع) فرماندار هیت
هنگامی که کمیل خبردار شد که یاران معاویه به فرماندهی سفیان بن عوف قصد یورش به هیت را دارند، به خیال اینکه آنها در قرقیسا هستند، بدون اجازه امام علی(ع) ۵۰ نیروی مسلح را برای دفاع در شهر گذاشت و خود و یارانش به طرف آنجا حرکت کرد، سپاهیان معاویه از فرصت استفاده کرده به هیت حمله کردند. امام علی(ع) طی نامهای، او را بخاطر این کار مورد سرزنش قرار داد.[۱۱] این نامه با شماره ۶۱ در نهج البلاغه آمده است.[۱۲]
او پس از شهادت امام علی(ع) در زمره یاران امام حسن مجتبی(ع) قرار گرفت.[۱۳]
روایت
کمیل از امام علی(ع)، خلیفه دوم، ابن مسعود و دیگران روایت کرده است، عبدالرحمان بن عابس، ابو اسحاق سبیعی، اعمش و دیگران از او روایت کردهاند.[۱۴]
در منابع شیعه احادیث بسیاری از وی نقل شده است اما اهل سنت او را قلیلالحدیث میدانند. ابن حبان و ابن معین او را ثقه دانستهاند ولی در برخی منابع اهلسنت از وی بدگویی شده و گفته شده که به روایات او اعتماد نمیشود.[۱۵]
دعای کمیل
دعای خضر را او از حضرت علی(ع) روایت کرده است. چون کمیل آن را از علی(ع) آموخت و روایت کرد، به دعای کمیل مشهور گردید.
در برخی منابع شیعی وصیتهایی از امیرالمومنین(ع) به او نقل شده[۱۶] که خلاصه آنها در تحف العقول آمده است.[۱۷]
شهادت
امام علی(ع) از کشته شدن کمیل خبر داده بود.[۱۸] بیشتر مؤرخان مرگ او را در سال ۸۲ق ذکر کردهاند[۱۹] اما طبری درگذشت او را در سال ۸۳ق[۲۰] و ابن حجر عسقلانی به نقل از یحیی بن معین در سال ۸۸ق دانستهاند.[۲۱] او هنگام مرگ ۷۰ سال داشته است[۲۲]
وی به دستور حجاج بن یوسف ثقفی کشته شد.[۲۳] وقتی حجاج، کمیل را فراخواند، او متواری شد، اما هنگامی که حجاج بر قبیله و خویشاوندان او سخت گرفت، کمیل، خود پیش حجاج رفت و پس از گفتگویی بین آن دو، حجاج دستور قتل او را صادر کرد.[۲۴] آرامگاه او در نجف در منطقه ثوّیه (حی الحنانه) نزدیک مسجد حنانه قرار دارد.[۲۵]
مطالعه بیشتر
- شرح حال، آثار و مقام عرفانی کمیل بن نخعی از اصحاب سرّ و خاص حضرت علی، نویسنده: قدرت الله خیاطیان، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، ۱۳۷۹ش.[۲۶]
- کمیل محرم اسرار امام علی(ع): ناموس عرفان، حسین(مشتاقعلی) حیدرخانی، فؤاد، تهران، ۱۳۷۱.[۲۷]
پانویس
منابع
- ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق-۱۹۸۹م.
- ابن حجر العسقلانی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق-۱۹۹۵م.
- ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد بن صامل سلمی طائف، مکتب الصدیق، ۱۴۱۴ق.
- ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل أبی طالب(ع)، مؤسسه انتشارات علامه، قم، ۱۳۷۹ق.
- بلاذری، احمد، انساب الاشراف، تحقیق محمدباقر بهبودی، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۴ق.
- حرانی، حسن بن شعبه، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسین قم، ۱۴۰۴ق.
- مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۴ق.
- دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغه، انتشارات مشرقین، چ: چهارم، قم، ۱۳۷۹ش.
- زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ط الثامنة، ۱۹۸۹م.
- سمعانی، عبد الکریم بن محمد، الأنساب، تحقیق: عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ط الأولی، ۱۳۸۲ق-۱۹۶۲م.
- شیخ طوسی، رجال الطوسی، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۵ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۳ق-۱۹۸۳م.
- علوی، احمد، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، قم: معروف، ۱۳۸۹ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- ↑ ابن اثیر الجزری، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۵؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱،ص۲۶۱
- ↑ محمد دشتی، ص۵۹۹، پانویس ذیل نامه ۶۱
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۷۸؛طبری، تاریخ الطبری، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۲۹۶؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۳، ص۲۲۶.
- ↑ زرکلی، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال، ۱۹۸۹ق، ج۵، ص۲۳۴
- ↑ قطب راوندی، منهاج البراعه، ج۲۱، ص۲۱۹؛ مفید، اختصاص، ص۷.
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶؛ طبقات ابن سعد، ج۶، ص۲۱۷؛ مفید، اختصاص، ص۱۰۸.
- ↑ مرتضی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۶۶۸.
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ج۵، ص۵۱۷
- ↑ طبری، تاریخ الطبری، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۳۶۵.
- ↑ محمد دشتی، ص۵۹۱
- ↑ بلاذری، أنساب الأشراف، ج۲، ص۴۷۳
- ↑ محمد دشتی، ص۵۹۹(نامه۶۱)
- ↑ شیخ طوسی، الرجال، ص۹۷
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶.
- ↑ سمعانی، الأنساب، ج۱۳، ص۶۸.
- ↑ وسایل الشیعه، ج۵، ص۱۱۹، ج۱۶، ص۳۵۴؛ بحارالانوار، ج۱، ص۱۸۷، ۱۸۹؛ ص۲۲۳، ۲۵۸، ج۲، ص۲۹۸، ج۲۳، ص۴۴، ۴۸-۴۷؛ ج۳۳، ص۳۹۹، ج۵۸، ص۸۴، ج۶۳، ص۴۲۴، ۴۲۵؛ ج۷۱، ص۳۱۴-۳۱۹؛ ج۷۴، ص۲۷۱،۲۷۶، ۲۷۸، ج۷۴، ص۷۱۴، ج۷۴، ص۴۱۴، ج۷۵، ص۷۵، ج۸۰، ص۲۸۴؛ ج۸۱، ص۲۲۹ و...
- ↑ تخف العقول، ص۱۷۱-۱۷۶
- ↑ بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۱۶؛المناقب، ج۲، ص۲۷۱
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶؛ تاریخ خلیفه، ص۱۸۲؛ ذهبی، تاریخ اسلام، ج۶، ص۱۷۷
- ↑ طبری، ج۸، ص۳۷۱۶
- ↑ تهذیب التهذیب، ج۸، ص۴۰۲
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶
- ↑ ابن حجر العسقلانی، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۶
- ↑ علوی، راهنمای مصور سفر زیارتی عراق، ص۱۴۵.
- ↑ کنسرسیوم محتوای ملی
- ↑ کنسرسیوم محتوای ملی