غسل‌های واجب

غسل‌های واجب، غسل‌هایی که از نظر فقهی برای انجام برخی از عبادات مثل نماز لازم است که انجام شود. غسل‌های واجب عبارت‌اند از غسل جِنابَت، غسل میّت، غسل مَسّ میّت و غسل‌های سه گانه بانوان (غسل حیض، نفاس و استحاضه).

طبق نظر فقها اگر چند غسل بر کسی واجب باشد و به نیت همه یک غسل به جا آورد کافی است.

فقیهان شیعه درباره کفایت غسل جنابت از وضو اختلافی ندارند و بسیاری از آنان در این‌باره ادعای اجماع نموده‌اند. اما نسبت به کفایت سایر غسل‌های واجب از وضو اختلاف نظر وجود دارد.

اقسام غسل‌های واجب

در فقه شیعه ۶ غسل واجب وجود دارد؛

• غسل جنابت
• غسل مسّ میت
• غسل میت
• غسل‌های سه‌گانه خاص بانوان (غسل حیض، غسل نفاس، غسل استحاضه).
• گاهی غسل با نذر، عهد یا قسم نیز واجب می‌شود، مانند کسی که نذر کرده برای زیارت غسل کند.

از دیدگاه مشهور فقها همه غسلهای واجب، واجب غیری‌اند، بدین معنا که انجام دادن آنها به خودی خود واجب نیست؛ بلکه برای به جا آوردن عملی که مشروط به طهارت است، مانند نمازهای واجب روزانه، واجب می‌شوند.

احکام

آیا با غسل واجب می‌شود نماز خواند؟

فقیهان شیعه درباره کفایت غسل جنابت از وضو اختلافی ندارند و بسیاری از آنان در این‌باره ادعای اجماع نموده‌اند. افزون بر این، مشهور فقها با غسل جنابت وضو را نامشروع می‌دانند شیخ طوسی به استحباب وضو همراه با غسل جنابت فتوا داده است. درباره کفایت دیگر غسل‌ها از وضو در میان مراجع تقلید اختلاف است و مشهور فقیهان نظریه عدم کفایت را برگزیده‌اند. سیدمرتضی، ابن جنید، و سید محسن حکیم آن را بعید ندانسته‌اند. در میان فقهای معاصر این نظریه طرفداران بیشتری پیدا کرده است.

به فتوای آیات امام خمینی، خامنه‌ای، صافی، سبحانی، گلپایگانی، فاضل و بهجت کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد. با غسل‌های واجب دیگر مانند غسل حیض و نفاس و استحاضه نمی‌شود نماز خواند و باید وضو گرفت. با غسل‌های مستحب هم نمی‌شود نماز خواند.

به فتوای آیات وحید خراسانی، سیستانی، نوری همدانی، تبریزی و خوئی با غسل‌های واجب غیر از غسل استحاضه متوسطه می‌شود بدون وضو نماز خواند، اگرچه احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد. با غسل‌های مستحبی که استحبابش ثابت شده باشد نیز می‌توان نماز خواند، اگرچه احتیاط مستحب است که وضو هم بگیرد.

به فتوای آیت الله شبیری زنجانی با هر غسل واجب (غیر از غسل استحاضه) و غسل‌های مستحبی که مستحب بودنشان ثابت شده می‌توان نماز خواند، اگرچه احتیاط مستحب است که وضو هم گرفته شود.

به نظر آیت‌الله مکارم شیرازی با هر غسلی می‌توان نماز خواند و وضو واجب نیست، خواه جنابت باشد یا غیر آن، واجب باشد یا مستحب، ولی احتیاط مستحب آن است که مکلّف در غیر غسل جنابت وضو بگیرد.

کفایت یک غسل از چند غسل

اگر چند غسل بر عهده کسی باشد و همه غسلها واجب باشند می‌تواند به نیت همه آن‌ها یک غسل انجام دهد.

اگر در بین این چند غسل غسل جنابت هم وجود داشته باشد، بنا به نظر بیشتر فقها انجام یک غسل فقط با نیت غسل جنابت کافی است و نیت غسل‌های دیگر نیاز نیست.

چنانچه همه غسلها مستحب یا برخی واجب و برخی مستحب باشند، به نظر بیشتر فقها یک غسل کافی است. البته تعدادی از فقیهان نیز هستند یک غسل را کافی نمی‌دانند.