خِرّیت بن راشد ناجی، از صحابه و از خوارج بود. وی در جنگ‌های رِدّه در ایام خلافت ابوبکر، حضوری مؤثر داشت و حتی در دوره عثمان نیز، به امارت منطقه‌ای در فارس رسید. وی در جنگ جمل جانب طلحه و زبیر را گرفت. پس از جنگ صفّین، علم مخالفت با امام علی(ع) را برافراشت و به آیین مسیحیت بازگشت و پس از چندبار درگیری با فرستادهٔ امام (ع)، کشته شد.
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | خِرّیت بن راشد ناجی |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | جنگ‌های رِدّه |
| دیگر فعالیت‌ها | مخالفت با امام علی(ع) |
نسب
در منابع مطالب اندکی در شرح حال او آمده است. خِّریت بن راشد از طایفه بنی ناجیه بود. در برخی منابع نام او به‌اشتباه به صورت حارث بن راشد[۱] و حریث بن اسد[۲] نقل شده است. بنی ناجیه ادعا داشتند که از فرزندان سامة بن لُؤَی بن غالب از قبیله قریش هستند و از این رو خود را قریشی می‌خواندند؛ اما قریشیان انتساب آنان را رد می‌کردند و می‌گفتند که مادر آنان پس از مرگ سامة بن لؤی با فردی غیرقریشی ازدواج کرده و بنی ناجیه از نسل او هستند.[۳]
زمان پیامبر (ص) و خلفای سه‌گانه
خریت را جزو صحابه پیامبر (ص) شمرده‌اند؛ چراکه او به همراه گروهی از بنوسامه، در منطقه‌ای میان مکه و مدینه با پیامبر(ص) دیدار کرد.[۴] در جنگ‌های رِدّه در ایام خلافت ابوبکر، مسلمانان به یاری خرّیت که رهبری بنوناجیه را برعهده داشت، بر لقیط بن مالک ازدی، حاکم شورشی عمان، پیروز شدند.[۵] به نوشته سیف بن عمر، خرّیت در دوره عثمان نیز به فرمان عبداللّه بن عامر بن کُرَیز، فرماندار بصره در زمان عثمان، به فرمانروایی منطقه‌ای در فارس رسید.[۶]
زمان امام علی (ع)
جنگ جمل و صفین
در منابع تاریخی دربارهٔ جزئیات ارتباط او با امام علی(ع) اختلافاتی وجود دارد. بر اساس برخی روایات وی در جنگ جمل جانب طلحه و زبیر را گرفت[۷] اما بر اساس روایت دیگری او در این نبرد نیز همراه با سیصد تن از بنی ناجیه به علی (ع) پیوست.[۸] این اختلاف روایات دربارهٔ موضع او بعد از جنگ جمل نیز وجود دارد. برخی روایات تصریح کرده‌اند که امام او را پیش از سفر به صفین به امارت اهواز گمارده بود.[۹] اما روایت دیگر حاکی از این است که خریت در جنگ صفین همراه با امام علی (ع) بود و هنگامی که نتیجه حکمیت معلوم شد در کوفه حضور داشت و از همان‌جا بر امام شورید و از کوفه خارج شد.[۱۰]
شورش بر امام
خرّیت به همراه ۳۰ نفر از اصحاب خود پس از جنگ صفّین نزد امام علی (ع) رفت و پس از اعلام مخالفت خود با آن حضرت، تصمیم به جدا شدن از ایشان گرفت. امام ضمن یادآوری عهد خرّیت در بیعت با خود، او را از این کار برحذر داشت.[۱۱] به گفته مسعودی[۱۲] خرّیت بن راشد پس از شکستن بیعت خود با امام علی (ع) به همراه ۳۰۰ نفر به دین مسیحیت بازگشت و همان شب از سپاه امام جدا شد.
حضرت برای سرکوب شورش او، زیاد بن خَصَفه را همراه گروهی به تعقیب خرّیت فرستاد. خرّیت و یارانش به دهکده نِفَّر در اطراف کوفه رفتند و زادان بن فرح را که از هواداران حضرت و احتمالاً والی آنجا بود، به قتل رساندند. زیاد در منطقه مذّار (بین واسط و بصره)، با خرّیت درگیر شد. خرّیت شکست خورد و با ۲۰۰ نفر از هوادارانش که تازه از کوفه به او پیوسته بودند، به اهواز گریخت. درای مدت گروهی از قبایل به او پیوستند و آنان توانست حاکم امام بر منطقه را از آنجا بیرون کنند.
با بالاگرفتن خطر خرّیت، حضرت علی (ع) سپاهی را به فرماندهی مَعْقِل بن قیس ریاحی برای سرکوب او فرستاد. خرّیت پس از شکست از معقل، به حاشیه خلیج فارس رفت و برخی از قبایل آن ناحیه از جمله گروهی از بنی عبدالقیس را با خود همراه کرد. اما در پی اعلان امان معقل، شماری از هواداری خرّیت دست کشیدند و گروه کثیری از هوادارانش او را ترک کردند. سرانجام، در جنگی که بین نیروهای معقل با خریت درگرفت، خریت کشته شد و یارانش پراکنده شدند.[۱۳]
پانویس
- ↑ رجوع کنید به ابن حجر عسقلانی، ج۱، ص۶۶۷.
- ↑ نجاشی، ص۳۲۰.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۳°، ص۱۲۰؛ مسعودی، ج۳، ص۱۵۹؛ نیز رجوع کنید به ابن عبدالبرّ، قسم ۲، ص۴۵۹.
- ↑ به نقل ابن عبدالبرّ، ج۲، ص۴۵۸۴۵۹؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۲۳۵.
- ↑ رجوع کنید به ابن حجرعسقلانی، ج۲، ص۲۳۵، ج۳، ص۳۷۵.
- ↑ رجوع کنید به ابن عبدالبرّ، قسم ۲، ص۴۵۹؛ ابن حجر عسقلانی، ج۲، ص۲۳۵.
- ↑ طبری، ج۴، ص۵۰۵؛ ابن عبدالبرّ، ابن عبدالبرّ، قسم ۲، ص۴۵۹؛ قس بلاذری، ج۲، ص۲۹۶.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۹۶، ج۱، ص۴۱۱
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۴، ص۲۴۲
- ↑ ثقفی، الغارات، ۱۳۵۳، ج۱، ص۳۳۲؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۳، ص۳۴۶
- ↑ ثقفی، ج۱، ص۳۳۲۳۳۳؛ قس طبری، ج۵، ص۱۱۳ ۱۳۲ که تعداد همراهان خرّیت را سیصد تن نوشته است.
- ↑ مسعودی، ج۳، ص۱۵۹۱۶۰.
- ↑ ثقفی، ج۱، ص۳۳۴۳۶۱؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج، ۳ ص۳۶۵–۳۷۱.
منابع
- ابراهیم بن محمد ثقفی، الغارات، چاپ جلال الدین محدث ارموی، تهران، ۱۳۵۵ش.
- ابن اثیر، عزالدین علی، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۹۶۵م.
- ابن اعثم، احمد، الفتوح، بیروت، دارالاضواء، ۱۹۹۱م.
- ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، چاپ عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، ۱۴۱۵ق/ ۱۹۹۵م.
- ابن عبدالبرّ، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/ ۱۹۶۰م.
- احمدبن علی نجاشی، فهرست اسماءمصنّفی الشیعة المشتهر برجال النجاشی، چاپ موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، چاپ محمود فردوس عظم، دمشق، ۱۹۹۶۲۰۰۰م.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دار التراث، ۱۹۶۷م.
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجره، ۱۴۰۹ق.