کتمان حق
کتمان حق پنهان‌ساختن چیزی که انسان را به واقعیت می‌رساند.[۱] به گفته پژوهشگران، در قرآن، بیست آیه به مسئله کتمان پرداخته است.[۲] این آیات به مصادیقی از کتمان حق چون کتمان معارف دینی، کتمان شهادت، کتمان ایمان، کتمان اسرار و کتمان نعمت‌های خدا اشاره می‌کنند.[۳] حسن مصطفوی، در کتاب تفسیر روشن، کتمان حق را در اصطلاح قرآنی به کتمان معارف و عقاید دینی تفسیر می‌کند.[۴] قرآن در آیه کتمان و آیات دیگری چون ۱۴۶ و ۴۲ سوره بقره و ۷۱ سوره آل‌عمران به بیان این مصداق از کتمان حق پرداخته است.[۵]
بنابر تفاسیر شیعه، کتمان‌کنندگان حقایق و معارف دینی عالمان اهل‌کتاب[۶] بوده‌اند که قرآن جایگاهشان را پست معرفی کرده و آنان را مورد توبیخ، تقبیح و لعن قرار داده است.[۷] همچنین برخی مفسران معتقدند در مواردی که مردم نیاز شدید به آگاهی از حقایق دارند، سکوت نیز مصداق کتمان حق است.[۸]
قرآن کریم در آیاتی مانند ۱۰۶ سوره مائده و ۲۸۳ سوره بقره به کتمان شهادت، [۹] در آیه ۲۸ سوره غافر به کتمان ایمان، [۱۰] در آیه ۲۲۸ سوره بقره به کتمان آنچه در ارحام است[۱۱] و در آیه ۳۷ سوره نساء به کتمان نعمت‌های خدا اشاره کرده است.[۱۲]
به باور پژوهشگران، کتمان به خودیِ خود دارای حکم شرعی یا اخلاقی نیست و به اعتبار مصادیق آن، دارای احکام متفاوتی است.[۱۳] به عنوان نمونه، کتمان اسرار و عیوب مردم و کتمان ایمان در موارد ترس از ضرر (تقیه)، از نگاه اخلاقی ممدوح[۱۴] و از نگاه فقهی واجب یا مستحب است[۱۵] و کتمان حقایق دینی و همچنین کتمان شهادت، به‌جهت اخلاقی، مذموم[۱۶] و در شریعت، حرام دانسته شده است.[۱۷]
پانویس
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۹.
- ↑ مؤذنی، «کتمان حق».
- ↑ هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۶؛ بیگی، جمال، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۱-۱۵۲.
- ↑ مصطفوی، تفسیر روشن، ۱۳۸۰ش، ج۴، ص۲۶۸.
- ↑ بیگی، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۴۲.
- ↑ مؤذنی، «کتمان حق».
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۵۵۰.
- ↑ بیگی، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، ص۱۵۱.
- ↑ مؤذنی، «کتمان حق».
- ↑ ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل».
- ↑ ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل».
- ↑ هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۴.
- ↑ هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۲۶.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۶۹ش، ج۲، ص۲۶۶؛ شهید اول، القواعد و الفوائد، مکتبة المفید، ج۲، ص۱۵۷؛ مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، ۱۴۲۶ق، ج۱، ص۵۹۱.
- ↑ هادی، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، ص۱۳۸.
- ↑ شهید ثانی، مسالک الافهام، ۱۴۱۳ق، ج۱۴، ص۲۶۳.
منابع
- بیگی، جمال، «جرم‌انگاری کتمان شهادت و چالش‌های آن در حقوق ایران»، دوفصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، شماره ۱۴، ۱۳۹۶ش.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر مهر، قم، پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن، چاپ اول، ۱۳۷۸ش.
- ریشه‌یابی ماده کتم، «سایت تنزیل»، تاریخ بازدید: ۹ آبان ۱۴۰۲ش.
- مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.
- طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر اسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۹ش.
- شهید اول، محمد، القواعد و الفوائد، قم، مکتبة المفید، چاپ اول، ۱۴۰۰ق.
- شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرایع الاسلام، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، نشر ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- مصطفوی، حسن، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، چاپ اول، ۱۳۸۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- مؤذنی، محمد، «کتمان حق»، بانک مقالات علوم انسانی پژوهه، ۱۳۹۳ش.
- هادی، اصغر، «کتمان ممدوح و مذموم (معیارها و چالش‌ها)»، فصلنامه اخلاق، سال هشتم، شماره ۳۰، تابستان ۱۳۹۷ش.
اخلاق | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| آیات و احادیث |  | ||||
| محاسن |
| ||||
| رذایل |
| ||||
| کتابها | |||||
| وابسته | |||||