شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹

شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹ به فراگیر شدن بیماری کووید ۱۹ (COVID-19) در زمستان سال ۱۳۹۸ش در ایران و برخی دیگر از کشورها اشاره دارد که به تعطیلی یا ایجاد محدودیت در زیارت اماکن مقدس مسلمانان از جمله مسجد الحرام در مکه، حرم امام علی(ع) در نجف و حرم امام رضا(ع) در مشهد منجر شد. مراجع تقلید شیعه در پیام‌هایی اجازه مصرف بخشی از سهم امام در امور مرتبط با پیشگیری و درمان بیماری کرونا را صادر کردند و از مردم خواستند به توصیه‌های بهداشتی عمل کنند.

شیوع کرونا منجر به تعطیلی حوزه‌های علمیه، برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی و مراسم دینی و مذهبی از قبیل حج تمتع، نماز جماعت، نمازجمعه و هیئت‌های عزاداری شد.

با نزدیک شدن به ماه رمضان، مراجع تقلید شیعه، از جمله حسین وحید خراسانی و سید علی سیستانی با پاسخ به استفتائاتی درباره روزه‌داری در وضعیت شیوع کرونا، ترک روزه در ماه رمضان را تنها در صورتی لازم دانستند که روزه‌داری موجب ابتلا به ویروس کرونا شود یا احتمال ابتلا به ویروس کرونا در پی روزه‌داری، قابل توجه باشد.

سید هادی خسروشاهی، پژوهشگر و محقق حوزوی، حسین شیخ‌الاسلام معاون بین‌الملل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، سید هاشم بطحایی نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، سید‌عباس موسویان، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، داوود فیرحی، نظریه‌پرداز فقه سیاسی و سید محمد ضیاءآبادی از جمله کسانی بودند که بر اثر ابتلا به کرونا درگذشتند.

پس از انتشار متنی در اواخر فروردین ۱۳۹۹ که ادعا می‌شد حدیثی از امام علی(ع) درباره پیشگویی شیوع ویروس کرونا است و حدیث کرون خوانده شد، محمدجواد فاضل لنکرانی، از فقیهان شیعه، متن مذکور را ساختگی و متفاوت با شیوه بیانی امام اول شیعیان دانست.

اطلاعات کلی

شیوع ویروس کرونا در ایران در ۳۰ بهمن ۱۳۹۸ش با اعلام ابتلای دو تن شروع شد و در ۸ اسفند ایران از نظر تعداد مبتلایان پس از چین، کره جنوبی، ژاپن و ایتالیا، با ۲۴۵ مورد ابتلا به این ویروس، در رتبه پنجم جهان قرار گرفت. از این‌رو کمیته‌ای با عنوان ستاد ملی مبارزه با کرونا در ایران شکل گرفت تا تصمیم‌گیری درباره شیوه مواجهه با کرونا را بر عهده بگیرد. همچنین بیمارستان‌های ویژه برای مراقبت و درمان بیماران مبتلا به کرونا در شهرهای مختلف از جمله تهران و قم اختصاص یافت. بنابر اعلام ستاد ملی کرونا، این ویروس از اوایل بهمن ۱۳۹۸ در ایران چرخش داشته است.

بنابر اعلام ستاد ملی مبارزه با کرونا در ایران، روند افزایشی شیوع کرونا و همچنین افزایش مرگ‌ومیر ناشی از ابتلا به ویروس کرونا سبب شد تا محدودیت‌های شدیدی از اول آذر ۱۳۹۹ش به اجرا گذاشته شود که زمان آن دست‌کم دو هفته اعلام شد. بر این اساس، محدودیت‌ها در ۴۴۸ شهرستان، که از آن جمله ۱۶۰ شهر با وضعیت قرمز، ۲۰۸ شهر با وضعیت نارنجی، و ۸۰ شهر با وضعیت زرد هستند، اعمال شده است.

پیامدها در کشورهای اسلامی

فراگیری ویروس کرونا در خاورمیانه موجب شد بسیاری از کشورها، اماکن عمومی را تعطیل کنند؛ دولت عربستان سعودی سفرهای زیارتی به این کشور برای انجام حج عمره و زیارت مسجدالنبی را ممنوع اعلام کرد و بسیاری از کشورها از جمله ترکیه، عراق، کویت، تاجیکستان، امارات متحده عربی، قطر، ترکمنستان، هندوستان، عمان و بحرین، ممنوعیت‌هایی برای ورود و خروج مسافران اتخاذ کردند. دولت عراق نیز با اعلام تعطیلی اماکن عمومی، سفر شهروندان خود به برخی از کشورها را ممنوع اعلام کرد و بر همین اساس سفر زمینی به شهرهای زیارتی عراق از جمله نجف و کربلا نیز برای ایرانیان ممنوع اعلام شد.

بنابر تصمیم احمد الطیب، شیخ الازهر، نمازهای جمعه و جماعت در مسجد جامع الازهر به مدت دو هفته تعطیل اعلام شد. همچنین در کشورهای مراکش، تونس و عراق، قانون منع آمد و شد اجرا شد.

تعطیلی اماکن فرهنگی و مذهبی

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایران تمامی برنامه‌های فرهنگی، هنری و سینمایی را تعطیل اعلام کرد. دانشگاه‌ها و هیئت‌های عزاداری نیز تعطیل شدند. بنابر اعلام ایرج حریرچی، قائم‌مقام و سخنگوی وزارت بهداشت در ایران، فوت‌شدگان بر اثر ویروس کرونا، بر اساس ضوابط ویژه سازمان جهانی بهداشت دفن خواهند شد.

بنابر اعلام دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، با اتکا به مصوبه ستاد ملی کرونا درباره محدودیت جابجایی استانی، اعزام مبلغان ماه رمضان به سراسر کشور نیز در سال جاری انجام نخواهد شد. دفتر تبلیغات حوزه، سالانه اعزام ۱۲ هزار مبلغ را در ماه رمضان ساماندهی می‌کند.

آمار مبتلایان و درگذشتگان

اولین بار کووید ۱۹ در آخرین روزهای سال ۲۰۱۹م در شهر ووهان(به انگلیسی: Wuhan) در چین شیوع پیدا کرد. بر اساس آمار رسمی منتشر شده تا اول آذر ۱۳۹۹ش، بیش از ۵۸ میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس کرونای ۲۰۱۹م مبتلا شده‌اند. از این تعداد بیش از ۴۰ میلیون نفر بهبود یافته و بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جان باخته‌اند. در ایران بیش از ۸۴۰ هزار نفر به این بیماری مبتلا شده‌اند که بیش از ۵۹۶ هزار نفر آنان بهبود یافته و نزدیک به ۴۴ هزار نفر جان باخته‌اند. ویروس کرونا در همه کشورهای جهان افرادی را مبتلا کرده است.

توصیه‌های علما و مراجع تقلید

پس از شیوع ویروس کرونا در ایران، بسیاری از مراجع تقلید و بزرگان حوزه‌های علمیه ضمن تشکر از پزشکان، پرستاران و کادر درمانی، بر ضرورت انجام اعمال غسل میت، کفن و دفن درگذشتگان بر اساس احکام شرعی تأکید کردند و همچنین از مردم خواستند ضمن توجه به توصیه‌های بهداشتی، از حضور در اجتماعات بپرهیزند.

• سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در هشتم و سیزدهم اسفند ۱۳۹۸ش با تشکر از نیروهای بهداشتی و درمانی، از مردم خواست به توصیه‌های بهداشتی عمل کنند. وی از مردم خواست تا با دعا و توسل به درگاه خداوند و طلب شفاعت از پیامبر(ص) و ائمه، برای برطرف شدن مشکلات دعا کنند و در این زمینه دعای هفتم صحیفه سجادیه را بخوانند. این مرجع تقلید در فتوایی درباره شیوه غسل میت و کفن کسی که بر اثر ابتلا به کرونا درگذشته، انجام حداقل واجب درباره درگذشتگان را هر چند با صرف هزینه و استفاده از تجهیزات ایمنی واجب دانست.

• سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه ساکن نجف، اقدامات درمانی در مواجهه با بیماری کرونا را مانند حضور رزمندگان در سنگرهای دفاع از وطن خواند و درمان بیماران و همچنین مراقبت از مبتلایان به کرونا را برای همه کسانی که قادر به انجام کاری در این زمینه باشند، واجب کفایی دانست. حسین وحید خراسانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعیان، اجر کار پزشکان و پرستاران و کادر درمانی را بسیار عظیم دانستند و از مردم خواستند به توصیه‌های بهداشتی عمل کنند و از حضور در اجتماعات دوری کنند. مکارم شیرازی همچنین سهل‌انگاری در سرایت بیماری کرونا را موجب ضمان اعلام کرد؛ بر این اساس در صورتی که سهل‌انگاری در این باره منتهی به مرگ دیگران شود، پرداخت دیه بر فرد سهل‌انگار واجب می‌شود. وی همچنین رعایت موازین شرعی در انجام غسل میت، کفن، نماز و دفن درگذشتگان را تا آنجا که ممکن است لازم دانست، مگر مواردی که تغییر آنها ضرروی باشد.

• سید موسی شبیری زنجانی،‌ از مراجع تقلید شیعه نیز در پاسخ به استفتایی درباره کسانی که به توصیه‌های بهداشتی و از جمله لزوم تعطیل کردن کلاس‌های درس، مراسم و مجالس مذهبی و غیرمذهبی توجه نمی‌کنند، رعایت ضوابط بهداشتی و پزشکی را بر همگان لازم دانست و از مسئولان خواست تدابیر لازم و فوری را برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری، با جدیت دنبال کنند.

• سید محمدسعید حکیم از مراجع تقلید عراق در بیانیه خود ضمن تأکید بر لزوم رعایت توصیه‌های بهداشتی در مقابله با کرونا، از پزشکان و پرستاران قدردانی کرد و اقدامات آنان را سبب برخورداری از اجر و ثواب دانست. وی همچنین از مسئولان و مردم خواست در چنین شرایطی به نیازمندان و تهیدستان توجه بیشتری کنند.

اجازه مصرف سهم امام

تعدادی از مراجع تقلید شیعیان، در پاسخ به استفتائاتی اجازه صرف بخشی از سهم امام برای درمان بیماران مبتلا به کرونا را صادر کردند؛ بنابر اعلام دفتر سید علی سیستانی در قم، مصرف نیمی از سهم امام در مداوای بیماران و پیشگیری از بیماری کرونا جایز است.

همچنین لطف‌الله صافی گلپایگانی در پاسخ به خواسته خیرین استان قم درباره مصرف سهم امام در امور درمانی، به آنها اجازه داد نصف سهم امام را برای درمان بیماری کرونا هزینه کنند. ناصر مکارم شیرازی نیز صرف یک سوم سهم امام برای کمک به نجات بیماران و خانواده‌هایی که عضوی از خانواده خود را از دست داده‌اند، جایز دانست.

سید موسی شبیری زنجانی، از مراجع تقلید شیعه، اجازه پرداخت نیمی از سهم امام را به کسانی که در جریان شیوع ویروس کرونا دچار مضیقه شدید مالی شده‌اند صادر کرد. وی همچنین از مردم خواست در این شرایط به خویشاوندان و همسایگان خود کمک کنند.

روزه‌داری در وضعیت شیوع کرونا

با نزدیک شدن به ماه رمضان، مراجع تقلید شیعه با پاسخ به استفتائاتی درباره روزه‌داری در وضعیت شیوع کرونا، ترک روزه ماه رمضان را تنها در صورتی لازم دانستند که روزه‌داری موجب ابتلا به ویروس کرونا شود.

حسین وحید خراسانی، مرجع تقلید شیعیان، در پاسخ به استفتایی تصریح کرد که اگر احتمال داده شود که روزه ضرر قابل توجه دارد، نباید روزه گرفت و روزه‌داری در چنین شرایطی باطل است. سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران و مرجع تقلید شیعه، روزه را از ضروریات دین دانست و ترک آن را تنها در صورتی جایز تلقی کرد که روزه‌داری موجب ایجاد یا تشدید بیماری، افزایش طول بیماری یا تأخیر در سلامتی شود. وی با این حال تأکید کرده است که گرچه در این موارد روزه ساقط می‌شود اما قضای آن لازم است. ناصر مکارم شیرازی از مراجع تقلید ساکن قم نیز در پاسخ به استفتایی درباره تأثیر مصرف مایعات در افزایش سطح ایمنی بدن و حکم روزه‌داری در چنین شرایطی، بر وجوب روزه ماه رمضان تأکید کرد و چنین دلیلی را برای ترک روزه‌داری کافی ندانست. وی با این حال افزود کسی که می‌داند یا احتمال قابل توجهی می‌دهد که روزه‌داری برای او ضرر دارد، نباید روزه بگیرد.

سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه ساکن نجف، ضمن تأکید بر اینکه روزه نگرفتن در ماه رمضان تنها در صورتی جایز است که عذر واقعی وجود داشته باشد، تأکید کرد که اگر فردی بیم آن داشته باشد که روزه گرفتن با وجود همه احتیاط‌های لازم منجر به ابتلا به ویروس کرونا می‌شود، روزه بر او واجب نیست. سید موسی شبیری زنجانی نیز در پاسخ مشابهی افزوده است که گرچه کسی که احتمال آسیب دیدن از روزه‌داری را می‌دهد نباید روزه بگیرد، اما نباید مرتکب تظاهر به روزه‌خواری شود. محمداسحاق فیاض، مرجع تقلید ساکن نجف نیز تأکید کرد که ترک روزه تنها به‌دلیل توصیه‌های عمومی و بدون تحقق ترس واقعی از ابتلا به کرونا جایز نیست.

در همین زمینه، علیرضا مرندی، رییس فرهنگستان علوم پزشکی ایران در نامه‌ای خطاب به مراجع تقلید و مسئولان تأکید کرد که روزه‌داری نه‌تنها عارضه‌ای در افراد سالم ایجاد نمی‌کند بلکه سبب تقویت ایمنی بدن و بهبود واکنش بدن می‌شود.

پیامدها و محدودیت‌های مراسم مذهبی

شیوه ویروس کرونا موجب شد حضور مردم در بسیاری از اماکن مقدس با محدودیت مواجه شود. بر اساس اخبار منتشر شده، علاوه بر تشدید ضدعفونی مسجدالحرام و کعبه، تدابیری برای ضدعفونی و همچنین محدودیت حضور زائران در حرم امام علی(ع) در نجف، حرم امام رضا(ع) در مشهد، حرم حضرت معصومه(س) در قم و حرم عبدالعظیم حسنی در شهرری اجرا شد. علاوه بر این برگزاری مراسم نمازجمعه در بسیاری از شهرهای ایران لغو شد و همچنین هشتمین اجلاس رسمی مجلس خبرگان رهبری به تعویق افتاد.

تعطیلی مسجدالحرام به دلیل جلوگیری از شیوع ویروس کرونا

محدودیت در مسجدالحرام

در پی افزایش نگرانی‌ها درباره شیوع ویروس کرونا، مسجدالحرام در ۱۶ اسفند ۱۳۹۸ برای ضدعفونی تعطیل شد. با این حال در روز شنبه بخش مَطاف بازگشایی شد؛ با این حال بخش‌های دیگر از جمله صفا و مروه همچنان تعطیل ماند.

مسجدالحرام در مکه و از جمله خانه کعبه، روزانه با حضور بیش از ۳۵۰۰ کارگر، چهار بار ضدعفونی می‌شود.

تعطیلی حج تمتع

با تصمیم دولت عربستان، مراسم حج تمتع سال ۱۳۹۹ش مصادف با ۱۴۴۱ق برای زائران خارجی لغو شد و با تعداد محدودی از حاجیان کشور عربستان برگزار گردید.

تعطیلی اماکن زیارتی

با هدف جلوگیری از شیوع ویروس کرونا و به دلیل احتمال ازدحام جمعیت در ایام پایانی و لحظه تحویل سال جدید شمسی، حرم حضرت معصومه و مسجد جمکران در قم، ۲۶ اسفند ۹۸ تعطیل شد. این تعطیلی با اعتراض برخی از زائران مواجه شد و خبرهایی مبنی بر شکستن یکی از درهای ورودی حرم حضرت معصومه(س) انتشار یافت.

همچنین بنابر ابلاغ ستاد ملی مبارزه با کرونا، حرم‌های سراسر ایران از جمله حرم امام رضا(ع) در مشهد، حرم حضرت معصومه(ع) در قم و حرم عبدالعظیم حسنی در ری، از سه‌شنبه ۲۷ اسفند به طور موقت تعطیل اعلام شدند. حرم احمد بن موسی (شاهچراغ) در شیراز نیز از ۱۰ اسفند ۱۳۹۸ تعطیل اعلام شد. آرامگاه امام خمینی نیز از ۶ اسفند ۱۳۹۸ش با هدف پیشگیری از شیوع بیماری کرونا تعطیل شد.

تصاویری از بسته شدن درهای حرم امام علی(ع) نیز برای پیشگیری از انتقال ویروس کرونا منتشر شد. حرم حضرت زینب و حرم حضرت رقیه در دمشق نیز در ۲۸ اسفند ۱۳۹۸ تعطیل اعلام شد.

بنابر اعلام استاندار کربلا، این استان در عراق به طور کامل توسط ارتش و پلیس بسته شده و اجازه ورود و خروج به شهروندان داده نمی‌شود. همچنین جشن‌های نیمه شعبان در کربلا لغو شده است.

پیام علما درباره کافی بودن زیارت از راه دور

چند تن از عالمان ساکن مشهد، از جمله سید جعفر سیدان، رجبعلی رضازاده و مصطفی اشرفی شاهرودی، با تأکید بر عدم ضرورت حضور در حرم امام رضا(ع) برای زیارت در شرایط شیوع ویروس کرونا، زیارت از راه دور را کافی دانستند و از مردم خواستند بهداشت فردی را رعایت کنند.

علمای شناخته‌شده بحرین نیز از جمله سید عبدالله الغریفی، محمد صالح الربیعی و محمد صنقور، در بیانیه‌ای از مدیران اماکن دینی و هیئت‌های مذهبی خواستند تمامی فعالیت‌های اجتماعی و دینی خود را برای جلوگیری از انتشار بیشتر ویروس کرونا تعطیل کنند.

تعطیلی نماز جمعه

شورای سیاستگذاری ائمه جمعه به درخواست سعید نمکی، وزیر بهداشت و رئیس ستاد ملی مبارزه با کرونا، عدم برگزاری نمازجمعه در روز نهم اسفند ۱۳۹۸ش در ۲۳ مرکز استان از جمله تهران، قم، رشت، شیراز و مشهد را اعلام کرد. عدم برگزاری نمازجمعه در مراکز استان‌های ایران، تا ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ تمدید شد. نمازجمعه کربلا نیز در ۲۳ اسفند ۱۳۹۸ تعطیل اعلام شد.

سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، به رغم اظهار مخالفت با تعطیلی نمازجمعه، تصریح کرد که از دستورالعمل‌های بهداشتی تبعیت کرده و نمازجمعه برگزار نشده است. گرچه در ابتدا اخباری مبنی بر تصمیم شورای سیاستگذاری ائمه جمعه قم انتشار یافت که حاکی از برنامه‌ریزی برای برگزاری نمازجمعه در نهم اسفند ۱۳۹۸ش بود، اما سرانجام نمازجمعه قم هم مانند بسیاری از مراکز استان‌های ایران برگزار نشد.

بنابر اعلام ستاد برگزاری نمازجمعه اهل سنت زاهدان در ۲۰ اسفند ۱۳۹۸، مراسم نمازجمعه با هدف جلوگیری از شیوع کرونا تا اطلاع ثانوی در زاهدان برگزار نخواهد شد. بر این اساس اعلام شده که تأکید حضور در نماز جماعت از نمازگزاران ساقط است و افراد می‌توانند در خانه نماز بخوانند.

هشتمین اجلاس رسمی مجلس خبرگان که برای برگزاری آن در روزهای ۱۳ و ۱۴ اسفند ۱۳۹۸ش برنامه‌ریزی شده بود، بنابر اعلام دبیرخانه آن به زمان دیگری موکول شد. تشکیل جلسات مجلس شورای اسلامی ایران نیز به دلیل احتمال شیوع بیشتر بیماری کرونا متوقف شد. همچنین جامع الازهر مصر تمامی فعالیت‌های ورزشی و اجتماعی خود را تا اطلاع ثانوی تعطیل اعلام کرد.

عدم برگزاری مراسم شب‌های قدر

به دلیل ادامه بحران بیماری کرونا تا ماه رمضان و تعطیلی مساجد و اماکن مذهبی ‌مراسم شب‌های قدر مثل قرآن به سر گرفتن و قرائت دعای جوشن کبیر نیز در مساجد و حرم‌ها برگزار نشد. در ایران چند سخنران و مداح در اماکن مقدس مثل مرقد امام هشتم در مشهد و مرقد فاطمه معصومه در قم مراسم مذهبی را اجرا کردند و این برنامه از شبکه‌های تلویزیونی پخش شد.

با این حال ستاد ملی کرونا برگزاری مراسم شب‌های قدر را از ساعت دوازده تا دو نیمه‌شب با رعایت ضوابط بهداشتی، مجاز اعلام کرد.

برگزار نشدن راهپیمایی روز قدس

بیمار کرونا باعث شد که راهپیمایی روز جهانی قدس که همه ساله در روز جمعه آخر ماه رمضان در برخی کشورها به ویژه کشورهای مسلمان برگزار می‌شود، تعطیل شود. در ایران آیة الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در یک برنامه زنده که از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی پخش شد، به سخنرانی درباره روز قدس پرداخت.

تعطیلی نماز عید فطر

بیماری کرونا در ایران باعث ایجاد محدودیت در برگزاری گسترده نماز عید فطر شد و در هیچ یک از شهرهای بزرگ به ويژه در تهران به طور گسترده برگزار نشد، گرچه مساجدی در تهران و شهرهای دیگر ایران، میزبان ادای نماز عید فطر بودند. نماز عید فطر پیش از این در مصلای امام خمینی و با امامت سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شد.

محدودیت‌های عزاداری ماه محرم و صفر

به‌دنبال شیوع بیماری کرونا، محدویت‌هایی پیرامون عزاداری و ممنوعیت برخی مراسم‌های ماه محرم در کشورها ایجاد شد. آیت‌الله سیستانی در عراق در پاسخ به استفتایی درباره شیوه عزاداری ماه محرم، همگان را به شیوه‌های دیگر عزاداری مانند افزایش پخش مستقیم مجالس حسینی از طریق تلویزیون و اینترنت، برگزاری مجالس خانگی در ساعات‌ معینی از شب یا روز و توزیع گسترده نمادهای عاشورایی از طریق برافراشتن پرچم‌ها و پلاکاردهای سیاه در میادین‌، خیابان‌ها، کوچه‌ها و دیگر فضاهای عمومی توصیه کرد. آیت‌الله خامنه‌ای هم در ایران در سخنرانی روز عید قربان به همه عزاداران و هیئات مذهبی سفارش کرد که باید بر اساس قوانین و ضوابط ستاد ملی مقابله با بیماری کرونا عمل کنند. از این‌رو پروتکل‌های بهداشتی درباره شیوه عزاداری از سوی وزارت بهداشت صادر شد.

تقدیر از پزشکان و نیروهای بهداشت و درمان

علاوه بر مراجع تقلید، از جمله سید علی خامنه‌ای، حسین وحید خراسانی، لطف‌الله صافی گلپایگانی، ناصر مکارم شیرازی و سید موسی شبیری زنجانی که در پیام‌های خود از پزشکان، پرستاران و کادر پزشکی به دلیل تلاش برای درمان بیماران و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا تشکر و تقدیر کردند، برخی دیگر از بزرگان و اساتید برجسته حوزه علمیه نیز ضمن تشکر از نیروهای بهداشتی و درمانی، مردم را به عدم حضور در اماکن عمومی توصیه کردند. عبدالله جوادی آملی، فیلسوف و استاد تفسیر حوزه علمیه قم، در پیامی از جامعه پزشکی، وزیر بهداشت و همه کسانی که برای درمان بیماری کرونا و تأمین بهداشت مردم تلاش می‌کنند تشکر و برای شفای بیماران دعا کرد. جعفر سبحانی، متکلم و استاد فقه و اصول در حوزه علمیه قم نیز با سپاسگزاری از تلاش‌های دست‌اندارکاران نظام سلامت، اعلام کرد توصیه پزشکان و مسئولان بهداشتی و درمانی کشور برای مقابله با کرونا از جمله عدم حضور در اجتماعات بر ما حجت است.

علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌های علمیه ایران نیز با صدور بیانیه‌ای آمادگی حوزه‌های علمیه، طلاب و روحانیت برای کمک به مسئولان و مردم تا ریشه‌کنی ویروس کرونا را اعلام کرد. وی همچنین در واکنش به اخباری که ورود کرونا به ایران را ناشی از سفر طلاب چینی جامعة المصطفی العالمیه اعلام کرده بودند، این موضوع را نادرست دانست و تصریح کرد که در دو ماه گذشته دو تن از طلاب از چین پذیرش شده‌اند که روال قرنطینه را طی کرده‌اند.

ابوالقاسم علیدوست از اساتید حوزه علمیه و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، در واکنش به کسانی که با دستورات بهداشتی مبنی بر عدم حضور در محل‌های تجمع و از جمله حرم‌های اهل بیت مخالفت می‌ورزند، اعلام کرد که بر اساس احکام فقهی افراد دارای بیماری واگیر حق ندارند در مکان‌های عمومی حاضر شوند. وی همچنین از مردم خواست به نظر کارشناسان و پزشکان توجه کنند.

درگذشتگان

در جریان شروع ویروس کرونا، تعدادی از چهره‌های حوزوی و برخی از نزدیکان یکی از مراجع تقلید درگذشتند.

• مجتبی فاضلی، مسئول مالی دفتر سید موسی شبیری زنجانی و همچنین خواهر این مرجع تقلید
• سید محمد میرمحمدی، عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام و خواهرزاده شبیری زنجانی
• سید هادی خسروشاهی، از چهره‌های شناخته‌شده حوزه‌های علمیه، پژوهشگر و محقق تاریخ اسلام و ایران، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در واتیکان و نماینده فرهنگی ایران در مصر.
• جمال خلیلیان، عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قم و از مدرسان و پژوهشگران علم اقتصاد
• حامد ظاهری، مسئول استفتائات دفتر سید کاظم حائری از شاگردان وی در ۱۱ اسفند ۱۳۹۸ش.
• حسین شیخ‌الاسلام، سفیر پیشین ایران در سوریه و معاون بین‌الملل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی،
• سید هاشم بطحایی، نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری
• داوود فیرحی، نظریه‌پرداز فقه سیاسی و استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران،
• علی‌اکبر ترابی شهرضایی، استاد حوزه علمیه قم
• اكبر دهقان پژوهشگر ستاد تفسیر، محقق مؤسسه اسراء، مدرس حوزه علمیه قم؛ مسؤول ستاد تفسیر حوزه علمیه قم.
• سید‌عباس موسویان، اقتصاددان و عضو شورای فقهی بانک مرکزی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار
• جلال‌الدین رحمت از اندیشمندان و سیاستمداران شیعه اهل اندونزی در ۲۷ بهمن ۱۳۹۹ش (۱۵ فوریه ۲۰۲۱م).
• محمد جواد مهدوی، رییس دفتر محمداسحاق فیاض و استاد حوزه، در ۱۲ اسفند ۱۳۹۹ش در کربلا.
• محمدرضا حکیمی، الهی‌دان، نویسنده شیعه و از شخصیت‌های شناخته‌شده مکتب تفکیک.

حدیث کرونا و مرگ سفید

• حدیث کرونا
  

در فروردین ۱۳۹۹ در فضای مجازی شعری به امام علی(ع) نسبت داده شد که در آن، به شیوع ویروس کرونا اشاره شده است. در این شعر، به منشا و پیامدها و اسم ویروس کرونا به شکل دقیق اشاره شده و گوینده‌اش ادعا کرده این شعر را از کتاب «عظائم الدهور» به قلم علی الدبیزی(متوفای ۵۶۵ق) نقل می‌کند و این کتاب در کتابخانه امیرالمومنین(ع) نگهداری می‌شود: «دنیا در قرن بیستم مبتلا به کورون می‌شود، شروع آن از خفاش چین است و روم با ناله و ناراحتی به استقبال آن می‌رود، اماکن خالی می‌شود، در ابتدا سبک شمرده می‌شود اما علم پزشکی از درمان آن مأیوس می‌شود و ...».
در نقد این ادعا به نکات مختلفی اشاره شده از جمله این که اصلا چنین نویسنده و کتابی توسط تاریخ‌نگاران ثبت نشده و در کتابخانه امیرالمومنین(ع) نیز نسخه‌ این کتاب در دست نیست. افزون بر این که این شعر فاقد فصاحت است و دور از ذهن است سخنوری همچون امام علی(ع) سراینده‌اش باشد. بگذریم از این که اهل‌بیت(ع) در پیش‌گویی‌ها هیچ‌گاه به ذکر جزئیات نمی‌پرداختند و در اشاره به تاریخ حوادث نیز از تاریخ میلادی استفاده نمی‌کردند.

• مرگ سفید
  

در فضای مجازی با استناد به حدیث «مرگ سرخ و مرگ سفید» در کتاب‌های الغیبة و کمال‌الدین و تمام‌النعمة، مرگ بر اثر کرونا را -که گاهی به سفید شدن ریه و تنگی نفس و مرگ می‌انجامد- از نشانه‌های ظهور دانستند.
در نقد این مطلب گفته شده، اگرچه چنین حدیثی در منابع مذکور ثبت شده، اما تطبیق آن بر کرونا، بدون دلیل است؛ همانطور که از گذشته تاکنون در برهه‌هایی بیماری‌های کشنده شیوع یافتند، ممکن است در آینده نیز بیماری کشنده‌تری داشته باشیم که این حدیث ناظر به آن است.

منتقدان ومخالفان قرنطینه در زمان کرونا

در دوران گستردگی کرونا در صنف‌های مختلف مخالفان و منتقدانی و برخی به اسم دین در برابر اعمال ضوابط و محدودیت‌ها در اماکن زیارتی و مذهبی موضع گرفتند.