داوود فِیرَحی (۱۳۴۳- ۱۳۹۹ش) استاد حوزه و دانشگاه در زمینه اندیشه سیاسی ایران و اسلام و نظریه‌پرداز فقه سیاسی. فیرحی کتاب‌ها و مقالات متعددی در زمینه اندیشه سیاسی اسلام و فقه سیاسی نوشته است که برخی از آنها در همایش کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و نشان دهخدا جوایزی دریافت کردند.
| نظریه‌پرداز فقه سیاسی | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۳۴۳ش |
| زادگاه | زنجان |
| تاریخ وفات | ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | حوزه علمیه قم • دانشگاه تهران |
| تألیفات | قدرت دانش و مشروعیت در اسلام • دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی • تاریخ تحول دولت در اسلام و ... |
| سایر | دکتری علوم سیاسی و خارج فقه و اصول |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| اجتماعی | عضو هیأت علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران |
داوود فیرحی همزمان با تحصیل در حوزه علمیه قم به تحصیل در رشته علوم سیاسی در دانشگاه تهران پرداخت و با دریافت درجه دکتری در سال ۱۳۷۸ش به عضویت هیأت علمی این دانشگاه درآمد و علاوه بر تدریس در دانشگاه تهران در دیگر دانشگاه‌ها هم به تدریس مشغول شد.
زندگی‌نامه
داوود فیرحی در سال ۱۳۴۳ش در زنجان متولد شد. وی مقدمات دروس حوزوی را بین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ش در حوزه علمیه ولی عصر زنجان گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم مهاجرت کرد و دروس سطح و دورس خارج فقه و اصول را تا سال ۱۳۸۰ش به اتمام رساند.[۱]
تحصیلات دانشگاهی
داوود فیرحی همزمان با تحصیل در حوزه علمیه قم، از سال ۱۳۶۶ش به تحصیل در دانشگاه تهران در رشته علوم سیاسی پرداخت.[۲] وی دروس دانشگاهی خود را تا مقطع دکتری در دانشگاه تهران ادامه داد و در سال ۱۳۷۸ش رساله دکتری خود دفاع کرد.[۳] رساله دکتری وی با عنوان «دانش، قدرت و مشروعیت در اسلام» با الهام از روش‌شناسی فوکو و هرمنوتیک گادامر به بررسی مناسبات قدرت و دانش در دوره میانه اسلام پرداخته و چگونگی زایش دانش سیاسی دوره میانه را بررسی می‌کند.[۴] پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد فیرحی با عنوان «اندیشه سیاسی شیعه در دوره قاجاریه» به بررسی اندیشه سیاسی فقیهان مشهور شیعه در دوره قاجار و تاثیر آن در تحولات مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران بررسی شده است.[۵]
تدریس
داوود فیرحی پس از اتمام تحصیلات خود به عنوان عضو هیأت علمی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه تهران مشغول به تدریس دروس «اندیشه سیاسی در ایران معاصر» و «اندیشه سیاسی در اسلام معاصر» در دوره دکتری، «فقه سیاسی»، «افکار سیاسی در ایران و اسلام» در دوره کارشناسی ارشد، و همچنین درس‌های «نظام سیاسی و دولت در اسلام»، « تاریخ تحول دولت در جهان اسلام» و «مبانی اندیشه‌های سیاسی در اسلام» را در دوره کارشناسی تدریس می‌کرد.[۶] وی علاوه بر دانشگاه تهران، در دیگر دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه مفید، دانشگاه باقرالعلوم، پژوهشکده امام خمینی نیز تدریس می‌کرد.[۷]
درگذشت
داوود فیرحی به دلیل ابتلا به بیماری کرونا در ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش در ۵۶ سالگی درگذشت و در آرامستان بهشت معصومه(س) دفن شد[۸] درگذشت وی بازتاب‌های زیادی در میان شخصیت‌های حوزوی و دانشگاهی و تشکل‌های سیاسی - اجتماعی در پی داشت و پیام‌های تسلیت زیادی صادر شد.[۹]
تألیفات
داوود فیرحی مؤلف ۱۱ کتاب و بیش از ۶۰ مقاله در مجلات و کنفرانس‌های علمی است که بخش مهمی از آن به حوزه «فقه و سیاست» و «دین و دولت» اختصاص دارد.[۱۰] برخی از عناوین این آثار به شرح ذیل است:
کتاب‌ها
- قدرت دانش و مشروعیت در اسلام، نشرنی، ۱۳۷۸ش.
- دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی، نشر بقعه، ۱۳۸۰ش.
- تاریخ تحول دولت در اسلام، دانشگاه مفید، ۱۳۸۶ش.
- نظام سیاسی و دولت در اسلام، سمت، ۱۳۸۷ش.
- دین و دولت در عصر مدرن (۲جلد)، رخداد نو، ۱۳۸۹ش.
- فقه و سیاست در ایران معاصر: فقه سیاسی و فقه مشروطه (جلد اول)، نشر نی، ۱۳۹۰ش.
- فقه و سیاست در ایران معاصر؛ تحول حکومت داری و فقه حکومت اسلامی، نشر نی، ۱۳۹۳ش.
- آستانۀ تجدّد، نشر نی، ۱۳۹۴ش.
- جریان‌های اسلامی معاصر؛ با نگاهی به تحولات خاورمیانه، انتشارات جهاد دانشگاهی، ۱۳۹۵ش.
- فقه و حکمرانی حزبی، نشر نی، ۱۳۹۶ش.[۱۱]
- مفهوم قانون در ایران معاصر (تحولات پیشا مشروطه)، نشر نی، ۱۳۹۹ش.[۱۲]
- دولت مدرن و بحران قانون، (چالش قانون و شریعت در ایران معاصر)، ۱۴۰۰ش. [۱۳]
مقالات
- مبانی فقهی مشروطه‌خواهی از دیدگاه آخوند خراسانی، مجموع مقالات همایش مشروطیت، ۱۳۸۴ش.
- فقه سیاسی اهل سنت، مجله نقد و نظر، ۱۳۷۸ش.
- دفاع مشروع، ترور و عملیات شهادت‌طلبانه در مذهب شیعه، فصلنامه شیعه شناسی، ۱۳۸۳ش.
- درآمدی بر فقه سیاسی، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران ۱۳۸۹ش
- شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ۱۳۸۴ش.[۱۴]
دیدگاه‌ها
تقدم قدرت بر دانش
فیرحی با اشاره به سه نظریه درباره ارتباط میان قدرت و دانش، (اصالت و تقدم دانش بر قدرت، اصالت عمل و تقدم قدرت بر دانش و نظریه همبستگی متقابل قدرت و دانش) باور به اصالت نقش دولت‌ها در تولید انواع محصولات فکری در جامعه اسلامی دارد[۱۵] به عقیده وی بین دستگاه قدرت و گفتمان یا دانش سیاسی دوره میانه، رابطه مستقیم و قابل توجهی وجود دارد. قدرت (قدرت سیاسی) ابتدا به آرایش نیروهای دانش پرداخته و سپس با وساطت همین دستگاه‌های معرفت، مشروعیت خاص دوره میانه را تاسیس کرده است. دانش سیاسی و نظام مشروعیت برخاسته از آن، با سخن از عدالت و مناسبات حاکم و مؤمنان، به‌گونه که گویا تنها تفسیر درست و کاملا منطقی از نصوص و شریعت است، بخش عمده‌ای از سلطه را که در ذات قدرت نهفته است، پنهان می‌کرد.[۱۶]
گذر از فقه شدنی نیست
داوود فیرحی، ضمن مخالفت با پروژه فکری محمد مجتهد شبستری مبنی بر عبور از اجتهاد فقهیِ اجتماعی، معتقد بود دانش فقه دانشی است که ۱۴۰۰ سال در تاروپود فرهنگ اسلامی حضور داشته و پتانسیل‌های عظیمی دارد؛ چه رهایی‌بخش و چه ویرانگر. از همین رو بر آن است که فقه به‌عنوان یک دستگاه دانش، متفاوت از تاریخ فقه، فتواها و نظریات فقهی، ایدئولوژی‌های فقهی و سیره عملی فقیهان است و نمی‌توان قضاوت درباره هر کدام از چهار مورد مذکور را به قضاوت درباره دانش فقه تسری داد. سرانجام فیرحی معتقد است گذر از فقه برای جوامع اسلامی شدنی نیست.[۱۷]
استراتژی وحدت به خشونت منتهی می‌شود
داوود فیرحی با تأکید بر اینکه رها کردن استراتژی وحدت، لزوما به معنای کوبیدن بر طبل تفرقه نیست، بر این باور بوده است که مفهوم وحدت همواره در پی یک شکست در جامعه اسلامی طرح شده است، با این حال هیچ‌گاه به وحدت ختم نشده و هر جا ایده وحدت تا انتها پیش رفته است، به افزایش خشونت منتهی شده است.[۱۸] وی یکی از داعیه‌داران ایده وحدت را داعش می‌داند و معتقد است هر کس جز داعش هم به ایده وحدت تکیه کند، به خشونت می‌رسد.[۱۹] فیرحی، آیت الله سید احمد شبیری را بر اساس سخنی در کتاب الکلام یجر الکلام یکی از مخالفان وحدت معرفی کرده و پیشنهاد کرده است که مسلمانان به جای ایده وحدت، به دنبال انسجام، همزیستی و پذیرفتن یکدیگر باشند.[۲۰]
ناممکن بودن علوم انسانی اسلامی
داوود فیرحی، مسئله علم دینی و علوم انسانی دینی یا اسلامی را یکی از گسل‌های جامعه امروز دانسته و در عین حال معتقد است گرچه «علم دین» یا «علم دینی» ترکیبی دقیق و درست است و موضوعی روشن دارد، اما ترکیب «علم انسانی دینی» یا «علوم انسانی اسلامی»، ترکیبی منطقاً نادرست و ... عملاً ناممکن است؛ چرا که به باور وی، موضوع علوم انسانی، انسان و جامعه انسانی است و مسائل و روش خاص خود را دارد که با مسائل علم دین و دین‌شناسی متمایز است.[۲۱] بر این اساس، فیرحی هر گونه تلاش برای توضیح «علم انسانی دینی» را به‌مثابه آب در هاون کوفتن دانسته که نتیجه‌ای جز اتلاف سرمایه‌های ملی ندارد.[۲۲]
دیگر فعالیت‌ها
داوود فیرحی عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم بود و درس‌گفتارهایی در مؤسسه مطالعات سیاسی-اقتصادی پرسش برگزار کرده است.[۲۳]
جوایز
کتاب «فقه و سیاست در ایران معاصر» از آثار داوود فیرحی در سی‌ویکمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شایسته تقدیر جایزه کتاب سال شد.[۲۴] همچنین کتاب‌های «در آستانه تجدد» و «فقه و حکمرانی حزبی» در کتاب سال اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های سراسر کشور ویژه علوم انسانی (نشان دهخدا) در سال ۱۳۹۵ش[۲۵] و ۱۳۹۷ش شایسته تقدیر گردید.[۲۶]
پانویس
- ↑ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا.
- ↑ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران بر اثر کرونا درگذشت»، سایت ایرنا؛ «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ «حجت الاسلام دکتر داوود فیرحی درگذشت»، سایت ایسنا.
- ↑ پیام‌های تسلیت اشخاص و تشکل‌ها به مناسبت درگذشت استاد گرامی مرحوم حجت الاسلام و المسلمین دکتر داوود فیرحی، سایت مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم.
- ↑ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا.
- ↑ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا.
- ↑ «آثار دکتر فیرحی»، سایت نشر نی.
- ↑ [https://nashreney.com/content/دولت-مدرن-و-بحران-قانون/ سایت نشر نی.
- ↑ «مقالات دکتر فیرحی»، پایگاه اندیشوران.
- ↑ فیرحی، قدرت دانش مشروعیت، ۱۳۷۸ش، ص۹۰-۱۰۴؛ فیرحی، «دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی»، ص۱۵۷ و۱۹۲.
- ↑ فیرحی، قدرت دانش مشروعیت، ۱۳۷۸ش، ص۲۱.
- ↑ «عبور از فقه از نگاه مجتهد شبستری و فیرحی»، سایت انصاف‌نیوز.
- ↑ «چرا استراتژی‌های جویای وحدت، به تفرقه می‌انجامند؟»، سایت دین‌آنلاین.
- ↑ «چرا استراتژی‌های جویای وحدت، به تفرقه می‌انجامند؟»، سایت دین‌آنلاین.
- ↑ «چرا استراتژی‌های جویای وحدت، به تفرقه می‌انجامند؟»، سایت دین‌آنلاین.؛ https://www.farhangemrooz.com/news/47590/فهم-نادرست-وحدت-و-ایجاد-تفرقه-در-جهان-اسلام
- ↑ «آب در هاون كوفتن»، سایت اعتمادنیوز.
- ↑ «آب در هاون كوفتن»، سایت اعتمادنیوز.
- ↑ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا.
- ↑ «5 برگزیده جایزه کتاب سال معرفی شدند»، سایت تابناک.
- ↑ «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا.
- ↑ «معرفی برترین‌های جشنواره نشان دهخدا»، سایت شبکه خبر.
منابع
- فیرحی، داوود، قدرت دانش مشروعیت، تهران، نشر نی، ۱۳۷۸ش.
- فیرحی، داوود، «دولت اسلامی و تولیدات فکر دینی»، در مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۵۱، ۱۳۸۰ش.
- «آثار دکتر داوود فیرحی»، سایت نشر نی، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران بر اثر کرونا درگذشت»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «پیام‌های تسلیت اشخاص و تشکل‌ها به مناسبت درگذشت استاد گرامی مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر داوود فیرحی»، سایت مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آبان ۱۳۹۹ش.
- «حجت‌الاسلام دکتر داوود فیرحی درگذشت»، خبرگزاری ایسنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «چرا استراتژی‌های جویای وحدت، به تفرقه می‌انجامند؟»، سایت دین‌آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۹ دی ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
- «داوود فیرحی»، پایگاه اندیشوران، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «دکتر فیرحی به دیار باقی شتافت + زندگی نامه، رزومه و آثار»، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «رزومه دکتر داوود فیرحی»، سایت دانشگاه تهران، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- «عبور از فقه از نگاه مجتهد شبستری و فیرحی»، سایت انصاف‌نیوز، تاریخ درج مطلب: ۳ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
- فیرحی، داوود، «آب در هاون كوفتن»، روزنامه اعتماد، ۵ اسفند ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۵ آبان ۱۳۹۹ش.
- «معرفی برترین‌های جشنواره نشان دهخدا»، سایت شبکه خبر، تاریخ درج مطلب: ۳۰ آبان ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ آبان ۱۳۹۹ش.
- 5 برگزیده جایزه کتاب سال معرفی شدند، سایت تابناک، تاریخ درج مطلب: ۱۹ بهمن ۱۳۹۲ش.