ام‌المؤمنین
 | این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
 | |
| خدیجه دختر خویلد | (ازدواج: ۲۵ عام‌الفیل) |
| سوده دختر زمعه | (ازدواج: قبل از هجرت) |
| عایشه دختر ابوبکر | (ازدواج: ۲ق) |
| حفصه دختر عمر بن خطاب | (ازدواج: ۳ق) |
| زینب دختر خزیمه | (ازدواج: ۳ق) |
| ام سلمه دختر ابوامیه | (ازدواج: ۴ق) |
| زینب دختر جحش | (ازدواج: ۵هجری) |
| جویریه دختر حارث | (ازدواج: ۵ یا ۶ق) |
| ام‌حبیبه دختر ابوسفیان | (ازدواج: ۶ یا ۷ق) |
| ماریه دختر شمعون | (ازدواج: ۷ق) |
| صفیه دختر حیی | (ازدواج: ۷ق) |
| میمونه دختر حارث | (ازدواج: ۷ق) |
اُمُّ‌الْمُؤْمِنين یا امهات المؤمنین به معنی مادر یا مادران مؤمنان، لقبی است که در فرهنگ اسلامی به‌‌طور مشترک بر همسران پیامبر اطلاق گردیده است.
این لقب از آیه ۶ سوره احزاب گرفته شده است که خداوند متعال در این آیه زنان پیامبر را مادران مومنان عنوان کرده است. بر اساس این عنوان مومنان بعد از پیامبر(ص) حق ازدواج با زنان او را ندارند و باید بر آنها احترام بگذارند.
این لقب به خودی خودش موجب کرامت همسران پیامبر(ص) نیست و ملاک برتری و کرامت همه انسان‌ها تقواست. حکمت اعطای این لقب و حکم خاص همسران پیامبر(ص) جلوگیری از سوء استفاده‌های اجتماعی و سیاسی احتمالی از همسران پیامبر که دارای شهرت و احترام میان مردم بودند دانسته شده است.
سابقه تاریخی
این لقب از مضمون آیه ۶ سوره احزاب گرفته شده است که ضمن بیان حق پیامبر اکرم(ص) بر مؤمنان، می‌فرماید: «... همسران او مادران‌ِ ایشان (مؤمنان) هستند.» با نزول این آیه مسلمانان موظف گشتند تا در مناسبات اجتماعی خود احترام همسران پیامبر را حفظ نموده و آنان را تکریم کنند.
احکام همسران پیامبر(ص)
در تشبیه همسران پیامبر(ص) به مادران مومنین فقط دو حکم شرعی از احکام مادر جاری می‌شود که وجوب احترام و حرام بودن ازدواج است و دیگر احکام مادر مثل ارث، جواز نگاه کردن(محرمیت)، خواهر بودن با دختران مادر و ... در این لقب جاری نیست.[۱] حکم نهی از ازدواج با زنان پیامبر(ص) بعد از وفات ایشان در قرآن نیز ذکر شده است.[۲] صاحب جواهر از فقیهان شیعه در قرن سیزدهم قمری نیز به حرام بودن ازدواج با همسران پیامبر(ص) به خاطر تعظیم جایگاه آنها اشاره کرده است.[۳]
- از برخی روایات و تفاسیر شیعی فهمیده می‌شود که حفظِ حرمتِ همسران پیامبر تا زمانی است که آنان برطاعت الهی [۴]یا اطاعت از امام زمانِ مفترض الطاعة پایدار بمانند و در غیر این صورت جایگاهشان را از دست خواهند داد. [۵]هر چند حرمت ازداوج با آنان در هیچ شرایطی برداشته نمی‌شود. [۶]
حکمت اعطای لقب
به نظر علامه طباطبایی عنوان زوجیت (همسری) برای پیامبر(ص) باعث هیچ کرامتی در پیشگاه الهی نیست بلکه به شرط همراهی با احسان و تقوا سبب کرامت خواهد شد و آیه «انَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللهِ أَتْقَاكُمْ»[۷] مطلق است و هیچ عاملی سبب مقید شدنش نخواهد شد.[۸]
مرتضی مطهری حکمت این لقب و سِرّ ممنوعیت ازدواج با زنان پیامبر(ص) را مورد سوء استفاده قرار نگرفتن و ابزار نشدن همسران پیامبر(ص) می‌داند که دارای شهرت و احترام در میان مسلمانان بودند و این احتمال وجود داشت که توسط عناصر خودخواه و ماجراجو برای رسیدن به اهداف سیاسی و اجتماعی طعمه واقع شوند.[۹]
کتاب شناسی
درباره برخی از همسران پیامبر با عنوان امّ المؤمنین آثاری به زبان فارسی و عربی نوشته شده است که برخی از آنها عبارتند از:
- کشف الغاشیه در زندگانی ام المؤمنین عایشه نوشته ذبیح الله محلاتی. نشر کتابفروشی اسلام . تهران. تصحیح هدایت الله مسترحمی [۱۰]
- خصائص ام المؤمنین حضرت خدیجه کبری به زبان فارسی نوشته محمدحسین تهرانی که طوبای محبت در سال۱۳۹۳ش. منتشر کرده است.[۱۱]
- ام السلمه ام المؤمنین نوشته علیرضا احمدی‌قره‌زاغ.تاریخ نشر ۱۴۰۲ش. خانه کتاب وادبیات ایران؛[۱۲]
- السیده خدیجة الکبری ام المؤمنین، به زبان عربی نوشته حسین هادی قرشی،نشر طریق المعرفه عراق.[۱۳]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۲۰۵-۲۰۷.
- ↑ سوره احزاب، آیه ۵۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۹، ص۲۳۷.
- ↑ صافی، فیض کاشانی، ۱۴۱۶ق، ج۶، ص۱۴.
- ↑ صافی، فیض کاشانی، ۱۴۱۶ق، ج۶، ص۱۴؛ ثقفی، روان جاوید، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۳۰۴.
- ↑ ثقفی، روان جاوید، ۱۳۹۸ق، ج۴، ص۳۰۴.
- ↑ سوره حجرات، آیه ۱۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۶، ص۳۰۶.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۱۹، ص۴۳۱.
- ↑ https://noorlib.ir/book/info/145626/
- ↑ https://ketab.ir/book/b1f8753a-981e-414f-8ef4-617b8defd321
- ↑ https://ketab.ir/book/77e9f54b-57d7-436b-b118-1b8937ddcfbd
- ↑ https://noorlib.ir/book/info/114086/
منابع
- قرآن کریم
- ثقفی، محمد، روان جاوید، انتشارات برهان، چاپ سوم، ۱۳۹۸ق.
- فیض کاشانی، محسن، تفسیر صافی، الناشر: دار الكتب الإسلامية - إيران - طهران، ۱۴۱۶ق.
- نجفی، محمد‌حسن، جواهر الکلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۳۶۲ش.
- طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، اسماعیلیان، بیروت، ۱۳۹۳ق.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، تهران، ۱۳۸۴ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۴ش.