پرش به محتوا

سعید بن جبیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
Rezvani (بحث | مشارکت‌ها)
جز تمیزکاری
Salehi (بحث | مشارکت‌ها)
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲۵: خط ۲۵:
| آثار              =تفسیر قرآن
| آثار              =تفسیر قرآن
}}
}}
'''سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی''' از [[تابعین]] و اصحاب [[امام سجاد(ع)]] است. وی نزد [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] علوم دینی و [[تفسیر]] را فراگرفت و یکی از بزرگترین مفسرین عصر خود شد. او در قیام [[عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی|عبدالرحمن بن محمد بن اشعث]] برعلیه [[حجاج بن یوسف ثقفی|حجاج بن یوسف]] شرکت کرد و پس از شکست قیام ابن اشعث به سوی [[اصفهان]] و [[قم]] گریخت، و مدتی در این شهرها بسر برد تا اینکه در یکی از این سفرهایش به [[مکه]] دستگیر شد و در سال ۹۵ق. به دست حجاج بن یوسف به [[شهادت]] رسید.
'''سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی''' از [[تابعین]] و اصحاب [[امام سجاد(ع)]] است. وی نزد [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] علوم دینی و [[تفسیر]] را فراگرفت. او در قیام [[عبدالرحمن بن محمد بن اشعث کندی|عبدالرحمن بن محمد بن اشعث]] برعلیه [[حجاج بن یوسف ثقفی|حجاج بن یوسف]] شرکت کرد و پس از شکست قیام ابن اشعث به سوی [[اصفهان]] و [[قم]] گریخت و مدتی در این شهرها به‌سر برد تا اینکه در یکی از این سفرهایش به [[مکه]] دستگیر شد و در سال ۹۵ق به دست حجاج بن یوسف به [[شهادت]] رسید.


== ولادت، نسب، کنیه و لقب ==
== ولادت، نسب، کنیه و لقب ==
سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی والبی در شهر کوفه،<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۴، ص ۱۱.</ref> در سال ۴۵ق به دنیا آمد.<ref>زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.</ref> وی [[حبشه|حبشی]] الاصل و از موالی بنی اسد بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۶۷.</ref> از پدر و مادر وی اطلاعات دقیقی در دست نیست تنها گفته‌اند: جبیر پدر وی، اصالتا حبشی بود و مدتی در نزد بنی وابلة بن حارث از [[بنی اسد]] به عنوان برده زندگی کرد<ref>طوسی، رجال، ص۱۱۴.</ref> و با ظهور [[اسلام]] و مسلمان شدن او، آزادی خود را به دست آورد،<ref>زرکلی، الأعلام، ج ۳، ص۹۳.</ref> بعضی جبیر را از [[اصحاب امام علی(ع)]] دانسته‌اند.<ref>أصحاب أمیر المؤمنین علیه‌السلام و الرواة عنه،ج۱،ص:۱۰۲ </ref>
سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی والبی در سال ۴۵ق در شهر کوفه<ref>ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۴، ص ۱۱.</ref> به دنیا آمد.<ref>زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.</ref> وی [[حبشه|حبشی‌الاصل]] و از موالی [[بنی اسد]] بود.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۶۷.</ref> از پدر و مادر وی اطلاعات دقیقی در دست نیست تنها گفته‌اند: پدر جبیر، اصالتا حبشی بود و مدتی در نزد بنی وابلة بن حارث از [[بنی اسد]] به عنوان برده زندگی کرده است<ref>طوسی، رجال، ص۱۱۴.</ref> و با ظهور [[اسلام]] و مسلمان شدن او، آزادی خود را به دست آورد.<ref>زرکلی، الأعلام، ج ۳، ص۹۳.</ref> بعضی جبیر را از [[اصحاب امام علی(ع)]] دانسته‌اند.<ref>أصحاب أمیر المؤمنین علیه‌السلام و الرواة عنه،ج۱،ص:۱۰۲ </ref>


بعضی از جمله [[شیخ طوسی]]<ref>رجال الطوسی،ص ۹۰.</ref> بر آنند که [[کنیه|کنیه‌]]ی او ابومحمد بوده<ref> البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸</ref> و گروهی دیگر کنیه وی را ابوعبدالله ذکر کرده‌اند. [[محمد تقی شوشتری|تستری]]، سخن شیخ طوسی را نمی‌پذیرد<ref>قاموس ج ۵، ص ۸۸ - ۸۹</ref> ولی بیشتر مورخین کنیۀ وی ابوعبدالله گفته‌اند.<ref>زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.</ref><ref>تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷</ref><ref>الطبقاتالکبری،ج۶،ص:۲۶۷</ref> به وی لقب والبی داده بودند<ref>زرکلی، الأعلام، ج۸، ص۱۰۹.</ref><ref>الأنساب،ج۱۳،ص:۲۷۵</ref><ref>البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸</ref> زیرا او و پدرش ابتدا در حمایت بنی والبی بودند، همچنین برخی نویسندگان به وی لقب «''فقیه البکاء''» داده‌اند.<ref>حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج ۴، ص ۲۷۲</ref>
بعضی از جمله [[شیخ طوسی]]<ref>رجال الطوسی،ص ۹۰.</ref> برآنند که [[کنیه|کنیه‌]] او ابومحمد بوده<ref> البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸</ref> و گروهی دیگر کنیه وی را ابوعبدالله ذکر کرده‌اند. [[محمد تقی شوشتری|تستری]]، سخن شیخ طوسی را نمی‌پذیرد<ref>قاموس ج ۵، ص ۸۸ - ۸۹</ref> ولی بیشتر مورخین کنیۀ وی ابوعبدالله گفته‌اند.<ref>زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.</ref><ref>تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷</ref><ref>الطبقاتالکبری،ج۶،ص:۲۶۷</ref> به وی لقب والبی داده بودند<ref>زرکلی، الأعلام، ج۸، ص۱۰۹.</ref><ref>الأنساب،ج۱۳،ص:۲۷۵</ref><ref>البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸</ref> زیرا او و پدرش ابتدا در حمایت بنی والبی بودند، همچنین برخی نویسندگان به وی لقب «''فقیه البکاء''» داده‌اند.<ref>حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج ۴، ص ۲۷۲</ref>


== مذهب ==
== مذهب ==

نسخهٔ ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۲۵

سعید بن جبیر
ورودی مزار سعید بن جبیر در واسط عراق
ورودی مزار سعید بن جبیر در واسط عراق
مشخصات فردی
نام کاملسعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی
لقبوالبی
ولادت۴۵ق کوفه
محل زندگیکوفه، اصفهان، قم
شهادتسال ۹۴ یا ۹۵ق
نحوه شهادتبه دستور حجاج
مدفنواسط، عراق
مشخصات دینی
از یارانامام سجاد(ع)
فعالیت‌هاقیام علیه حجاج بن یوسف
مشایخعبدالله بن عباس
شاگردانجعفر بن المغیرة • الأعمش• عطاء بن سائب ..
آثارتفسیر قرآن


سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی وابلی از تابعین و اصحاب امام سجاد(ع) است. وی نزد ابن عباس علوم دینی و تفسیر را فراگرفت. او در قیام عبدالرحمن بن محمد بن اشعث برعلیه حجاج بن یوسف شرکت کرد و پس از شکست قیام ابن اشعث به سوی اصفهان و قم گریخت و مدتی در این شهرها به‌سر برد تا اینکه در یکی از این سفرهایش به مکه دستگیر شد و در سال ۹۵ق به دست حجاج بن یوسف به شهادت رسید.

ولادت، نسب، کنیه و لقب

سعید بن جُبَیر بن هشام اسدی والبی در سال ۴۵ق در شهر کوفه[۱] به دنیا آمد.[۲] وی حبشی‌الاصل و از موالی بنی اسد بود.[۳] از پدر و مادر وی اطلاعات دقیقی در دست نیست تنها گفته‌اند: پدر جبیر، اصالتا حبشی بود و مدتی در نزد بنی وابلة بن حارث از بنی اسد به عنوان برده زندگی کرده است[۴] و با ظهور اسلام و مسلمان شدن او، آزادی خود را به دست آورد.[۵] بعضی جبیر را از اصحاب امام علی(ع) دانسته‌اند.[۶]

بعضی از جمله شیخ طوسی[۷] برآنند که کنیه‌ او ابومحمد بوده[۸] و گروهی دیگر کنیه وی را ابوعبدالله ذکر کرده‌اند. تستری، سخن شیخ طوسی را نمی‌پذیرد[۹] ولی بیشتر مورخین کنیۀ وی ابوعبدالله گفته‌اند.[۱۰][۱۱][۱۲] به وی لقب والبی داده بودند[۱۳][۱۴][۱۵] زیرا او و پدرش ابتدا در حمایت بنی والبی بودند، همچنین برخی نویسندگان به وی لقب «فقیه البکاء» داده‌اند.[۱۶]

مذهب

در خلاصه علامه حلی و رجال کشی به تصریح آمده است که سعید از شیعیان حضرت علی(ع) بوده و علت شهادتش به دست حجاج نیز چیزی جز این نبوده است.[۱۷]

کشی نیز می‌گوید: سعید بن جبیر در صراط مستقیم بود و به امام سجاد(ع) اقتدا کرد و امام سجاد هم از او تعریف می‌نمود و همین علاقه میان او و امام، باعث شد حجّاج او را شهید نماید[۱۸]

از فضل بن شاذان نقل شده است که در اوائل دوران امام سجاد(ع)، اصحاب خاص امام فقط پنج نفر بودند: سعید بن جبیر، سعید بن مسیب، محمد بن جبیر بن مطعم، یحیی بن ام الطویل و ابوخالد کابلی.[۱۹]

شیخ طوسی می‌گوید: سعید بن جبیر به امام زین العابدین(ع) ارادت خاصی داشت.[۲۰]

جایگاه علمی

سعید بن جبیر علم را از ابن عباس آموخت،[۲۱] هنگامیکه اهل کوفه از ابن عباس سوال می‌کردند، ابن عباس گفت شما از من می‌پرسید در حالیکه سعید بین شما است،[۲۲][۲۳] دانش سعید تا آنجا پیش رفت که احمد بن حنبل می‌گوید در روی زمین کسی نیست که به علم سعید محتاج نباشد.[۲۴][۲۵]

سعید از اصحاب و شاگردان امام سجاد(ع) نیز محسوب می‌شود. [۲۶]

ابن کثیر وی را از ائمه اسلام در تفسیر و فقه و انواع علوم می‌داند و می‌گوید اعمال نیک وی زیاد بود.[۲۷] ذهبی نیز از وی به عنوان یکی از ائمه اعلام یاد کرده است.[۲۸]

سفیان ثوری از عمرو بن میمون از قول پدرش نقل می‌کند، سعید بن جبیر از دنیا رفت در حالی که در روی زمین کسی نبود مگر اینکه به علم او محتاج بود.[۲۹] خود می‌گوید: آنچه نزد من مهم است علمی است که دارم، دوست داشتم مردم آن را از من می‌آموختند.[۳۰] اشعث بن اسحاق وی را جهبذ [= دانشمند بزرگ][۳۱] علما می‌داند،[۳۲] ابراهیم نخعی نیز می‌گوید: پس از وی کسی همتای او در علم نیامد.[۳۳] از عبدالله بن عمر، سوالی درباره ارث پرسیدند، گفت: بروید از سعید بن جبیر بپرسید او در این مسئله از من عالم‌تر است.[۳۴]به ظاهر مراد از علم در این روایات، علم دینی است.

تفسیر

سعید کتابی در تفسیر قرآن دارد که مفسران از وی نقل کرده‌اند، سیوطی در الاتقان از تفسیرش یاد کرده است، و قتاده وی را اعلم مفسرین از تابعین دانسته است، همچنین ابن ندیم در الفهرست هنگامی که کتابهای تفسیری شیعه را نام می‌برد از آن یاد می‌کند[۳۵] و قبل از آن تفسیری ذکر نکرده است، آقا بزرگ نیز در کتاب الذریعه آن را ذکر کرده است.[۳۶]

موید قطعی بر وجود چنین تفسیری، گزارشی است که عبدالملک بن مروان از سعید درخواست کتابت تفسیر می‌کند و وی نیز می‌پذیرد و می‌نویسد.[۳۷][۳۸] برخی این کتاب را به عنوان اولین کتاب تفسیری می‌شناسند.[۳۹]

شاگردان

عبادت

درباره شب زنده داری و تضرع وی اصفهانی از قول قاسم بن ایوب نقل می‌کند، سعید آن قدر گریه می‌کرد تا از حال می‌رفت و غش می‌کرد.[۴۱] وی هر وقت به نماز می‌ایستاد هم چون چوب خشک بود و فراوان گریه می‌کرد.[۴۲]

زیارت خانه خدا

نوشته‌اند وقتی سعید در اصفهان ساکن بود سالی دوبار به زیارت خانه خدا مشرف می‌شد، یک بار برای حج و یک بار برای عمره[۴۳] شخصی می‌گوید: سعید بن جبیر را دیدم که در طواف به آهستگی و باوقار حرکت می‌کرد.[۴۴]

سعید هنگامیکه از سوی خالد بن عبدالله قسری دستگیر شد، در حالیکه زنجیر بر دست و پاهایش بود نیز طواف خانه خدا کرد.[۴۵]

قرائت قرآن

طبق بعضی از نقلها سعید در هر شب یک بار قرآن را ختم می‌کرد[۴۶] و گاهی در کنار کعبه آن ختم را در یک رکعت نماز انجام می‌داد.[۴۷]

ابن کثیر نقل کرده، وی در کنار خانه خدا در یک شب در نماز دو ختم و نیم قرآن می‌خواند[۴۸] حتی گفته شده وی بین نماز مغرب و عشاء یک ختم قرآن انجام می‌داد[۴۹]

البته ابن سعد فقط اشاره به قرآن خواندن وی بین نماز مغرب وعشاء کرده و از ختم آن سخن نگفته است.[۵۰] سعید بن جبیر خود می‌گوید:

پس از کشته شدن امام حسین بر من هیچ دو شبی نگذشته است که قرآن را ختم نکنم مگر اینکه مسافر یا بیمار باشم.[۵۱]

قیام علیه حَجّاج و وفات

سعید بن جبیر به همراهی عبدالرحمن بن محمد بن اشعث در قیام علیه حجاج بن یوسف ثقفی شرکت داشت،[۵۲] و برای تحریک نیروها می‌گفت: با ایشان جنگ کنید و آنان را بکشید که در حکومت ستم می‌کنند و از دین بیرون شده‌اند و بر بندگان خدا گردنکشی می‌کنند، و نماز را از میان برده‌اند و مسلمانان را به خواری کشیده‌اند.[۵۳] این جنگ به دیر جماجم معروف است.

سعید پس از شکست ابن اشعث به اصفهان[۵۴] و سپس قم[۵۵] متواری شد. وی ۱۲ سال در اصفهان مخفی بود.[۵۶]

۶ ماه از این ۱۲ سال را به قم رفته و در روستای جمکران پنهان شد، او در آنجا به قبیله بنی اسد و خطاب اسدی(که در آنجا مسجدی بنا کرده بود)[۵۷] وارد شد.[۵۸] سعید از اصفهان سالی دوبار به مکه مشرف می‌شد،[۵۹] در یکی از این سفرها به دست خالد بن عبدالله قسری حاکم مکه دستگیر و به نزد حجاج فرستاده شد و سپس به دستور حجاج به قتل رسید.[۶۰]

در تاریخ درگذشت سعید اختلاف است؛ برخی قتل وی را شعبان سال ۹۵ق[۶۷] یا دهم ماه رمضان سال ۹۴ یا ۹۵ق دانسته‌اند، سن وی نیز در هنگام مرگ مورد اختلاف است، از ۴۹ سال،[۶۸][۶۹] تا ۵۷سال گفته‌اند.[۷۰] به نظر می‌رسد قول اول صحیح باشد چون به گفته فرزندش عبدالله، سعید در هنگام مرگ ۴۹سال داشت.[۷۱]

آرامگاه

مرقد سعید بن جبیر در شهر حی عراق قرار دارد.

آرامگاه وی در استان واسط، کشور عراق، شهر حی است.

عمارت سابق آستانه سعید به عصر صفویه باز می‌گردد که در قرن ۱۱هجری احداث شد. این مکان در سال ۱۳۷۸ق به تشویق آیة الله حکیم و به همّت شیخ عبدالامیر نجفی آل منام و اهالی تجدید بنا گردید.

این آستانه دارای یک صحن وسیع با ۴ دروازه ورودی است. حرم، در وسط صحن قرار گرفته و اطراف حرم، ایوان سرپوشیده و در وسط، آرامگاه قرار دارد. بر بالای مقبره، گنبد زیبایی بنا شده است.[۷۲]

در عراق ۲۵ ربیع‌الاول را سالروز شهادت سعید بن جبیر می‌دانند و مردم با اجتماع در محل آرامگاه او، این روز را گرامی می‌دارند.[۷۳][۷۴]

فرزندان

تشابه اسمی

در منابع تاریخی و حدیثی، از ۴نفر دیگر به نام سعید بن جبیر دیگر یاد شده است که نباید با سعید بن جبیر بن هشام وابلی اشتباه شود، این چهار نفر عبارتند از:

نگارخانه

پانویس

الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود

منابع

  • ابن جوزی، أبو الفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد؛ المنتظم فی تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق محمد عبد القادر عطا و مصطفی عبد القادر عطا، بیروت،‌دار الکتب العلمیة.
  • ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
  • ابن حجر، تقریب التهذیب، ط۲، بیروت، موسسه اعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق.
  • ابن حجر، تهذیب التهذیب، ط۲، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۴ق.
  • ابن حجر، لسان المیزان، ط۲، بیروت، موسسه اعلمی، ۱۳۹۰ق.
  • احمد فاضل سعدی، اول مدون للتفسیر، فصنامه عملی پژوهشی علوم اسلامی، سال پنجم، شماره۱۸، تابستان ۱۳۸۹.
  • ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبد القادر عطا، بیروت،‌دار الکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۰.
  • ابن کثیر، البدایة و النهایة، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۰۷/ ۱۹۸۶.
  • ابن فضل الله العمری، شهاب الدین احمد بن یحیی؛ مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ابوظبی، المجمع الثقافی، ۱۴۲۳.
  • اصبهانی، ابی نعیم احمد بن عبدالله؛ حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، دارالکتب العربی، ۱۴۰۷ ق.
  • الباجی، سلیمان بن خلف، التعدیل والترجیح، بلاط، مراکش، وازره اوقاف و شئون اسلامی، بلاتا.
  • تستری، محمد تقی؛ قاموس الرجال، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۱۷ ق.
  • بلخی مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان،‌دار إحیاء التراث، بیروت، ۱۴۲۳ ق،چاپ اول،عبد الله محمود شحاته.
  • ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت،‌دار الکتاب العربی، ط الثانیة، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
  • زرکلی، خیر الدین، الأعلام، بیروت،‌ دار العلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹.
  • سمعانی (م ۵۶۲)، الأنساب، تحقیق عبد الرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدر آباد، مجلس دائرة المعارف العثمانی
  • طوسی، ابی جعفر محمد بن حسن؛ رجال الطوسی، تحقیق و مقدمه سید محمد صادق آل بحرالعلوم، نجف، منشورات المکتبه و المطبعه الحیدریه، ۱۳۸۱ ق.
  • طوسی، ابی جعفر محمد بن الحسن؛ اختیار معرفه الرجال برجال الکشی، تصحیح و تعلیق المعلم الثالث میرداماد الاسترآبادی، تحقیق السید مهدی الرجایی، قم، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۴ ق، ج ۱، ص ۳۳۵.
  • عطاردی، عزیزالله؛ مسند الامام السجاد ابی محمد علی بن الحسین(ع)، تهران، عطارد، ۱۳۷۹.
  • قمی، حسن بن محمد۳۷۸ق، تاریخ قم، ترجمه حسن بن علی بن حسن عبد الملک قمی (در ۸۰۵)، تحقیق سید جلال الدین تهرانی، تهران، توس، ۱۳۶۱ش.
  • نجاشی، احمد بن عباس، رجال نجاشی، ط۵، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۶ق.

منابع مطالعاتی

  • کتاب: سعید بن جبیر، سید کمال، قم، انتشارات انصاریان، ۱۴۲۲ق.
  • مقاله: سعید بن جبیر اول مدون للتفسیر، نویسنده احمد فاضل سعدی، نشریه: علوم اسلامی، تابستان ۱۳۸۹ - شماره ۱۸ در ۲۲ صفحه، از ۱۷۳ تا ۱۹۴.
  1. ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۴، ص ۱۱.
  2. زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.
  3. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۶۷.
  4. طوسی، رجال، ص۱۱۴.
  5. زرکلی، الأعلام، ج ۳، ص۹۳.
  6. أصحاب أمیر المؤمنین علیه‌السلام و الرواة عنه،ج۱،ص:۱۰۲
  7. رجال الطوسی،ص ۹۰.
  8. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  9. قاموس ج ۵، ص ۸۸ - ۸۹
  10. زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.
  11. تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  12. الطبقاتالکبری،ج۶،ص:۲۶۷
  13. زرکلی، الأعلام، ج۸، ص۱۰۹.
  14. الأنساب،ج۱۳،ص:۲۷۵
  15. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  16. حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج ۴، ص ۲۷۲
  17. أعیان الشیعة، محسن الأمین،ج۱،ص:۱۲۶
  18. رجال الکشی،ص:۱۲۰
  19. قاموس الرجال، ج ۵، ص ۸۵.
  20. طوسی،ج ۱، ص ۳۳۵
  21. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  22. الطبقاتالکبری،ج۶،ص:۲۶۸
  23. زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.
  24. زرکلی، الأعلام، ج۳، ص۹۳.
  25. تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  26. مسند الامام السجاد ج ۲، ص ۴۵۶
  27. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  28. تاریخالإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  29. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  30. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  31. فرهنگ معین واژه جهبذ
  32. تاریخالإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  33. تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  34. الطبقاتالکبری،ج۶،ص:۲۶۹
  35. أعیان الشیعة، محسن الأمین،ج۱،ص:۱۲۵
  36. الذریعة، آغا بزرگ الطهرانی،ج۴،ص:۲۴۱
  37. تفسیر مقاتل بن سلیمان، ج۵، ص: ۶۵
  38. جواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص: ۸۳
  39. احمد فاضل سعدی، ص ۱۸۹
  40. تاریخ الإسلام،ج۶،ص:۳۶۷
  41. حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج ۴، ص ۲۷۴
  42. ابن الجوزی، ج ۷، ص ۶
  43. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  44. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۲
  45. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۴
  46. الطبقات الکبری،ج۶، ص۲۷۰
  47. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۰
  48. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  49. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  50. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۰
  51. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۰
  52. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  53. الطبقات الکبری،ج۶، ص۲۷۵
  54. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  55. تاریخ قم،ص:۳۸
  56. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  57. تاریخ قم،ص:۳۸
  58. تاریخ قم،ص:۳۸
  59. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۹۸
  60. الطبقات الکبری،ج۶،ص:۲۷۴
  61. مجالس الواعظین، ج ۳، ص ۱۱۱ ۱۱۵.
  62. قاموس الرجال، ج ۵، ص ۸۶
  63. وفیات الاعیان، ج ۲، ص ۳۷۴
  64. أنساب الأشراف، ج۷، ص:۳۶۹
  65. انعام / ۷۹، ترجمه آیة اللّه مکارم شیرازی
  66. طه/ ۵۵
  67. مسالک الابصار فی ممالک الامصار، ج ۵، ص ۶۱۵
  68. صحیح بخاری، ج ۳ص ۴۶۱و ج۸ص ۱۷۲
  69. تهذیب التهذیب، ج۴ص ۱۲
  70. ابن کثیر،ج۹، ص۹۹
  71. أنسابالأشراف،ج۷،ص:۳۶۶
  72. قاموس الرجال، ج ۵، ص ۸۷
  73. خبرگزاری ابنا- گرامیداشت سالروز شهادت صحابی زاهد
  74. خبرگزاری عربی الخبریة
  75. الإصابة،ج۱،ص:۴۷۷
  76. أنسابالأشراف،ج۷،ص:۳۷۲
  77. أنساب الأشراف،ج۷،ص:۳۶۶
  78. البدایةوالنهایة،ج۹،ص:۳۰۲
  79. البدایة و النهایة، ابن کثیر،ج۹،ص:۳۰۳
  80. ذخیرة الدارین، الشیرازی،ص:۲۱۰
  81. تاریخ الإسلام،ج۳۸،ص:۷۶
  82. نجاشی، ص ۳۹۹
  83. لسان المیزان، ج۱ص ۲۵۲
  84. الباجی، ج۳ص۱۲۱۹
  85. تقریب التهذیب، ج۴ص ۶۲۷