سفر حرام
(تغییرمسیر از مسافرت حرام)
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
سفر حرام یا سفر معصیت، مسافرتی که معمولاً با انگیزه ارتکاب کار حرام انجام می‌شود. از نظر فقه شیعه، سفر حرام موجب شکسته شدن نماز نمی‌شود. مسافرت زن بدون اجازه شوهر(در صورتی که موجب ضایع شدن حق شوهر شود) و مسافرت فرزند در صورتی که موجب اذیت والدین شود از مصادیق سفر حرام است.
مفهوم
سفر معصیت، اصطلاحی فقهی است و در باب‌های نماز مسافر[۱] و مکاسب محرمه[۲] در فقه از آن بحث می‌شود. از آنجا که این سفر معمولاً با انگیزه کار حرام انجام می‌شود به سفر حرام نامگذاری شده است.
ملاک در حرمت سفر و مصادیق آن
در کتاب‌های فقهی ملاک‌هایی برای سفر حرام آمده است از جمله:
- حرام بودن خود سفر، مانند فرار از جنگ
- سفر منجر به کار حرامی مانند ضایع شدن حق همسر یا آزار والدین شود.
- انگیزه و هدف از سفر، دستیابی به کار حرام باشد؛ مانند سفر برای قتل نفس.[۳]
مصادیق
در منابع فقهی، مصداق‌هایی برای سفر حرام آمده است.
- سفر زن بدون اجازه شوهر در صورتی که منجر به ضایع شدن حق شوهر شود.
- سفر فرزند که منجر به اذیت و آزار والدین شود.
- فرار از جنگ
- سفر غلام بدون اذن مولا
- سفر بدهکار برای نپرداختن بدهی
- سفر برای انجام هر کار حرامی مانند راهزنی.[۴]
- سفر برای شکار با هدف خوشگذرانی نه تجارت و امرار معاش[۵]
- مسافرت در روز عید فطر و قربان پیش از گزاردن نماز عید در فرض وجوب آن[۶]
- مسافرت پس از زوال روز جمعه در صورت وجوب تعیینی نماز جمعه[۷]
احکام
از نظر فقه شیعه، هر چند که سفر حرام بیش از مسافت شرعی باشد، احکام مسافر درباره آن جاری نیست.
- کامل بودن نماز؛ مسافر در سفر حرام باید نمازش را کامل بخواند. در حالی‌که در سفر غیر حرام نماز مسافر شکسته است.[۸] شیخ طوسی برخی از اهل سنت مانند شافعی، مالک بن انس و احمد بن حنبل را قائل به تمام بودن نماز در سفر حرام دانسته و به ابوحنیفه، اوزاعی[یادداشت ۱] و سفیان ثوری نسبت داده که نماز در سفر معصیت را شکسته می‌دانند.[۹]
- واجب بودن روزه؛ سفر حرام در ماه رمضان موجب نمی‌شود که مسافر روزه نگیرد.[۱۰]
همچنین گفته‌اند مستحب بودن خواندن نافله‌های روزانه و نماز وتیره در سفر حرام برداشته نشده است.[۱۱]
پانویس
- ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۶۷.
- ↑ شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۱.
- ↑ خواجویی، الرسائل الفقهیه، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۷۰.
- ↑ خواجویی، الرسائل الفقهیه، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۲۷۰.
- ↑ علامه حلی، قواعد الاحکام، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۲۵؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، ج۴، ص۳۳۹.
- ↑ أبو الصلاح الحلبی، الکافی فی الفقه، ۱۴۰۳ق، ص۱۵۵؛ نجفی، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۳۹۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۱۱، ص۲۸۲؛ شهید اول، الدروس الشرعیه، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۲۱۰.
- ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۶۷.
- ↑ شیخ طوسی، الخلاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۵۶۸.
- ↑ مازندرانی، شرح فروع الکافی، ۱۴۲۹ق، ج۴، ص۲۵۵.
- ↑ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۳، ص۴۵۲.
یادداشت
- ↑ ابوعمرو عبدالرحمان بن عمرو ۸۸ -۱۵۷ق فقیه و محدث نامدار شام و پیشوای یکی از مذاهب منقرض شده فقهی. لغت نامه دهخدا ذیل اوزاعی
منابع
- ابوالصلاح الحلبی، تقی‌الدین بن نجم‌الدین، الکافی فی الفقه، تحقیق: رضا استادی، اصفهان، کتابخانه عمومی امیرالمومنین(ع)، ۱۴۰۳ق.
- شیخ انصاری، مرتضی بن محمدامین، المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات، قم، کنگره بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، ۱۴۱۵ق.
- خواجوئی، اسماعیل، الرسائل الفقهیه، تصحیح: سید مهدی رجائی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۱۱ق.
- شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الخلاف، تحقیق: علی خراسانی و دیگران، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۷ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق.
- علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تحقیق: مؤسسه آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث.
- مازندرانی، محمدهادی بن محمدصالح، شرح فروع الکافی، تصحیح: محمدجواد محمودی و محمدحسین درایتی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۹ق.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، تحقیق: عباس قوچانی، داراحیاء التراث العربی.
- یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی فیما تعلم به البلوی (المحشی)، تصحیح: احمد محسنی یزدی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۹ق.