حد ترخص
 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
حَدِّ تَرَخُّص مسافتی است که مسافر باید از آنجا به بعد نمازش را شکسته (نمازهای چهاررکعتی را دورکعتی) بخواند و می‌تواند روزه خود را افطار کند. بر اساس احادیث این نقطه جایی است که اذان شهر شنیده نشود یا دیوارهای آن دیده نشود.
مقدار حد ترخص
بر اساس احادیث امامان شیعه، حد ترخص جایی است که اذان شهر یا روستا شنیده نشود و دیوارهای آن دیده نشود.[۱] فقیهان شیعه در این که آیا هر دو شرط باید با هم باشند یا تحقق یکی از آن‌ها کافی است اختلاف دارند.[۲] در برخی جاده‌های ایران، تابلوهایی برای نشان دادن حد ترخص شهرها نصب شده است.[۳]
ملاک فقیهان در دیده شدن یا نشدن دیوارها، ساختمان‌های معمولی در زمین صاف است. از زمانی که شهرهای بزرگ ایجاد شده‌اند و نیز اذان از رسانه‌ها پخش می‌شود تعیین حد ترخص مشکل شده است. برخی فقیهان معتقد شده‌اند که در بلاد کبیره معیار حد ترخص آخرین دیوارهای محله است نه دیوارهای شهر.[۴]
فرق مسافت شرعی و حد ترخص
مسافت شرعی از شرایط شکسته شدن نماز و جواز افطار کردن روزه است. مقدار مسافت شرعی را برای مسیر رفت و برگشت، دست‌کم هشت فرسخ شرعی (بین ۴۰ تا ۴۵ کیلومتر) دانسته‌اند.[۵] حال زمانی که مسافر به قصد سفر تا مسافت شرعی، از مکان سکونت خود خارج شود، می‌تواند با طی مسافتی که به آن حد ترخص گفته می‌شود، نمازش را شکسته بخواند و روزه‌اش را افطار کند. همچنین هنگام بازگشت مسافر به وطن خود یا رسیدن به جایی که قصد اقامت بیش از ده روز را در آنجا دارد، زمانی که به حد ترخص رسید، باید نماز خود را کامل بخواند و اگر پیش از نماز ظهر برسد و روزه خود را افطار نکرده باشد، باید روزه خود را نیز نگه دارد.[۶]
احکام
- به فتوای بسیاری از فقیهان شیعه اگر روزه‌دار در آغاز سفر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه خود را افطار کند، باید علاوه بر قضای روزه آن روز، کفاره نیز بدهد.[۷]
- به فتوای برخی مراجع تقلید، خروج مسافر از حد ترخصِ مکانی که در آن قصد اقامت ده روز کرده موجب شکسته‌شدن نماز می‌شود. البته برخی از آنان خروج از این محدوده را در حد یک یا دو ساعت در روز یا چندین ساعت در ده روز مجاز می‌دانند و برخی دیگر تشخیص مقدار آن را به عرف واگذار کرده‌اند.[۸]
پانویس
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۴۷۰.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۲۴۵.
- ↑ نگاه کنید به «تابلوی حد ترخص در ۵ محور قم نصب نشده است»، خبرگزاری مهر.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص ۴۶۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۴۱۴.
- ↑ مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۰ش، ج۳، ص۲۴۵.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۶۲۴.
- ↑ بنیهاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، بی‌تا، ج۱، ص۷۱۹.
منابع
- بنیهاشمی خمینی، محمدحسن، رساله توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، بی‌تا.
- «تابلوی حد ترخص در ۵ محور قم نصب نشده است»، خبرگزاری مهر، درج مطلب ۳ آذر ۱۳۹۷ش، مشاهده ۱ اسفند ۱۴۰۱ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسايل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت لاحیا التراث، ۱۴۱۶ق.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروه الوثقی مع تعلیقات عده من الفقهاء العظام، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.
- مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، تحت اشراف سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، ۱۳۹۰ش.