رجب

این مقاله دربارهٔ رجب است. برای آشنایی با رویدادهای این ماه وقایع ماه رجب را ببینید.

ماه رجب

هفتمین ماه تقویم هجری قمری
اطلاعات کلی
نام‌های دیگر	رجب الاَصم، رجب المرجب
ماه قبل	جمادی الثانی
ماه بعد	شعبان
در سنت دینی
اعمال و آیین‌ها	اعتکاف
دعاها	دعای یا من ارجوه
احکام شرعی	سفارش بسیار بر انجام حج عمره و روزه
از ماه‌های حرام	می‌باشد
مناسبت‌ها و وقایع	بعثت پیامبر(ص)، ولادت امام علی(ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جواد(ع) شهادت امام کاظم(ع) و امام هادی(ع)

رَجَب یا رَجَب المُرَجَّب هفتمین ماه از ماه‌های قمری و نخستین ماه از ماه‌های حرام است. بر انجام حج عمره، روزه‌ و عبادت در این ماه تأکید شده است.

از پیامبر(ص) نقل است: رجب ماه خداست، شعبان ماه من است و رمضان ماه امت من است. همچنین ثواب روزه‌داری یک روز ماه رجب را ثواب یک ماه روزه ذکر کرده است." نخستین شب جمعه ماه رجب را لیلة الرغائب می‌گویند که برای آن اعمال و آدابی خاصی ذکر است. در ایران سنت اعتکاف در روزهای ۱۳ تا ۱۵ این ماه، که به ایام البیض معروفند، انجام می‌شود.

مهم‌ترین واقعه تاریخی ماه رجب بعثت پیامبر اسلام(ص) است. تولد امام علی(ع)، امام باقر(ع) و امام جواد(ع) و نیز شهادت امام هادی(ع) و امام کاظم(ع) از دیگر مناسبت‌های این ماه هستند.

انجام زیارت معصومان به‌ویژه زیارت امام حسین(ع) در اول و وسط ماه (که به سبب غفلت مردم از فضیلت آن غفیله نام گرفته است) و نیز زیارت امام رضا(ع) و خواندن دعای یا من ارجوه در ماه رجب سفارش شده است.

وجه نام‌گذاری

رجب به معنای بزرگ داشتن و عظیم شمردن است. ماه رجب به معنای ماهی است که بزرگ و محترم شمرده می‌شود. به نقل منابع لغوی، عرب از دوران پیش از اسلام این ماه را بزرگ می‌داشته و از جنگ در آن پرهیز می‌کرده است. مُرَجَّب هم به معنای بزرگ داشته شده است. ماه رجب با اوصاف و نام‌های دیگری نیز خوانده شده است. به این ماه «رجب الفرد» گویند؛ به این جهت که از سه ماه حرام دیگر که در پی هم واقع شده‌اند، یعنی ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم جدا افتاده است. به این ماه «رجب المُضَر» نیز گویند، به این جهت که قبیله مُضَر برای این ماه احترام ویژه‌ای قائل بودند. رجب الاصم، رجب المُرَجَّب، رجب الحرام، مُنصَل الأَسِّنه و مُنصَل الأَلّ از دیگر نام‌های این ماه است در جاهلیت و آن را بدین جهت چنین نامیدند که در این ماه(به خاطر این که از ماه‌های حرا م بود) سِنان‌ها (نیزه و سرنیزه)را از خود دور می‌کردند و دست به جنگ نمی‌بردند و به یکدیگر نمی تاختند. (از اقرب الموارد).

در نام‌گذاری این ماه به «رجب الاصَبّ» و «رجب الاصَمّ» از پیامبر اکرم (ص) نقل است که فرمود:

«سُمِّيَ شَهرُ الرَّجبِ الاَصَبَّ ِلاَنَّ الرّحمةَ تُصَبُّ عَلَی اُمَّتی فیهِ صَبّاً وَ یُقالُ الاصَمُّ لِاَنَّهُ نُهِیَ فیهِ عَن قِتالِ المُشرکینَ وَ هُوَ مِنَ الشُّهورِ الحُرُم.» «ماه رجب را اصبّ نامیده‌اند چون در این ماه رحمت الهی بر امت من فرو می‌ریزد و ماه اصم می‌گویند چون در این ماه از جنگ با مشرکان نهی شده است و چون صدایی برای فرا خواندن به جنگ (نه فراخوانی برای جنگ و نه شیهه اسب و نه صدای کشیده شدن شمشیر از نیام)در این ماه شنیده نمی‌شود گویا این ماه از این نظر ناشنواست.»

ماه رجب پیش از اسلام

مقالهٔ اصلی: ماه حرام

ماه رجب نزد اعراب جاهلی حرمت و ارزش والایی داشته است به گونه‌ای که در این ماه جنگ، خون‌ریزی، قتل، غارت و شبیخون ممنوع و حرام بوده است. پس از ظهور اسلام بر اعتبار و ارزش این ماه افزوده شد و جنبه‌های دینی به این ماه قداست بخشید.

فضیلت و جایگاه ماه رجب

از عبدالله بن عباس نقل است که چون ماه رجب فرا می‌رسید، مسلمانان اطراف پیامبر حلقه می‌زدند و پیامبر پس از ثنای خداوند و یادی از پیامبران پیش از خود می‌فرمود:

«ای مسلمانان! ماه بزرگ و با برکتی بر شما سایه افکنده است و آن ماه اَصَبّ است که رحمت الهی بر کسی که او را پرستش می‌کند فرو می‌ریزد مگر مشرک یا کسی که بدعتی را در اسلام اظهار و ایجاد کرده است. به راستی که در ماه رجب شبی است که هر کس در آن بیدار باشد و نماز گزارد خداوند جسدش را بر آتش حرام می‌کند و هزار مَلِک با او مصافحه می‌کنند و هزار ملک تا همانند آن روز برای او استغفار می‌کنند. سپس فرمود: هر کس روزی از ماه رجب را روزه بگیرد، از ترس روز قیامت در امان است و از آتش جهنم نجات می‌یابد».

• ماه رجب در نزد عارفان و اهل سیر و سلوک از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. علامه طهرانی در تمام ایام سال به ماه رجب از همۀ شهرها و ماه‌ها اهتمام بیشتری داشت و براین باور بود که ماه رمضان برای عامّۀ مردم سودمندتر است ولی ماه رجب برای خصوص سالکان الی الله نفعش از ماه رمضان بیشتر است و تأثیراتی که در ماه رجب بر نفس وارد می‌شود آن تأثیرات، تأثیرات عمیق‌تر و زیر بنایی تری است. وی هم چنان به مراقبه شدید در این ماه توصیه می‌کرد.
• علامه طهرانی از سید علی قاضی طباطبایی (بر اساس دستورالعمل مکتوبی از ایشان خطاب به شاگردانش)

توصیه هایی را در باره ماه‌های رجب ، شعبان و رمضان و به خصوص ماه رجب نقل کرده است که عبارتند از: توبه، خواندن نمازهای واجب با نوافلش در حد امکان، خواندن نماز ظهر در وقت فضیلت، تأکید فراوان بر خواندن نماز شب و توجه به نقش بسیار مؤثرش در سیر و سلوک برای رسیدن به مراتب کمال، قرائت قرآن کریم در نافله‌های شب، مداومت بر سجدۀ یونسیه و گفتن ذکر یونسیه در سجده ، زیارت مشهد اعظم، یعنی حرم مطهر امیرالمؤمنین و سایر مشاهد مشرفۀ اهل البیت(ع) و مساجد معظمه مانند: مسجد الحرام، مسجد النبی ، مسجد کوفه، مسجد سهله و... مداومت بر تسبیحات حضرت زهرا(س) پس از نمازها، دعا برای فرج امام مهدی(ع) در قنوت نماز وتر و در هر روز و در همۀ اوقات و همۀ دعاها، خواندن زیارت جامعۀ کبیره در روز جمعه، قرائت قرآن روزانه حداقل یک جزء، شتاب در دیدار و زیارت فراوان برادران نیکوکار، التزام به زیارت اهل قبور.

فصیلت عبادات در ماه رجب

روزه ماه رجب

جمادی‌الثانی

۱ جمادی‌الثانی

رجب ۱۴۴۶

شعبان

۱ شعبان

شنبه

یک‌شنبه

دوشنبه

سه‌شنبه

چهارشنبه

پنج‌شنبه

جمعه

۱

۲

۳

۴

۵

۶

۷

۸

۹

۱۰

۱۱

۱۲

۱۳

۱۴

۱۵

۱۶

۱۷

۱۸

۱۹

۲۰

۲۱

۲۲

۲۳

۲۴

۲۵

۲۶

۲۷

۲۸

۲۹

۳۰

دیگر تاریخ‌هاتقویم هجری قمری

برای روزه ماه رجب پاداش و فضیلت‌های گوناگونی نقل شده است:

• وجوب بهشت و دوری از آتش جهنم: از امام کاظم (ع) نقل شده که حسنات در ماه رجب دو برابر می‌شود و گناهان در آن محو می‌شود. هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد به‌ اندازه مسیر صد سال جهنم از او دور می‌شود و کسی که سه روز از ماه رجب را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می‌شود. همچنین از پیامبر نقل شده که در بهشت قصری است که جز کسانی که ماه رجب را بسیار روزه داشته‌اند در آن راه نمی‌یابند.
• برآورده شدن حاجات و پاکی از گناه: از امام رضا (ع) نقل شده کسی که دو روز از ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند در روزی که او را ملاقات می‌کند از او راضی می‌شود و خداوند او را نیز از خود راضی می‌کند و طلبکارانش را نیز در روز قیامت راضی خواهد کرد. و آن کس که هفت روز از ماه رجب را روزه بگیرد، درهای آسمان‌های هفت‌گانه بر روح او هنگام مرگش گشوده می‌شود تا به ملکوت اعلی می‌رسد و کسی که هشت روز از رجب را روزه بگیرد، درهای هشت‌گانه بهشت برایش باز می‌شود وکسی که پانزده روز از رجب را روزه بگیرد، خداوند تمام حاجاتش را برآورده می‌کند؛ مگر آنکه حاجتش درباره گناه یا قطع رابطه با خویشان باشد و آن کس که تمام ماه رجب را روزه بدارد از گناهانش مانند روزی که از مادر متولد شده پاک می‌شود، و از آتش آزاد می‌شود و در بهشت با نیکان همنشین خواهد بود.
• امان از عذاب قبر: از پیامبر (ص) درباره جماعتی از مردگان( که هنگام گذر از قبرستان متوجه عذابشان شد و از خداوند برایشان تقاضای تخفیف کرد وخداوند هم پذیرفت) نقل شده که اگر اینان ماه رجب را روزه می‌گرفتند و شب‌زنده‌داری می‌کردند در قبرهایشان عذاب نمی‌شدند. در ادامه حدیث وقتی پیامبر(ص) پاداش زیادی برای یک روز روزه و یک شب نماز و شب زنده‌داری درماره رجب را برشمرد با تعجب پرسیدند که ای رسول خدا آیا این همه پاداش تنها برای کسی است که فقط یک روز روزه گرفته و یک شب نمازگزارده است؟! پیامبرخدا(ص) در پاسخ فرمود: این پاداش از آنِ کسی است که قدرت خداوند را انکار نکند. ( گویا پیامبر(ص) با کنایه به آنان فهماند که انکار وتعجب شما ناشی از ضعف ایمان شماست که خداوند را قادر بر این کار نمی‌دانید یا در انجامش تردید دارید.)

عمره رجبیه

بنا بر روایتی که از امام صادق (ع) نقل شده، انجام عمره در ماه رجب بر عمره دیگر ماه‌ها برتر است.

زیارت امام رضا(ع)

زیارت امامان (ع) از جمله امام رضا(ع) در هر زمانی مستحب و به آن توصیه شده است ولی در خصوص ماه رجب تأکید بیشتری صورت گرفته است.در وسائل الشیعه بابی با عنوان «باب استحباب إختيار زيارة الرضا(ع) وخصوصا في رجب على الحج و العمرة المندوبين» وجود دارد. در روایتی امام رضا(ع) فرموده که به شیعیانم بگویید که زیارت من پاداش هزار حج را دارد و امام جواد (ع) فرمود بلکه اگر کسی با معرفت به حقش او را زیارت کند پاداش هزار هزار حج مقبول برایش هست. در روایتی امام جواد (ع) ضمن برشمردن فضیلت زیارت پدرش امام رضا(ع) توصیه فرمود که این زیارت در ماه رجب صورت بگیرد.وَلْیکنْ ذَلِک فِی رَجَبٍ.

اعمال ماه رجب

در کتاب مفاتیح الجنان در بخش اعمال ماه رجب اعمال زیر ذکر شده است:

	اعمال ماه رجب
اعمال مشترک	دعای یا من ارجوه، که خواندن آن صبح و شب و پس از هر کدام از نمازهای یومیه سفارش شده است: "یَا مَنْ أَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ، وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ، یَا مَنْ یُعْطِی الْکَثِیرَ بِالْقَلِیلِ، یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ سَأَلَهُ، یَا مَنْ یُعْطِی مَنْ لَمْ یَسْأَلْهُ وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً، أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ جَمِیعَ خَیْرِ الْآخِرَةِ، وَ اصْرِفْ عَنِّی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاکَ جَمِیعَ شَرِّ الدُّنْیَا وَ شَرِّ الْآخِرَةِ، فَإِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ مَا أَعْطَیْتَ، وَ زِدْنِی مِنْ فَضْلِکَ یَا کَرِیمُ، یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا ذَا النَّعْمَاءِ وَ الْجُودِ، یَا ذَا الْمَنِّ وَ الطَّوْلِ، حَرِّمْ شَیْبَتِی عَلَی النَّارِ." در تمام ایام ماه رجب دعای ذیل را که روایت شده امام سجاد(ع) خوانده شود: "یا مَنْ یمْلِک حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ لِکلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْک سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِیدُک الصَّادِقَةُ وَ أَیادِیک الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُک الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُک أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِی حَوَائِجِی لِلدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ إِنَّک عَلَی کلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ." دعایی را که از امام صادق(ع) روایت شده، خوانده شود: "خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَی غَیرِک وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَک وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِک وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَک بَابُک مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ خَیرُک مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ وَ فَضْلُک مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ نَیلُک مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ وَ رِزْقُک مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاک وَ حِلْمُک مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاک عَادَتُک الْإِحْسَانُ إِلَی الْمُسِیئِینَ وَ سَبِیلُک الْإِبْقَاءُ عَلَی الْمُعْتَدِینَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِی هُدَی الْمُهْتَدِینَ وَ ارْزُقْنِی اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ وَلا تَجْعَلْنِی مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ وَ اغْفِرْ لِی یوْمَ الدِّینِ." از امام صادق(ع) روایت شده که در ماه رجب این خوانده شود: "اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک صَبْرَ الشَّاکرِینَ لَک وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْک وَ یقِینَ الْعَابِدِینَ لَک اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِی الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُک الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِی الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاک عَلَی فَقْرِی وَ بِحِلْمِک عَلَی جَهْلِی وَ بِقُوَّتِک عَلَی ضَعْفِی یا قَوِی یا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیاءِ الْمَرْضِیینَ وَ اکفِنِی مَا أَهَمَّنِی مِنْ أَمْرِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ." از رسول اکرم(ص) روایت شده که: "هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگوید: "أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِی لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَحْدَهُ لا شَرِیک لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ" و آن را به صدقه ختم فرماید حق تعالی برای او به رحمت و مغفرت و کسی که چهار صد مرتبه بگوید بنویسد برای او اجر صد شهید عطا فرماید. از رسول خدا(ص) روایت است: کسی که در ماه رجب هزار مرتبه "لا إِلَهَ إِلا اللهُ" بگوید خداوند عز و جل برای او صد هزار حسنه عطا کند و برای او صد شهر در بهشت بنا فرماید. روایت است کسی که در رجب در صبح هفتاد مرتبه و در شب نیز هفتاد مرتبه بگوید: "أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَیهِ" و پس از اتمام ذکر، دست‌ها را بلند کند و بگوید: "اَللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی وَ تُبْ عَلَیَّ" اگر در ماه رجب بمیرد خدا از او راضی باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را لمس نکند. در کل این ماه هزار مرتبه ذکر: "أَسْتَغْفِرُ اللهَ ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکرَامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ" گفته شود.(از خداوندِ صاحب شکوه و کرامت، برای تمام گناهان و معصیت‌ها آمرزش می‌طلبم.) سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه گرفته شود. از حضرت رسول اکرم روایت شده است که: "هر کس در یک شب از شب‌های ماه رجب ده رکعت نماز به این نحو که در هر رکعت حمد و قل یا ایها الکافرون یک مرتبه و توحید سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او را می‌آمرزد." در هر شب، دو رکعت، بعد از حمد سه مرتبه سوره کافرون و یک مرتبه سوره توحید خوانده شود و چون سلام دهد دست‌ها را بلند کند و بگوید: «لا اله الا الله وحده لا شریک له، له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حیّ لا یموت بیده الخیر و هو علی کلّ شیء قدیر و الیه المصیر و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم صلّ علی محمد النّبیّ الامّیّ و آله» و دست‌هایش را به صورت خود بکشد. رسول خدا(ص) فرمود کسی که این نماز را بخواند خداوند دعای او را مستجاب گرداند و ثواب شصت حج و شصت عمره به او عطا فرماید. دعای اَللَّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ اَللَّهُمَّ یا ذَا الْمِنَنِ السَّابِغَةِ وَ الْآلاءِ الْوَازِعَةِ وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ وَ الْقُدْرَةِ الْجَامِعَةِ وَ النِّعَمِ الْجَسِیمَةِ وَ الْمَوَاهِبِ الْعَظِیمَةِ وَ الْأَیادِی الْجَمِیلَةِ وَ الْعَطَایا الْجَزِیلَةِ یا مَنْ لا ینْعَتُ بِتَمْثِیلٍ وَ لا یُمَثَّلُ بِنَظِیرٍ وَ لا یغْلَبُ بِظَهِیرٍ یا مَنْ خَلَقَ فَرَزَقَ وَ أَلْهَمَ فَأَنْطَقَ وَ ابْتَدَعَ فَشَرَعَ وَ عَلا فَارْتَفَعَ وَ قَدَّرَ فَأَحْسَنَ وَ صَوَّرَ فَأَتْقَنَ وَ احْتَجَّ فَأَبْلَغَ وَ أَنْعَمَ فَأَسْبَغَ وَ أَعْطَی فَأَجْزَلَ وَ مَنَحَ فَأَفْضَلَ یا مَنْ سَمَا فِی الْعِزِّ فَفَاتَ نَوَاظِرَ [خَوَاطِرَ] الْأَبْصَارِ وَ دَنَا فِی اللُّطْفِ فَجَازَ هَوَاجِسَ الْأَفْكَارِ یا مَنْ تَوَحَّدَ بِالْمُلْكِ فَلا نِدَّ لَهُ فِی مَلَكُوتِ سُلْطَانِهِ وَ تَفَرَّدَ بِالْآلاءِ وَ الْكِبْرِیاءِ فَلا ضِدَّ لَهُ فِی جَبَرُوتِ شَأْنِهِ یا مَنْ حَارَتْ فِی كِبْرِیاءِ هَیبَتِهِ دَقَائِقُ لَطَائِفِ الْأَوْهَامِ وَ انْحَسَرَتْ دُونَ إِدْرَاكِ عَظَمَتِهِ خَطَائِفُ أَبْصَارِ الْأَنَامِ یا مَنْ عَنَتِ الْوُجُوهُ لِهَیبَتِهِ، وَ خَضَعَتِ الرِّقَابُ لِعَظَمَتِهِ وَ وَجِلَتِ الْقُلُوبُ مِنْ خِیفَتِهِ أَسْأَلُكَ بِهَذِهِ الْمِدْحَةِ الَّتِی لا تَنْبَغِی إِلا لَكَ وَ بِمَا وَأَیتَ بِهِ عَلَی نَفْسِكَ لِدَاعِیكَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ بِمَا ضَمِنْتَ الْإِجَابَةَ فِیهِ عَلَی نَفْسِكَ لِلدَّاعِینَ یا أَسْمَعَ السَّامِعِینَ وَ أَبْصَرَ النَّاظِرِینَ وَ أَسْرَعَ الْحَاسِبِینَ یا ذَا الْقُوَّةِ الْمَتِینَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ خَاتَمِ النَّبِیینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ وَ اقْسِمْ لِی فِی شَهْرِنَا هَذَا خَیرَ مَا قَسَمْتَ وَ احْتِمْ لِی فِی قَضَائِكَ خَیرَ مَا حَتَمْتَ وَ اخْتِمْ لِی بِالسَّعَادَةِ فِیمَنْ خَتَمْتَ وَ أَحْینِی مَا أَحْییتَنِی مَوْفُوراً وَ أَمِتْنِی مَسْرُوراً وَ مَغْفُورا وَ تَوَلَّ أَنْتَ نَجَاتِی مِنْ مُسَاءَلَةِ الْبَرْزَخِ وَ ادْرَأْ عَنِّی مُنْكَرا وَ نَكِیرا وَ أَرِ عَینِی مُبَشِّرا وَ بَشِیرا وَ اجْعَلْ لِی إِلَی رِضْوَانِكَ وَ جِنَانِكَ [جَنَّاتِكَ‏] مَصِیرا وَ عَیشا قَرِیرا وَ مُلْكاً كَبِیرا وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ كَثِیراً. دعای اول ناحیه مقدسه(اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوكَ) بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِمَعَانِی جَمِیعِ مَا یدْعُوكَ بِهِ وُلاةُ أَمْرِكَ الْمَأْمُونُونَ عَلَی سِرِّكَ الْمُسْتَبْشِرُونَ بِأَمْرِكَ الْوَاصِفُونَ لِقُدْرَتِكَ الْمُعْلِنُونَ لِعَظَمَتِكَ أَسْأَلُكَ بِمَا نَطَقَ فِیهِمْ مِنْ مَشِیتِكَ فَجَعَلْتَهُمْ مَعَادِنَ لِكَلِمَاتِكَ وَ أَرْكَانا لِتَوْحِیدِكَ وَ آیاتِكَ وَ مَقَامَاتِكَ الَّتِی لا تَعْطِیلَ لَهَا فِی كُلِّ مَكَانٍ یعْرِفُكَ بِهَا مَنْ عَرَفَكَ لا فَرْقَ بَینَكَ وَ بَینَهَا إِلا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ فَتْقُهَا وَ رَتْقُهَا بِیدِكَ بَدْؤُهَا مِنْكَ وَ عَوْدُهَا إِلَیكَ أَعْضَادٌ وَ أَشْهَادٌ وَ مُنَاةٌ وَ أَذْوَادٌ وَ حَفَظَةٌ وَ رُوَّادٌ فَبِهِمْ مَلَأْتَ سَمَاءَكَ وَ أَرْضَكَ حَتَّی ظَهَرَ أَنْ لا إِلَهَ إِلا أَنْتَ فَبِذَلِكَ أَسْأَلُكَ وَ بِمَوَاقِعِ الْعِزِّ مِنْ رَحْمَتِكَ وَ بِمَقَامَاتِكَ وَ عَلامَاتِكَ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَزِیدَنِی إِیمَانا وَ تَثْبِیتا یا بَاطِنا فِی ظُهُورِهِ وَ ظَاهِرا فِی بُطُونِهِ وَ مَكْنُونِهِ یا مُفَرِّقا بَینَ النُّورِ وَ الدَّیجُورِ یا مَوْصُوفا بِغَیرِ كُنْهٍ وَ مَعْرُوفا بِغَیرِ شِبْهٍ حَادَّ كُلِّ مَحْدُودٍ وَ شَاهِدَ كُلِّ مَشْهُودٍ وَ مُوجِدَ كُلِّ مَوْجُودٍ وَ مُحْصِی كُلِّ مَعْدُودٍ وَ فَاقِدَ كُلِّ مَفْقُودٍ،لَیسَ دُونَكَ مِنْ مَعْبُودٍ أَهْلَ الْكِبْرِیاءِ وَ الْجُودِ یا مَنْ لا یكَیفُ بِكَیفٍ وَ لا یؤَینُ بِأَینٍ یا مُحْتَجِبا عَنْ كُلِّ عَینٍ یا دَیمُومُ یا قَیومُ وَ عَالِمَ كُلِّ مَعْلُومٍ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ عَلَی عِبَادِكَ الْمُنْتَجَبِینَ وَ بَشَرِكَ الْمُحْتَجِبِینَ وَ مَلائِكَتِكَ الْمُقَرَّبِینَ وَ الْبُهْمِ الصَّافِّینَ الْحَافِّینَ وَ بَارِكْ لَنَا فِی شَهْرِنَا هَذَا الْمُرَجَّبِ الْمُكَرَّمِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَشْهُرِ الْحُرُمِ وَ أَسْبِغْ عَلَینَا فِیهِ النِّعَمَ وَ أَجْزِلْ لَنَا فِیهِ الْقِسَمَ وَ أَبْرِرْ لَنَا فِیهِ الْقَسَمَ بِاسْمِكَ الْأَعْظَمِ الْأَعْظَمِ الْأَجَلِّ الْأَكْرَمِ الَّذِی وَضَعْتَهُ عَلَی النَّهَارِ فَأَضَاءَ وَ عَلَی اللَّیلِ فَأَظْلَمَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا تَعْلَمُ مِنَّا وَ مَا لا نَعْلَمُ وَ اعْصِمْنَا مِنَ الذُّنُوبِ خَیرَ الْعِصَمِ وَ اكْفِنَا كَوَافِی قَدَرِكَ وَ امْنُنْ عَلَینَا بِحُسْنِ نَظَرِكَ وَ لا تَكِلْنَا إِلَی غَیرِكَ وَ لا تَمْنَعْنَا مِنْ خَیرِكَ وَ بَارِكْ لَنَا فِیمَا كَتَبْتَهُ لَنَا مِنْ أَعْمَارِنَا وَ أَصْلِحْ لَنَا خَبِیئَةَ أَسْرَارِنَا وَ أَعْطِنَا مِنْكَ الْأَمَانَ وَ اسْتَعْمِلْنَا بِحُسْنِ الْإِیمَانِ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ الصِّیامِ وَ مَا بَعْدَهُ مِنَ الْأَیامِ وَ الْأَعْوَامِ یا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ. دعای دوم ناحیه مقدسه(اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِالْمَوْلُودَینِ فِی رَجَبٍ) اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِالْمَوْلُودَینِ فِی رَجَبٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِی الثَّانِی وَ ابْنِهِ عَلِی بْنِ مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ وَ أَتَقَرَّبُ بِهِمَا إِلَیكَ خَیرَ الْقُرَبِ یا مَنْ إِلَیهِ الْمَعْرُوفُ طُلِبَ وَ فِیمَا لَدَیهِ رُغِبَ أَسْأَلُكَ سُؤَالَ مُقْتَرِفٍ مُذْنِبٍ قَدْ أَوْبَقَتْهُ ذُنُوبُهُ وَ أَوْثَقَتْهُ عُیوبُهُ فَطَالَ عَلَی الْخَطَایا دُءُوبُهُ وَ مِنَ الرَّزَایا خُطُوبُهُ یسْأَلُكَ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ وَ النُّزُوعَ عَنِ الْحَوْبَةِ وَ مِنَ النَّارِ فَكَاكَ رَقَبَتِهِ وَ الْعَفْوَ عَمَّا فِی رِبْقَتِهِ فَأَنْتَ مَوْلای أَعْظَمُ أَمَلِهِ وَ ثِقَتِهِ [ثِقَتُهُ‏] اللَّهُمَّ وَ أَسْأَلُكَ بِمَسَائِلِكَ الشَّرِیفَةِ وَ وَسَائِلِكَ الْمُنِیفَةِ أَنْ تَتَغَمَّدَنِی فِی هَذَا الشَّهْرِ بِرَحْمَةٍ مِنْكَ وَاسِعَةٍ وَ نِعْمَةٍ وَازِعَةٍ وَ نَفْسٍ بِمَا رَزَقْتَهَا قَانِعَةٍ إِلَی نُزُولِ الْحَافِرَةِ وَ مَحَلِّ الْآخِرَةِ وَ مَا هِی إِلَیهِ صَائِرَةٌ
شب اول	هنگام دیدن هلال ماه بگوید: "اَللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَینَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّی وَ رَبُّک اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ." غسل کردن زیارت امام حسین(ع) بعد از نماز مغرب بیست رکعت، یعنی ۱۰ تا دو رکعتی نماز گزارده شود. بعد از نماز عشاء دو رکعت نماز گزارده شود: در رکعت اول حمد و ألم نشرح یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و ألم نشرح و توحید و معوذتین خوانده شود و پس از سلام، سی مرتبه لا إِلَهَ إِلا اللهُ بگوید و سی مرتبه صلوات بفرستد.
روز اول	روزه گرفتن غسل کردن زیارت امام حسین(ع) خواندن نماز سلمان
شب سیزدهم	خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود.
روز سیزدهم	اولین روز از ایام البیض (سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم) است. روزه گرفتن اگر کسی قصد انجام اعمال اُمّ داوُد را دارد باید این روز را روزه بگیرد.
شب پانزدهم	خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم. غسل کردن احیاء زیارت امام حسین(ع) خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیة الکرسی و قَدْر چهار مرتبه و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود: "اَللهُ اَللهُ رَبّی لا اُشْرِک بِهِ شَیئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیا". این شب به سبب فضیلتی که دارد و عموم مردم از آن غفلت دارند «غفیله» گفته شده است.
روز پانزدهم	غسل کردن زیارت امام حسین(ع) خواندن نماز سلمان. خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام، و بعد از سلام گفته شود: "اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَةً بی‌وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لا رَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیّدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لا نَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خائِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیائِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیائِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ." انجام اعمال ام داود
شب بیست و هفتم(مبعث)	غسل کردن زیارت امیرالمومنین(ع) خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره‌های حمد و فلق و ناس را یکبار و نیز اخلاص چهار بار خوانده می‌شود و بعد از اتمام نماز، گفته شود: "لا اله الا الله والله اکبر الحمد لله وسبحان الله ولا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم" از این شب با نام «لیلة المحیا» به معنای شب احیا و شب زنده داری نیز نام برده شده است.
روز بیست و هفتم	غسل کردن روزه گرفتن صلوات فرستادن زیارت امیرالمومنین(ع) زیارت پیامبر(ص) خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره حمد و یس را بخواند پس از نماز، چهار بار سوره حمد را بخواند و سپس چهار بار بگوید: "لا اله الا الله والله اکبر والحمد لله وسبحان الله ولا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم" و بعد چهار بار بگوید: " الله ربی لا اشرک به شیئاً"

وقایع مهم ماه رجب

مقالهٔ اصلی: وقایع ماه رجب

• ۱ رجب ۵۷ق. ولادت امام محمد باقر(ع)
• ۳ رجب ۲۱۲ق. شهادت امام هادی(ع)
• ۱۰ رجب ۱۹۵ق. ولادت امام جواد(ع)
• ۱۳ رجب ۱۰ سال قبل از بعثت. ولادت امام علی(ع)
• ۱۵ رجب ۶۲ق. وفات حضرت زینب(س)
• ۲۵ رجب ۱۸۳ق. شهادت امام کاظم(ع)
• ۲۵ رجب ۱۳۴۰ق. تأسیس حوزه علمیه قم توسط عبدالکریم حائری یزدی از مراجع تقلید شیعه
• ۲۷ رجب. بعثت پیامبر(ص)

منابع

• طريحی، فخر الدين بن محمد، مجمع البحرین‏ تصحیح، احمد حسينى اشكورى، تهران، مرتضوى‏، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش‏.

• انصاری، محمدرضا، «مقاله رجب»، در دائرة المعارف تشیع، ج۸، تهران، شهید سعید محبی، ۱۳۷۹ش.
• مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، تصحیح، جمعى از محققان‏، بيروت‏، دار إحياء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
• حسینی طهرانی، سید محمدحسین، مهر تابناک، با اضافات سید محمدمحسن طهرانی، تهران، مکتب وحی، ۱۴۳۴ق.
• شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، تصحیح، مؤسسة آل البيت(ع)، مؤسسة آل البيت(ع)، قم‏، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
• مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.

پیوند به بیرون

• منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام

امروز: ۲۱ جمادی‌الاول٬ ۱۴۴۶

هجری قمری

محرم

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

صفر

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

ربیع‌الاول

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

ربیع‌الثانی

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

جمادی‌الاول

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

جمادی‌الثانی

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

رجب

۱۲۳۴۵ ۶۷۸ ۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

شعبان

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

رمضان

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

شوال

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

ذوالقعده

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰

ذی‌الحجه

۱۲۳۴۵۶۷۸۹۱۰۱۱۱۲۱۳۱۴۱۵۱۶۱۷۱۸۱۹۲۰۲۱۲۲۲۳۲۴۲۵۲۶۲۷۲۸۲۹۳۰