عبدالجواد جودی خراسانی (درگذشته ۱۳۰۱یا ۱۳۰۲ق)، از شاعران شیعه و مرثیه‌سرای قرن سیزدهم هجری قمری است. جودی، قصیده هایی در مدح پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع) و عید غدیر سروده است. او در اشعارش متأثر از سعدی و حافظ بود. دیوانی از او به جای مانده که بارها به چاپ رسیده است. وی سرانجام در ۱۳۰۱ یا ۱۳۰۲ق درگذشت و در حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.
 دیوان جودی | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | عبدالجواد جودی خراسانی |
| لقب | جودی خراسانی، عَنبرانی، میرزای جودی |
| زمینه فعالیت | شعر |
| محل دفن | حرم امام رضا(ع) |
| هم‌زمان با | قاجاریه |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | قنادی |
| سبک نوشتاری | مدح و مرثیه اهل بیت |
| دیوان اشعار | دیوان جودی |
| تخلص | جودی |
لقب
عبدالجواد جودی خراسانی، متخلص به جودی و معروف به جودی خراسانی یا عَنبرانی است و به اعتبار اینكه در دوران او، میرزا لقب عمومی شاعران بوده، میرزای جودی هم خوانده شده است.[۱]
مرثیه اهل بیت
 | این صفحه یا بخش حاوی متن نستعلیق است. بدون قلم (فونت) مناسب، ممکن است به جای خط نستعلیق نوشته را با خط عادی ببینید.
|
جودی علاقه فراوانی به اهل بیت(ع) پیامبر(ص) و سرودن مرثیه برای آنان داشت. او هنگام خواندن این مرثیه‌ها گریه می‌كرد و دیگران را هم به گریستن دعوت می‌نمود.[۲]
مرثیه‌های او در مردم خراسان شور و هیجانی به‌پا می‌كرد و كوچك و بزرگ آنها را می‌خواندند و حفظ کرده وبه خاطر می سپردند. مداحان اهل بیت نیز اشعار او را در مجالس حسینی می‌خواندند[۳] اشتغال جودی به مرثیه‌سرایی و عامه‌پسند بودن اشعارش باعث شد كه فضلا و خواص به شعر او تمایلی نداشته باشند، چنان كه عبدالجواد ادیب نیشابوری در باره وی گفته است كه شهرت مرثیه‌سرایی جودی، مقام ادبی او را تحت‌الشعاع قرار داده است.[۴]
قصاید او بیشتر در مدح پیامبر(ص)، امام حسین(ع)، میلاد امام علی(ع) و نیز عید غدیر است. قصیده هفت كوكب او در مدح و منقبت رسول اكرم، معروف است.[۶] گفتنی است كه بیشتر قصاید مدحی او به رثای خاندان پیامبر ختم می‌شود. وی حتی در پایان قصایدی كه به مناسبت میلاد حضرت علی و عید غدیر سروده، مرثیه‌سرایی كرده است.[۷]
در بخشی از دیوان جودی به نام «از مدینه تا مدینه»، وقایع قیام امام حسین (ع) با زبان شعر لحظه به لحظه تصویر شده است.[۸] ترسیم وقایع کربلا از ظهر عاشورا و در آستانه شهادت امام حسین(ع) از نمونه‌های برجسته در دیوان جودی است که به پاره‌ای از جزییات مرتبط به شهادت حضرت و گفتگوهای رد و بدل شده در آن میان پرداخته و صحنه‌سازی‌هایی را مستند به زبان حال حضرت زینب (س) در اشعارش منعکس کرده است. قصیده با این ابیات شروع می‌شود.
جودی در ادامه به در خواست عاطفی زینب از عمربن سعد پرداخته و می‌سراید
دیوان
دیوان جودی در حدود سه هزار بیت (شامل قصیده، مثنوی، مرثیه و نوحه‌های سینه زنی) است و بارها چاپ شده است.[۱۰] آقا بزرگ طهرانی نیز از دیوان و مقتل فارسی جودی خراسانی یاد كرده[۱۱] و گفته است كه او را نباید با جودی تبریزی، صاحب مراثی فارسی به نام الدر المنثور، اشتباه گرفت.[۱۲]
دیوان جودی، نخستین بار در ۱۲۹۹ به امر ناصر الدین شاه (حك: ۱۲۶۴ـ۱۳۱۳) و به‌همت میرزاسعیدخان مؤتمن‌الملك (نیابت تولیت آستان قدس رضوی) در چاپخانه سنگی آستان قدس، به خط میرزاشفیع اعتمادالتولیه، چاپ شد و در ۱۳۰۳ در مشهد تجدید چاپ گردید[۱۳] دیوان جودی در ۱۶۰ صفحه در ۱۳۱۰ در تهران به‌چاپ رسید[۱۴] آصفی[۱۵] از كامل‌ترین نسخه دیوان او، معروف به نسخه محمدرضا (متخلص به صفا و ملقب به سلطان‌الكتاب)، نام برده كه در ۱۳۰۶ در تهران چاپ شده است. [۱۶]
متأثر از سعدی و حافظ
جودی از شعرای پیش از خود، به‌ویژه سعدی و حافظ، تأثیر بسیاری پذیرفته است.[۱۷]، چنان كه نخستین قصیده دیوان او، به نام «نخستین تجلی حق»، تقلیدی از قصیده معروف سعدی، با مطلع «ماه فروماند از جمال محمد»، به نظر می‌آید.[۱۸]
ارتزاق
وی از مردم عنبران (روستایی در سه كیلومتری طرقبه مشهد) بوده، در جوانی به مشهد رفته و دكان قنادی باز كرده[۱۹] و از همین طریق معیشت خود را تأمین می‌كرده است. قنادی و خانه جودی محل آمدو شد مرثیه‌خوانانی بود كه برای شنیدن سروده‌های او جمع می‌شدند و از او تقاضا می‌كردند تا سروده‌های تازه‌اش را در اختیار آنان بگذارد.[۲۰]
جودی با اینكه در روزگار خود در ردیف شاعران بزرگ بود، با قنادی روزگار می‌گذراند و برخلاف بسیاری از شاعران زمان خود، هرگز به مدح بزرگان و صاحب منصبان نپرداخت.[۲۱]
درگذشت
میرزاعباسعلی اختر طوسی، یكی از دوستان و نزدیكان جودی، قطعه‌ای در مرثیه و مادّه تاریخ وفات او سروده و در ضمن آن به بعضی از احوال و اخلاق او اشاره كرده است.[۲۲] مطابق با این قطعه، جودی در ۱۳۰۲ درگذشته است[۲۳]
گلشن آزادی در صد سال شعر خراسان[۲۴] و ریاضی در دانشوران خراسان[۲۵]، با آنكه مصراع مادّه‌تاریخ را ذكر كرده‌اند، سال وفات جودی را ۱۳۰۱ نوشته‌اند. قبر جودی در حرم امام رضا(ع) در مقبره‌ای در صحن نو، نزدیك مقبره شیخ بهایی است.[۲۶]
پانویس
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص ده؛ ریاضی، ص۲۸۳
- ↑ رجوع کنید به جودی، مقدمه ساعدی، ص یازده؛ مروّج‌الاسلام، ج۱، ص۱۵۴، پانویس ۱
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص دوازده
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص دوازده؛ ارمغان، سال ۱۱، ش ۵، ص۳۹۶
- ↑ دیوان
- ↑ رجوع کنید به جودی، ص۶ـ۱۲، ۱۷ـ۲۰
- ↑ رجوع کنید به جودی، ص۱۸ـ۲۰
- ↑ رجوع کنید به جودی، ص۲۸۹ـ۵۳۵
- ↑ https://zobdatolashaar.ir/دید-چون-زینب-محزون-که-زمین-می-لرزد-حسین/
- ↑ گلشن آزادی، ص۱۹۰
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۲۰۹
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۵، ص۲۸۶
- ↑ گلشن آزادی، ص۱۹۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۲۰۹
- ↑ رجوع کنید به جودی، مقدمه، ص نوزده
- ↑ نگاه کنید به:کنسرسیوم محتوای ملی
- ↑ رجوع کنید به جودی، مقدمه، ص هجده
- ↑ رجوع کنید به جودی، ص۳
- ↑ گلشن آزادی، ص۱۹۰
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص یازده
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص یازده و نیز رجوع کنید به ص سیزده، شعر میرزاعباسعلی اختر طوسی
- ↑ مروّج‌الاسلام، ج۱، ص۱۵۴؛ جودی، مقدمه ساعدی، ص سیزده؛ گلشن آزادی، ص۱۹۰
- ↑ جودی، مقدمه ساعدی، ص یازده، مقدمه آصفی، ص بیست؛ آقابزرگ طهرانی، ج۹، قسم ۱، ص۲۰۹؛ خراسانی، ص۷۰۶
- ↑ گلشن آزادی، ص۱۹۱
- ↑ ریاضی، ص۲۸۳
- ↑ مُروّج‌الاسلام، ج۱، ص۱۵۴؛ جودی، مقدمه آصفی، ص۲۰؛ خراسانی، ص۷۰۶
منابع
- آقابزرگ طهرانی.
- ارمغان، سال ۱۱، ش ۵، مرداد ۱۳۰۹.
- عبدالجواد جودی، دیوان، چاپ مهدی آصفی، تهران، ۱۳۷۲ش.
- محمدهاشم خراسانی، منتخب التواریخ، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، بی‌تا.
- غلامرضا ریاضی، دانشوران خراسان، مشهد، ۱۳۳۶ش.
- علی‌اكبر گلشن آزادی، صد سال شعر خراسان، به كوشش احمد كمالپور، مشهد، ۱۳۷۳ش.
- علی‌اكبر مروّج الاسلام، كرامات رضویه، مشهد، ۱۳۷۰-۱۳۷۹ش.
- https://zobdatolashaar.ir/دید-چون-زینب-محزون-که-زمین-می-لرزد-حسین/
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- دائرة المعارف بزرگ اسلامی