سوریه

سوریه

اطلاعات عمومی
نام رسمی	جمهوری عربی سوریه
جمعیت کل	۱۸.۰۲۸.۰۰۰ نفر
مساحت	۱۸۵.۱۸۰ کیلومتر مربع
حکومت	جمهوری
پایتخت	دمشق۳۳°۳۰′ شمالی ۳۶°۱۸′ شرقی
شهرهای مهم	حلب
ادیان(درصد)	اسلام (۸۶ درصد)، مسیحیت (۱۳.۵ درصد)
زبان رسمی	عربی
اسلام
پیشینه اسلام	صدر اسلام
جمعیت مسلمانان	۱۵.۵۰۰.۰۰۰ نفر
اطلاعات شیعی
فرق	اثناعشری، علویان، اسماعیلیه

سوریه کشوری است که در گذشته بخش عمده‌ای از شام بوده‌ و در حال حاضر در خاورمیانه و پایتخت آن دمشق است. سه طایفه از شیعیان امامیه، علوی و اسماعیلیه در این کشور زندگی ‌می‌کنند. سوریه ازسال ۲۰۱۱م/۱۳۹۰ش به مدت بیش از یک دهه گرفتار جنگ داخلی بود. رئیس‌جمهور این کشور از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۴م بشار اسد بود.

موقعیت جغرافیایی

سوریه در جنوب غربی قاره آسیا، کنار دریای مدیترانه و در همسایگی کشورهای ترکیه در شمال، عراق در شرق و جنوب شرقی، اردن در جنوب، فلسطین در جنوب غربی و لبنان در غرب واقع شده‌است.

تاریخچه

سوریه در گذشته بخش عمده‌ای از شام بوده‌ است. سرزمین شام، کشورهای سوریه، لبنان، فلسطین و اردن را در برمی‌گرفته است.

شام در سال سیزده یا شانزده هجری به تصرف سپاه اسلام درآمد. در قرن‌های پنجم و ششم هجری قمری مقارن با جنگ‌های صلیبی بود، حُکّام این کشور، پرچم جهاد علیه صلیبی‌ها و رومیان را برافراشتند. کسانی چون نورالدین محمود زنگی، صلاح‌الدین ایوبی، ملک عادل ایوبی، ملک ظاهر بَیبَرس البُندقْداری، سیف الدوله حمدانی و... به ایجاد پایگاه‌های نظامی، ساخت قلعه‌ها، حفر خندق‌ها و... پرداختند. در قرون بعدی، ممالیک و سرانجام ترکان عثمانی پس از استیلا بر این سرزمین، به احداث بناهای دیگری نیز پرداختند.

نام سوریه را فرانسوی‎‌ها پس از فروپاشی عثمانی و مستعمره نمودن این کشور از روی تاریخ کهن این بخش از جهان و آشوریان باستانی بر این سرزمین نهادند.

جنگ داخلی

شمال شهر ادلب ۲۰۱۷م

سوریه از مارس ۲۰۱۱م شاهد بروز خشونت‌های بود که به جنگ داخلی و دخالت قدرت‌های رقیب بیرونی در جنگ سوریه منجر گردید و ۱۲ سال جنگ و بی‌ثباتی ادامه یافت. جبهه‌های شورشیان از جمله داعش و دیگر گروه‌های تروریستی و تندرو در صدد سقوط حکومت بشار اسد بودند. به گفته منابع بیش از شش میلیون از جمعیت سوریه از کشور فرار کردند و بیش از شش میلیون دیگر در داخل سوریه آواره شدند. گزارش‌ شده است که در جریان این جنگ ۳۰۶ هزار غیرنظامی کشته شده‌اند و مجموع تلفات بیش از ۶۰۰ هزار نفر برآورده شده است. گروه‌های دخیل در جنگ سوریه به دو گروه سَلَفی و غیرسفلی تقسیم شده‌اند. مهمترین جریان غیرسلفی ارتش ملی سوریه بود. در میان گروه‌های سلفی القاعده و داعش دو جریان اصلی بودند که زیر مجموعه‌های مختلف داشتند. اغلب این گروه‌ها از حمایت کشورهایی چون عربستان سعودی، ترکیه، آمریکا، امارات متحده عربی و قطر برخوردار بودند. همچنین کشورهای ایران، روسیه، حزب‌الله لبنان و لشکر فاطمیون و زینبیون در حمایت از دولت سوریه درگیر این جنگ شدند.

کشور‌های عربی که دولت سوریه به رهبری بشار اسد را در ابتدای جنگ سوریه از اتحادیه اخراج کرده بودند، پس از یک دهه از وی برای شرکت در نشست اتحادیه عرب دعوت کردند و بشار اسد به عنوان رئیس جمهور سوریه در این نشست شرکت کرد.

سقوط دولت بشار اسد

در ۸ دسامبر سال ۲۰۲۴م دولت بشار اسد پس از ۱۳سال جنگ داخلی توسط گروه‌های مسلح به رهبری هیئت تحریر الشام سقوط کرد. بشار اسد از ۱۷ ژوئیه ۲۰۰۰ تا ۸ دسامبر ۲۰۲۴م، رئیس‌جمهور سوریه بود. با سقوط دولت بشار اسد حکومت خاندان اسد پس از قریب به ۵۴ سال بر سوریه پایان یافت.

ادیان و مذاهب

۸۶ درصد جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند و مسیحیان که ۱۳/۵ درصد جمعیت آن را به خود اختصاص می‌دهند. حدود پنج هزار یهودی نیز در دمشق و اطراف آن زندگی می‌کنند.

شیعه در سوریه

سه طایفه شیعه اثناعشری، علویان و اسماعیلیه در سوریه سکونت دارند.

شیعیان اثناعشری

شیعیان اثناعشری از دیرباز در سوریه سکونت داشتند و امروزه نیز در بسیاری از مناطق سوریه حضور دارند. نقاط حضور شیعیان در سوریه عبارت است از:

ردیف	استان	منطقه شیعه‌نشین
۱	دمشق	زین العابدین(الصالحیه) در غوطه شرقی، جوره و الامین
۲	ریف دمشق	ملیحه، کسوه، سیده زینب
۳	حلب	مناطقی از شهر حلب، نبل، الزهراء
۴	حِمْص	منطقه بیاضه و عباسیه در شهر حمص، اُمُّ العَمَد، الربوة(دلبوز)، کرم الزیتون
۵	ادلب	فوعه،کفریا و معرّة مصرین
۶	رقه	طبقه و مناطق اطراف مزار عمار یاسر
۷	درعا	بُصْرَی الشّام، نوی و الشیخ مسکین، مُزَیْریب، الکسوه، الحراک
۸	لاذقیه	بعضی از مناطق شهر لاذقیه
۹	حَماة	(حماه)
۱۰	دیر الزور	حَطْلَه

معروف‌ترین عالمان شیعی سوریه عبارتند از سید عبدالله نظام، زهیر قوصان، ادهم الخطیب و نبیل حلباوی از اعضای مجمع جهانی اهل‌بیت

علویان

مقالهٔ اصلی: علویان (سوریه)

علویان در سوریه به عنوان یکی از گروه‎های شیعی در کشور سوریه به شمار می‎روند. به علویان سوریه نصیریه نیز گفته می‎شود. پیدایش نصیریه به قرن سوم هجری قمری برمی‎گردد. علویان دارای انشعابات متعددی هستند. برخی از گروه‎های علوی در طول تاریخ رویکرد غالیانه‎ را در پیش گرفتند و تعدادی از انشعابات آن به طریقت‌های تصوف گرایش پیدا کردند. گروه‎هایی از علویان در قرن چهاردهم و پانزدهم قمری پس از سفر علمای شیعه از ایران، عراق و لبنان به سوریه و نشر مکتب اهل‌بیت(ع) در سوریه، رویکرد تشیع اعتدالی را اتخاذ کردند. مرکز سکونت علویان در سوریه در استان‎های لاذقیه، حمص، حماه و طرطوس است.

شیعیان اسماعیلی‌مذهب

مرکز اصلی تجمع اسماعیلیان شهر سلمیه در استان حماه است.

مکان‌های زیارتی و مشهور

مکان‌های زیارتی متعددی همچون حرم حضرت زینب، حرم حضرت رقیه، مقام رأس الحسین در سوریه قرار دارد که محل زیارت مسلمانان و شیعیان هستند. مسجد اموی دمشق نیز از مکان‌های مشهور سوریه به شمار می‌رود.

حرم حضرت زینب(س)

مقالهٔ اصلی: حرم حضرت زینب(س)

حرم حضرت زینب در دمشق

حرم حضرت زینب(س) در جنوب دمشق، از زیارتگاه‎‌های مشهور شیعیان به شمار می‎رود و مشهورترین مکانی است که به‌عنوان مدفن حضرت زینب(س) دختر امام علی(ع)، مطرح شده است. منطقه‎‌ای که حرم حضرت زینب(س) در آن قرار دارد، شهرک السیدة زینب گفته می‌‎شود و در نزد ایرانیان به "زینبیه" مشهور است. در محدوده حرم حضرت زینب(س) و قبرستان‌های اطراف آن، چند تن از علما و مشاهیر شیعه مدفونند. از جمله در راهروی ورودی غربی صحن آستانه، قبر سید محسن امین و نیز قبر سید حسین یوسف مکی عاملی، از علمای شیعه در شام قرار دارد. در قبرستان واقع در شمال حرم نیز قبر علی شریعتی و در قبرستان دیگری در جنوب حرم، مقبره سید مصطفی جمال‌الدین، شاعر عراقی قرار دارد.

حرم حضرت رقیه

حرم حضرت رقیه در دمشق

حرم حضرت رقیه، زیارتگاهی منسوب به رقیه دختر امام حسین(ع) است که در در دمشق قرار دارد. این زیارتگاه، بعد از حرم حضرت زینب(س)، دومین زیارتگاه شیعیان در این شهر است. این مکان نخستین‌بار در برخی منابع قرن چهاردهم قمری به حضرت رقیه منسوب شده است؛ پیش از آن در برخی منابع قرن دهم محل دفن دختری از امام حسین(ع) دانسته شده، بدون اینکه به نام رقیه اشاره شود.

حرم حضرت رقیه در مقبره عمومی باب الفرادیس و در شمال غربی محلۀ قدیمی دمشق قرار دارد و به «سوق العماره» معروف ‌‌‌‌است. حرم از سمت شمال به مسجد جامع اموی راه دارد.

مقام رأس الحسین

ضریح راس الحسین در مسجد اموی دمشق.

بنا بر برخی اقوال، سر امام حسین(ع) در دمشق به خاک سپرده شد؛ اما در اینکه در قصر یا بوستانی در دمشق یا قبرستان دفن شده اختلاف است. گزارش‌های دیگری محل دفن سر را دروازه فرادیس، مسجد جامع اموی سر دو ستون سمت راست قبله، در قبرستان مسلمانان دانسته‌اند.

زیارت‌گاه سرهای شهدای کربلا

گفته می‌شود روبروی باب الصغیر، مدفن سر‌‌های شانزده تن از شهدای کربلا قرار دارد که اسامی آن‌‌ها بدین شرح ‌‌‌‌است: عباس، عبدالله، محمد، جعفر، عثمان و عمر فرزندان امام علی(ع)، علی‌اکبر و عبدالله فرزندان امام حسین(ع)، قاسم بن حسن(ع)، جعفر بن عقیل، محمد بن مسلم بن عقیل، عون بن عبدالله بن جعفر، حبیب بن مظاهر، عبدالله بن عقیل، عبدالله بن عوف و حر بن یزید؛ البته به گفته سید محسن امین، در کتیبه‌ای که پس از سال ۱۳۲۱ق در این زیارتگاه دیده، تنها نام سه تن از شهدای کربلا برده شده بود که عبارتند از حضرت عباس، علی‌اکبر و حبیب بن مظاهر.

قبرستان باب الصغیر

قبرستان باب الصغیر از قدیمی‌‌‌‌ترین قبرستان‌‌‌های دمشق ‌‌‌‌است که تاریخچه آن به سال‌‌‌های نخستین ورود اسلام به این سرزمین برمی‌گردد. این قبرستان، در نزدیکی باب الصغیر، یکی از دروازه‌‌‌های قدیمی شهر دمشق، واقع شده ‌‌‌‌است.

مزار حجربن عدی پیش از تخریب

مزار حجر بن عدی

مزار حجر بن عدی در منطقه مّرْج عَذْراء در شرق دمشق قرار دارد. حُجْر بن عَدی، از صحابی پیامبر(ص) و از یاران خاص امام علی(ع) و از بزرگان کوفه بود. وی به جهت دفاع از امام علی و انتقاد از معاویه، به دستور معاویه در منطقه مّرْج عَذْراء به شهادت رسید و در همانجا دفن شد.

در ۱۲ اردیبهشت سال ۱۳۹۲ش مزار حجر توسط جبهه النصره از مخالفان دولت سوریه تخریب شد.

مقام حضرت یحیی در مسجد اموی دمشق

مقام امام زين العابدين (ع) در مسجد اموی

محل دفن سر حضرت یحیی (ع) در مسجد اموی

مـشهد الحـسين حلب (مسجد النقطه)

مزار عبدالله و عبیدالله بن جعفر طيار در حمص

منابع

• پژوهشکده تحقیقات راهبردی، «جریان شناسی گروه‌های تروریستی فعال در سوریه (۱)»، وبگاه پژوهکشده تحقیقات راهبردی، تاریخ درج مطلب ۱۲ مرداد ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید ۴ خرداد ۱۴۰۲ش.
• ورونیوز، «آغوش باز عربی برای بشار؛ بازگشت سوریه به «محیط عربی» چگونه رقم خورد؟»، وبگاه یوروز نیوز فارسی، تاریخ درج مطلب ۱۹ می ۲۰۲۳م تاریخ بازدید ۲۵ می ۲۰۲۳م.
• «سقوط النظام فی سوریا..کیف حکمت عائلة الاسد ۵۴ عاما؟»، وبگاه خبری المشهد، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۳ش.
• «کیف سقط نظام الاسد فی بضعة ایام؟»، وبگاه خبرگزاری مونت‌کارلو، تاریخ درج مطلب: ۱۸ آذر ۱۴۰۳ش، تاریخ بازدید: ۱۹ آذر ۱۴۰۳ش.

• Al-Jazeera, Twelve years on from the beginning of Syria’s war, Aljazeera website, Published March 15, 2023, Accessed May 25, 202
• Muslim Hands, Twelve Years of War in Syria: A Timeline of Events, Muslim Hands website, Published March 15, 2023, Accessed may 25, 2023

پیوند به بیرون

• آمارهای موجود از شیعیان سوریه