جندب بن عبدالله بجلی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابوعبدالله |
| محل زندگی | مدینه، کوفه، بصره |
| نسب/قبیله | بجیله |
| درگذشت | دوران حکومت عبدالله بن زبیر |
| مشخصات دینی | |
| حضور در جنگ‌ها | جنگ نهروان، |
| دلیل شهرت | صحابه |
جُندَب بْنِ عَبْدُاللّٰهِ بَجَلی از اصحاب پیامبر(ص) و امام علی(ع) که روایاتی را از هر دو نقل کرده است. وی در زمان پیامبر اسلام(ص) به تعلیم آموزه‌های اسلام و آموختن قرآن به تازه‌مسلمانان می‌پرداخت. او همچنین راوی حوادثی مانند سقیفه و انتخاب عثمان برای خلافت بوده است. جندب در جنگ صفین و نهروان در سپاه امام علی(ع) بود. جندب بن عبدالله چهار سال پس از قیام عبدالله بن زبیر از دنیا رفت. منابع روایی شیعه و اهل‌سنت، روایاتی از او نقل کرده‌اند.
نسب و کنیه
جندب بن عبدالله بن سفیان بجلی علقی یا غلابی،[۱] یا عبقری[۲] ازدی[۳] مشهور به جندب الخیر، جندب الفاروق، جندب بن ام‌جندب از صحابه پیامبر(ص) و کنیه‌اش ابوعبدالله بود.[۴] علقی، منسوب به علقة بن عبقر بن انمار، قبیله و طایفه‌ای از بجیله است.[۵] در برخی کتب، وی با عنوان جندب بن سفیان به جدش نسبت داده شده است.[۶] در اینکه آیا جندب الخیر که در کتاب اختصاص نامش ذکر شده، جندب بن عبدالله ازدی است یا جندب بن عبدالله بجلی، اختلاف نظر وجود دارد.[۷] ابن‌کلبی معتقد است: جندب الخیر شخصی غیر از جندب بن عبدالله است،[۸] در مقابل شیخ طوسی و سید ابوالقاسم خوئی از رجال‌نویسان شیعه معتقدند که جندب الخیر همان جندب بن عبدالله بجلی است.[۹]
زندگی‌نامه
بر اساس نقل محمد بن اسماعیل بخاری در کتاب التاریخ الکبیر، جندب بن عبدالله در دوره پیامبر(ص) به تعلیم اسلام و قرآن به تازه‌مسلمانان می‌پراخت.[۱۰] بعد از رحلت پیامبر(ص)، ابوالاسود دؤلی فرزند خود را نزد جندب فرستاد تا درباره حوادثی که بین حضرت علی(ع)، ابوبکر و عمر هنگام بیعت رخ داد، سؤال کند.[۱۱] پس از نصب عثمان به خلافت توسط شورای شش نفره، جندب جویای احوال حضرت علی(ع) شد و آن حضرت فرمود: «صبر جمیل» و مطالبی را بیان کرد.[۱۲]
جندب بن عبدالله در جنگ نهروان با توجه به ظاهرالصلاح و قاری بودن خوارج، در نبرد با آنان دچار شک شد. در این هنگام سواری خبر آورد که خوارج از نهر عبور کرده‌اند، اما حضرت علی(ع) خبر او را نادرست خواند و بیان کرد: خوارج از نهر عبور نمی‌کنند. جندب با خود گفت اگر خوارج از نهر عبور کردند به آنان بپیوندد و در صورت صحت خبر غیبی حضرت علی(ع) همراه وی باقی بماند. وی پس از اطمینان از صحت خبر امام علی(ع) در سپاه علی(ع) ماند. در جنگ نهروان دوازده ضربه شمشیر یا نیزه بر بدن او توسط خوارج وارد شد.[۱۳]
پس از شهادت حضرت علی(ع)، جندب بن عبدالله ساکن کوفه شد، سپس همراه مصعب بن زبیر[۱۴] وارد بصره شد.[۱۵] جندب بعد از سال شصت هجری[۱۶] و چهار سال بعد از فتنه ابن‌زبیر از دنیا رفت.[۱۷]
روایات
جندب روایاتی[۱۸] را از پیامبر اسلام(ص)[۱۹] و حضرت علی(ع) روایت کرده است. او راوی خطبه امام علی(ع) هنگام شنیدن خبر شهادت محمد بن ابی‌بکر است.[۲۰] هنگامی که امام علی(ع) ضربت خورد، جندب نزد آن حضرت رفت و ضمن دعا برای سلامتی امام، درباره امامت پس از او سؤال کرد و وصایای وی به حسنین و محمد بن حنفیه را نقل کرده است.[۲۱] جندب همچنین روایاتی از جنگ صفین،[۲۲] و تشویق اصحاب به جهاد توسط امام علی(ع) را نقل کرده است.[۲۳]
همچنین در صحیح بخاری هجده حدیث، در مشکاة سه حدیث و در مسند احمد حنبل هجده حدیث از جندب بن عبدالله نقل شده است.[۲۴] احادیث جندب نزد اهل کوفه و بصره مطرح بود[۲۵] و شماری از راویان بصره همچون حسن بصری، بکر بن عبدالله، یونس بن جبیر باهلی و صفوان بن محرز و همچنین برخی از راویان کوفه همچون عبدالملک بن عمیر، اسود بن قیس و سلمة بن کهیل[۲۶] و برخی از راویان شام همانند شهر بن حوشب از جندب روایت نقل کرده‌اند.[۲۷]
عبدالله بن مغیره موالی جندب بود که رجال‌شناسان او را توثیق کرده‌اند.[۲۸]
پانویس
- ↑ سمعانی، الانساب، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۳.
- ↑ ابن‌اثیر، اللباب، مکتبة المثنی، ج۲، ص۳۱۶.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۱۷؛ ثقفی، الغارات، تحقیق حسینی، ج۲، پاورقی ص۴۹۲؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل‌ابی‌طالب، ۱۳۷۶ق، ج۲، ص۱۰۴.
- ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، المکتبة الاسلامیة، ج۲، ص۲۲۱؛ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۲.
- ↑ ابن‌داوود حلی، رجال ابن‌داود، ۱۳۹۲ق، ص۱۲۴؛ خطیب تبریزی، الاکمال، مؤسسة آل البیت، ص۳۶.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، دار صادر، ج۶، ص۳۵؛ ابن‌ابی‌حاتم رازی، ۱۳۷۱ق، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۵۱۰. ذهبی، الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب الستة، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۹۸؛ ابن‌حنبل، العلل، ۱۴۰۸، ج۲، ص۳۸۲؛ سلیمان بن خلف، التعدیل و التجریح، وزارة الاوقاف، ج۱، ص۴۶۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ ابن‌حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۱۴.
- ↑ شیخ طوسی، رجال شیخ، ۱۴۱۵ق، ص۳۲؛ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ق، ج۵، ص۱۴۶.
- ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، المکتبة الاسلامیة، ج۲، ص۳۲۱.
- ↑ طبری شیعی، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۳۸۰.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۲۴۱؛ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۲۳۴.
- ↑ شریف رضی، خصائص الائمة، ۱۴۰۶ق، ص۶۰؛ نگاه کنید به شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۱۷.
- ↑ ابن‌اثیر، اسد الغابة، المکتبة الاسلامیة، ج۱، ص۳۰۴.
- ↑ ابن‌حبان، مشاهیر علماء الامصار، ۱۴۱۱ق، ص۸۰؛ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۱۵ق، ص۳۲.
- ↑ ابن‌حجر، تقریب التهذیب، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۱۶۶.
- ↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۱۱، ص۱۵۰.
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۸۶.
- ↑ ابن‌حنبل، مسند احمد، دار صادر، ج۲، ص۱۷۷؛ بخاری، صحیح بخاری، ۱۴۰۱ق، ج۲، ص۴۳؛ ابن‌بطریق، عمدة عیون صحاح الاخبار، ۱۴۰۷ق، ص۳۱۸.
- ↑ ثقفی، الغارات، تحقیق حسینی، ج۱، ص۲۸۹.
- ↑ نعمان مغربی، شرح الاخبار، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۲، ص۴۴۲ و ۴۴۳.
- ↑ شیخ مفید، الفصول المختارة، ۱۴۱۴ق، ص۲۶۴.
- ↑ شیخ مفید، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۴۶؛ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۸۰.
- ↑ خطیب تبریزی، الاکمال، مؤسسة آل البیت، ص۳۶.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳، ج۳، ص۵۶.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابة، المکتبة الاسلامیة، ج۱، ص۳۰۴.
- ↑ ابن‌حجر، الاصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۱۴.
- ↑ نجاشی، رجال نجاشی، ۱۴۱۶، ص۲۱۵؛ علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷، ص۱۹۹.
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، بغداد، مکتبة المثنی، بی‌تا.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسدالغابة، طهران، مکتبة الاسلامیة، بی‌تا.
- ابن‌بطریق، یحیی، عمدة عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار، قم، النشر الاسلامی،۱۴۰۷ق.
- ابن‌حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد، موسسة الکتب الثقافیة، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، تحقیق مرزوق علی، المنصورة، دار الوفاء، ۱۴۱۱ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیّة،۱۴۱۵ق.
- ابن‌حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، تحقیق مصطفی عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌حنبل، احمد، العلل و معرفة الرجال، تحقیق وصی الله، بیروت المکتب الاسلامی، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌حنبل، احمد؛ مسند احمد؛ بیروت: دار صادر، بی تا.
- ابن‌خلف، سلیمان، التعدیل و التجریح لمن خرج عنه البخاری، تحقیق احمد بزار، مراکش، وزارة الاوقاف، بی‌تا.
- ابن‌داود حلی، حسن، رجال ابن‌داود، تحقیق محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف، الحیدریة،۱۳۹۲ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
- ابن‌شهر آشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، تحقیق لجنة من اساتذة النجف الاشرف، النجف الاشرف، الحیدریة، ۱۳۷۶ق.
- ابن‌ماکولا، حافظ، الاکمال فی رفع الارتیاب عن الموتلف و المختلف فی الاسماء و الکنی و الالقاب، قاهره، دار الکتاب الاسلامی، بی‌تا.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق.
- بخاری، محمدبن اسماعیل، التاریخ الکبیر، ترکیا، المکتبة الاسلامیة، بی‌تا.
- ثقفی، ابراهیم‌بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدّین حسینی؛ بی جا، بهمن، بی‌تا.
- خطیب تبریزی، محمدبن عبدالله، الاکمال فی اسماء الرّجال، تعلیق ابی اسدالله، قم، موسسة آل البیت، بی‌تا.
- خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی جا، بی نا، ۱۴۱۳ق.
- ذهبی، محمدبن احمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب السّتّة، تحقیق محمد عوامة، جدة، دار القبلة،۱۴۱۳ق.
- ذهبی، محمدبن احمد، تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمرعبدالسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۴۰۷ق.
- رازی، عبدالرحمن، بالجرح و التعدیل، بیروت، دار احیاء التراث العربی،۱۳۷۱ق.
- سمعانی، عبدالکریم، الانساب؛ بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق.
- شریف رضی، خصائص الائمه، تحقیق محمد هادی امینی، ایران: مجمع البحوث الاسلامیة، ۱۴۰۶ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دار الثقافة، ۱۴۱۴ق.
- شیخ طوسی، محمد، رجال طوسی، تحقیق جواد قیومی، قم، النّشر الاسلامی، ۱۴۱۵ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الامالی، بیروت، دار المفید، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الفصول المختارة، تحقیق نور الدین و یعقوب، بیروت، دار المفید،۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمدبن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت، قم، الموتمرالعالمی لالفیة الشّیخ المفید، ۱۴۱۴ق.
- صفدی، صلاح الدین، الوافی بالوفیات، تحقیق احمد ارناووط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث، ۱۴۲۰ق.
- طبری شیعی، محمدبن جریر، المسترشد، تحقیق احمد محمودی، قم، موسسه الثقافه الاسلامیه لکوشانبور، ۱۴۱۵ق.
- علامه حلی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، تحقیق جواد قیومی، قم، موسسة النشر الفقاهة، ۱۴۱۷ق.
- مغربی، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار، تحقیق محمد حسینی جلالی، قم، موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.
- نجاشی، احمد، رجال نجاشی، تحقیق موسی شبیری، قم، النّشر الاسلامی، چاپ چهارم،۱۴۱۶ق.
- نمازی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، طهران، ابن مولف، ۱۴۱۵ق.
پیوند به بیرون