اطیب البیان فی تفسیر القرآن (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید عبدالحسین طیب |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | تربیتی |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه سبطین |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۶ش |
أطْیَبُ البَیان فی تَفْسیرِ القُرْآن تفسیر قرآن به زبان فارسی، نوشته سید عبدالحسین طیب که همه آیات قرآن را دربرمی‌گیرد. به گفته او این کتاب بعد از آن نوشته شد که نویسنده در عالَم خواب از سوی حضرت مهدی(عج) مأمور به نگارش تفسیر شد. وی در آغاز تفسیر، ده گفتار در باب علوم قرآنی نوشته است. نثر ساده و روان، پایبندی به ظاهر آیات قرآن و وارد نشدن به تأویل، تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر با رویکرد شیعی، برخی از ویژگی‌های اطیب البیان دانسته شده است.
درباره مؤلف
سید عبدالحسین طیب از عالمان و مفسران شیعه اهل اصفهان، در ۸ محرم ۱۴۱۲ق درگذشت و در مسجد میر اصفهان (مسجد کازرونی) که امامت جماعت آن را بر عهده داشت، دفن شد.[۱]
انگیزه تألیف
بنا بر آنچه خود مؤلف گفته، او سال‌ها در فکر نوشتن کتابی تفسیری بوده و حلقه درس تفسیر قرآن کریم هم داشته، اما تنها جزوه‌های متفرق و پراکنده‌ای نوشته، تا آنکه امام زمان(ع) را در خواب می‌بیند که او را امر به نوشتن تفسیر قرآن می‌کند و او پس از آن کتاب «اطیب البیان فی تفسیر القرآن» را تألیف می‌کند.[۲] وی هیجده سال مشغول نوشتن اطیب البیان بود.[۳]
علت نام‌گذاری
بر اساس آنچه سید عبدالحسین طیب در مقدمه کتاب آورده، از آنجا که در تفسیر خود، آیات قرآن و احادیث معصومان را آورده و قرآن و روایات، پاکیزه‌ترین بیانات در تفسیر قرآن است، عنوان کتاب خود را «اطیب البیان فی تفسیر القرآن» گذاشته است.[۴]
مباحث ده‌گانه علوم قرآنی
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
مفسر، در شروع تفسیر مباحثی در قالب ده گفتار درباره علوم قرآنی دارد:
- گفتار اوّل: در بیان فضیلت قرآن و وجوب تمسک به آن.
- گفتار دوم: در بیان عدم تحریف قرآن و توجیه اخبار تحریف.
- گفتار سوّم: در تفسیر قرآن و روش مفسرین و کتب تفسیری.
- گفتار چهارم: در اختلاف قرائت قرآن و تحقیق کلام در سیاهی قرآن.
- گفتار پنجم: در فضیلت قرائت قرآن و حفظ و تعلیم و تعلم آن.
- گفتار ششم: در بیان اعجاز قرآن و وجوه اعجاز آن.
- گفتار هفتم: در وجوب احترام قرآن و حرمت هتک آن.
- گفتار هشتم: در بیان شفاعت و خصومت قرآن و بحث مختصری درباره شفاعت.
- گفتار نهم: در کیفیت نزول قرآن و مراتب نزول.
- گفتار دهم: در بیان استعاذه و حقیقت آن و بحثی درباره مستعیذ و مستعاذ به و مستعاذ منه.[۵]
ویژگی‌های تفسیر
برخی از پژوهشگران، روش‌ها و ویژگی‌های تفسیری اطیب البیان را این‌گونه ذکر کرده‌اند:
- نثر ساده و روان
- ترجمه دقیق و عالمانه آیات
- مقید بودن مؤلف به دلالت لفظی آیات قرآن است و پرهیز از مسائلی که منجر به تطبیق و تأویل می‌گردد.
- بیان نظرات مفسران بدون اظهار نظر و اکثرا با مقایسه و سنجش نقل کرده است.
- تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر آیات
- شرح و بسط احکام شرعی و نقل اقوال مختلف در هر باب به صورت فتوایی
- عدم توجه به اختلاف تا آنجا که صریحا می‌گوید: بنابر آنچه ذکر شد ادلّه مشهور بر اثبات حجیت قرائات هفتگانه، هیچ قابل اعتماد نیست و تنها سیاهی قرآن که از زمان نبی(ص) تا این زمان به نحو تواتر به ما رسیده معتبر است و با شش دلیل قاطع اختلاف قرائات را رد می‌کند.
- طرح مفصل مباحث کلامی
- پرداختن به لغت و اشتقاق و غیر آن
- بیان قصص قرآنی
- نقل حکایات بعضا مذهبی
- رجال یاد شده در این تفسیر همه مورد اعتماد شیعه است و به غیر کاری ندارد و حتی مراجعه به تفاسیر عامه را جایز نمی‌داند.
- توجه ویژه مؤلف به مسایل اخلاقی
- استفاده از شعر و نثر فارسی و عربی
- بهره‌گیری از استدلال و احتجاج
- جانبداری از شیعه؛ این تفسیر بر اساس مکتب تشیع نوشته شده و از نظر شیعه بسیار جانبداری می‌شود و براهین زیادی بر ردّ نظریات مخالفان تشیع و رفع شبهات وارده و اثبات مذهب امامیه دارد.
- اندکی مباحث فلسفی، در این تفسیر به چشم می‌خورد، اما منظور اصلی مفسر نیست و در ضمن مباحث، استشهادات زیادی، به منظومه ملا هادی سبزواری دارد.
- مؤلف برای بیان و اثبات منظور خویش از تمامی اخبار و احادیث اهل بیت(ع) استفاده می‌کند.[۶]
چاپ
دوره اطیب البیان در ۱۴ جلد از سوی انتشارات اسلام منتشر گردیده است.[۷] طبع جدید این اثر را مؤسسه سبطین در قم در سال ۱۳۸۶ش انجام داده است.[۸]
پانویس
- ↑ مهدوی، اعلام اصفهان، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۱۴۵.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۱، ص۲ و ۳.
- ↑ مصاحبه با استاد آیت‌الله عبدالحسین طیب، ۱۳۶۸ش.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج ۱، ص۳.
- ↑ طیب، اطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱، ص۴-۷۲.
- ↑ هاشمی، چشم‌اندازی بر تفسیر اطیب البیان، ۱۳۷۷ش.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۶۶۷.
- ↑ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسه جهانی سبطین.
منابع
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- مهدوی، مصلح‌الدین، اعلام اصفهان، اصفهان، سازمان فرهنگی شهرداری اصفهان، ۱۳۹۱ش.
- هاشمی، ایوب، چشم‌اندازی بر تفسیر اطیب البیان، فرهنگ اصفهان، بهار و تابستان ۱۳۷۷ - شماره۷و۸.
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسه جهانی سبطین، تاریخ بازدید: ۷ دی ۱۳۹۹ش.
پیوند به بیرون