عذاب قبر: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) جز تمیزکاری |
ویرایش شکلی |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{معاد-عمودی}} | {{معاد-عمودی}} | ||
'''عذاب قبر''' | '''عذاب قبر''' سختی‌ها و فشارهایی که پس از [[مرگ]] در [[برزخ|عالم بَرزخ]] بر انسان وارد می‌شود. در روایات [[سخن‌چینی]]، بی‌مبالاتی نسبت به [[طهارت]] و [[نجاست]]، کناره‌گیری بدون دلیل مرد از همسرش، بداخلاقی با [[خانواده]] و سبک شمردن [[نماز]] از اسباب عذاب قبر بیان است. همچنین بر اساس احادیث [[زیارت امام حسین(ع)]]، دفن شدن در [[نجف]]، محبت [[اهل بیت پیامبر(ص)]]، مردن در فاصله ظهر [[پنجشنبه]] تا ظهر [[جمعه]] و... در برطرف شدن آن تأثیر دارد. | ||
به جز ضرار بن عمر از شاگردان واصل | به جز ضرار بن عمر از شاگردان واصل بن عطا، همه [[مسلمانان]] به عذاب قبر معتقدند. متکلمان برای اثبات عذاب قبر به آیه «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ؛ پروردگارا؛ ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی» استناد می‌کنند. البته درباره اینکه [[بدن مثالی]] عذاب را درک می‌کند یا بدن دنیایی اختلاف‌نظر دارند؛ مشهور آنان معتقدند بدن برزخی عذاب قبر را درک می‌کند. | ||
بر پایه حدیثی از ییامبر(ص) در [[صحیح بخاری]]، میت به خاطر گریه بستگان بر سر قبرش عذاب می‌شود، به گفته نوَوَی شارح صحیح مسلم، عالمان اهل‌سنت این روایت را [[تأویل]] کرده‌اند. عذاب مردگان به خاطر گریه زندگان با آیه ۱۱ [[سوره غافر]] که هیچ کسی بار دیگری را بر دوش نمی‌کشد، سازگار نیست. همچنین به گفته [[عایشه]] روایت مذکور به صورت صحیح از پیامبر(ص) نقل نشده است. | |||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
عذاب قبر | عذاب قبر سختی‌ها و فشارهایی است که پس از [[مرگ]] در [[برزخ]] بر انسان وارد می‌شود. به گفته [[امام خمینی]] عالم قبر، همان عالم برزخ است که از زمانی دفن میت شروع می‌شود و تا [[قیامت]] ادامه دارد.<ref>اردبیلی، تقریرات فلسفه، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۲۳۹-۲۴۰.</ref> در [[روایات]] حرارت آتش، فشار زمین، گزیدن جانوران و وحشت زیاد به عنوان نمونه‌هایی از عذاب قبر معرفی شده است.<ref>قمی، منازل الآخره، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۱۳۷-۱۴۹.</ref> | ||
بر پایه روایتی | بر پایه روایتی از [[امام صادق(ع)]] در کتاب [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]، عذاب قبر فقط به کسانی که در زمین [[دفن]] می‌شوند، اختصاص ندارد و شامل همه کسانی که از دنیا می‌روند، نیز می‌شود، اگرچه در زمین [[دفن]] نشود.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۷۹.</ref> همچنین بر پایه روایتی دیگر از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]]، بیشتر انسان‌ها فشار قبر دارند.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۱.</ref> در [[دعا]] و [[مناجات|مناجات‌هایی]] که از [[معصومان]] نقل شده از شدت عذاب قبر به [[خدا]] پناه برده شده است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۲۶؛ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۳۸، ۴۳۹.</ref> بر پایه روایات پیامبر(ص) هنگامی که دخترش [[رقیه دختر پیامبر(ص)|رقیه]] را دفن کرد، برای برداشته شدن عذاب قبر او دعا کرد.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۱.</ref> [[حضرت فاطمه(س)]] نیز در وصیتش از [[امام علی(ع)]] خواست که پس از خاک‌سپاری او بر سر قبرش [[قرآن]] بخواند و دعا کند.<ref> مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۹، ص۲۷.</ref> | ||
در جوامع روایی احادیث مربوط به قبر در باب مستقلی گردآوردی شده است. [[علامه مجلسی]] در باب «أحوال البرزخ و القبر و عذابه و سؤاله و سائر ما يتعلق بذلك» [[بحار الانوار]]، ۱۲۸ روایت نقل است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۰-۲۸۲.</ref> | |||
==اسباب عذاب قبر== | ==اسباب عذاب قبر== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{سخ}}{{حدیث|اَللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقبر<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، دعای هر صبح و شام، ۱۳۷۰ش، ص۲۷۹.</ref>|ترجمه=خداوندا از عذاب و تنگی و فشار قبر به تو پناه می‌برم.}}|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۳۵۰px|حاشیه= ۷px|اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#E7E8E9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول ={{سخ}}{{حدیث|اَللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقبر<ref>طبرسی، مکارم الأخلاق، دعای هر صبح و شام، ۱۳۷۰ش، ص۲۷۹.</ref>|ترجمه=خداوندا از عذاب و تنگی و فشار قبر به تو پناه می‌برم.}}|تاریخ بایگانی| منبع = | تراز = چپ| عرض = ۳۵۰px|حاشیه= ۷px|اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#E7E8E9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۱: | ||
*کارهای نیک فرزند پس از مرگ.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳-۴.</ref> | *کارهای نیک فرزند پس از مرگ.<ref> کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳-۴.</ref> | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
به گفته [[امام خمینی]] در کتاب [[چهل حدیث (امام خمینی)|شرح چهل حدیث]] میزان در طول کشیدن [[قبر]] و [[عالم برزخ]] تعلقات دنیوی و محبت به دنیا | |||
به گفته [[امام خمینی]] در کتاب [[چهل حدیث (امام خمینی)|شرح چهل حدیث]] میزان در طول کشیدن [[قبر]] و [[عالم برزخ]] تعلقات دنیوی و محبت به دنیا است؛ هرچه آنها کمتر باشد برزخ و قبر انسان روشن‌تر و گشاده‌تر و مکث انسان در آن کمتر است.<ref>امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۴.</ref> | |||
==آیا گریه نزدیکان میت سبب عذاب قبرش می‌شود؟== | ==آیا گریه نزدیکان میت سبب عذاب قبرش می‌شود؟== | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{ستون}} | {{منابع}} | ||
{{ستون|۲}} | |||
*اردبیلی، سید عبدالغنی، تقریرات فلسفه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش. | *اردبیلی، سید عبدالغنی، تقریرات فلسفه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش. | ||
*ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | *ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق. | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۹: | ||
*نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۷ق. | *نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۷ق. | ||
*نووی، یحیی بن شرف، المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت، دارحیاء النراث العربی، ۱۳۹۲ق. | *نووی، یحیی بن شرف، المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت، دارحیاء النراث العربی، ۱۳۹۲ق. | ||
{{پایان}} | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{برزخ}} | {{برزخ}} | ||
| خط ۱۰۸: | خط ۱۱۰: | ||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد | | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد--> | | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->دارد | ||
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | ||
| تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | | تاریخ برتر شدن =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | ||
| توضیحات = | | توضیحات = | ||
}}</onlyinclude> | }}</onlyinclude> | ||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[Category:برزخ]] | |||
[[Category:مرگ]] | |||
[[Category:مقاله‌های با درجه اهمیت ب]] | |||
[[Category:عذاب‌های الهی]] | |||
[[رده:برزخ]] | [[رده:برزخ]] | ||
نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۴۲
| مرگ | |
|---|---|
| احتضار • عزرائیل • غسل میت • کفن • نماز میت • تدفین • شهادت | |
| برزخ | |
| شب اول قبر • سؤال قبر • نکیر و منکر • حیات برزخی • بدن برزخی | |
| قیامت | |
| اسرافیل • معاد جسمانی • نفخ صور • نامه اعمال • صراط • صحرای محشر • اصحاب یمین • اصحاب شمال | |
| بهشت | |
| درهای بهشت • حور العین • غلمان • رضوان • نعمت‌های بهشت | |
| جهنم | |
| درهای جهنم • درکات جهنم • زقوم • اسفل سافلین • هاویه • جحیم • غساق | |
| مفاهیم وابسته | |
| شفاعت • تجسم اعمال • رقیب و عتید • تناسخ • رجعت • روح • باقیات صالحات | |
عذاب قبر سختی‌ها و فشارهایی که پس از مرگ در عالم بَرزخ بر انسان وارد می‌شود. در روایات سخن‌چینی، بی‌مبالاتی نسبت به طهارت و نجاست، کناره‌گیری بدون دلیل مرد از همسرش، بداخلاقی با خانواده و سبک شمردن نماز از اسباب عذاب قبر بیان است. همچنین بر اساس احادیث زیارت امام حسین(ع)، دفن شدن در نجف، محبت اهل بیت پیامبر(ص)، مردن در فاصله ظهر پنجشنبه تا ظهر جمعه و... در برطرف شدن آن تأثیر دارد.
به جز ضرار بن عمر از شاگردان واصل بن عطا، همه مسلمانان به عذاب قبر معتقدند. متکلمان برای اثبات عذاب قبر به آیه «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ؛ پروردگارا؛ ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی» استناد می‌کنند. البته درباره اینکه بدن مثالی عذاب را درک می‌کند یا بدن دنیایی اختلاف‌نظر دارند؛ مشهور آنان معتقدند بدن برزخی عذاب قبر را درک می‌کند.
بر پایه حدیثی از ییامبر(ص) در صحیح بخاری، میت به خاطر گریه بستگان بر سر قبرش عذاب می‌شود، به گفته نوَوَی شارح صحیح مسلم، عالمان اهل‌سنت این روایت را تأویل کرده‌اند. عذاب مردگان به خاطر گریه زندگان با آیه ۱۱ سوره غافر که هیچ کسی بار دیگری را بر دوش نمی‌کشد، سازگار نیست. همچنین به گفته عایشه روایت مذکور به صورت صحیح از پیامبر(ص) نقل نشده است.
مفهوم‌شناسی
عذاب قبر سختی‌ها و فشارهایی است که پس از مرگ در برزخ بر انسان وارد می‌شود. به گفته امام خمینی عالم قبر، همان عالم برزخ است که از زمانی دفن میت شروع می‌شود و تا قیامت ادامه دارد.[۱] در روایات حرارت آتش، فشار زمین، گزیدن جانوران و وحشت زیاد به عنوان نمونه‌هایی از عذاب قبر معرفی شده است.[۲]
بر پایه روایتی از امام صادق(ع) در کتاب من لایحضره الفقیه، عذاب قبر فقط به کسانی که در زمین دفن می‌شوند، اختصاص ندارد و شامل همه کسانی که از دنیا می‌روند، نیز می‌شود، اگرچه در زمین دفن نشود.[۳] همچنین بر پایه روایتی دیگر از امام صادق(ع) در بحار الانوار، بیشتر انسان‌ها فشار قبر دارند.[۴] در دعا و مناجات‌هایی که از معصومان نقل شده از شدت عذاب قبر به خدا پناه برده شده است.[۵] بر پایه روایات پیامبر(ص) هنگامی که دخترش رقیه را دفن کرد، برای برداشته شدن عذاب قبر او دعا کرد.[۶] حضرت فاطمه(س) نیز در وصیتش از امام علی(ع) خواست که پس از خاک‌سپاری او بر سر قبرش قرآن بخواند و دعا کند.[۷]
در جوامع روایی احادیث مربوط به قبر در باب مستقلی گردآوردی شده است. علامه مجلسی در باب «أحوال البرزخ و القبر و عذابه و سؤاله و سائر ما يتعلق بذلك» بحار الانوار، ۱۲۸ روایت نقل است.[۸]
اسباب عذاب قبر
اَللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِک مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْرِ وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقبر[۹] (ترجمه: خداوندا از عذاب و تنگی و فشار قبر به تو پناه می‌برم.)
بر پایه روایتی که در علل الشرائع از امام علی(ع) نقل شده، عذاب قبر ناشی از سخن‌چینی، بول، کناره‌گیری مرد از همسرش است.[۱۰] در پاورقی بحارالانوار کناره‌گیری مرد از همسرش به نشوز[۱۱]و بول به بی‌مبالاتی نسبت به طهارت و نجاست و...[۱۲] تفسیر شده است. شیخ عباس قمی با اشاره به روایت مذکور، عمده عذاب قبر را مربوط به این سه دانسته است.[۱۳] برخی دیگر از چیزهایی که سبب عذاب قبر می‌شوند عبارتند از:
- بداخلاقی: پیامبر(ص) دلیل عذاب قبر سعد بن معاذ را بداخلاقی با خانواده‌اش دانسته است.[۱۴]
- اهمیت ندادن به نماز؛ برپایه روایتی که در کتاب المواعظ العددیه علی مشکینی نقل شده، سستی در به جا آوردن نماز سبب تنگی و فشار قبر می‌گردد.[۱۵]
- ضایع کردن نعمت‌های خدا:[۱۶] بر پایه حدیثی عذاب قبر مؤمن کفاره نعمت‌هایی است که ضایع کرده است.[۱۷]
همچنین بر اساس روایات غیبت،[۱۸] نداشتن ولایت امامان معصوم(ع)،[۱۹] یاری نکردن مظلوم[۲۰] و بی‌وضو نماز خواندن[۲۱] سبب عذاب قبر می‌شوند. در کتاب جامع السعادات، سکرات مرگ و عذاب قبر کسی که مادرش از او ناراضی باشد شدیدتر دانسته شده است.[۲۲]
عوامل کاهش عذاب قبر
در کتاب‌های روایی، عواملی برای رهایی از فشار قبر یا کاهش آن ذکر شده است، برخی از آنها عبارتند از:
- محبت اهل بیت(ع)؛ بنا بر روایتی که از پیامبر(ص) در بحارالانوار نقل شده، محبت پیامبر(ص) و اهل بیتش در هفت‌جا سودمندند از جمله آنها در قبر است.[۲۳]
- خواندن نمازهای مستحبی خاص؛ برپایه روایاتی که سید ابن طاووس در اقبال الاعمال از معصومان نقل کرده، خواندن نمازهایی خاص در ماه‌های رجب و شعبان سبب برطرف شدن عذاب قبر می‌گردد.[۲۴]
- دفن شدن در نجف؛ به گفته حسن بن محمد دیملی در ارشاد القلوب چنانکه در روایات آمده از ویژگی‌های خاک نجف این است که از دفن‌شدگان در آن عذاب قبر و محاسبه سوال نکیر و منکر برداشته می‌شود.[۲۵]
- قرائت قرآن؛ در منابع روایی احادیثی در باب فضائل السور نقل شده است که بر اساس آنها خواندن برخی از سوره‌های قرآن سبب برطرف شدن عذاب قبر می‌گردد. مداومت بر خواندن سوره زخرف و سوره نساء در هر جمعه[۲۶] و خواندن سوره تکاثر هنگام خواب[۲۷] از جمله آنها است.
- قراردادن دو چوب تر در قبر در کنار میت: بر پایه روایتی که در الکافی از امام صادق(ع) نقل شده، فلسفه قراردادن دو چوب تر به همراه میت در قبرش برطرف شدن عذاب قبر است.[۲۸] همچنین بر پایه روایتی دیگر پاشیدن آب بر روی قبر میت پس از دفن سبب برطرف شدن عذاب قبر از او می‌گردد.[۲۹]
برخی دیگر از چیزهایی که بر اساس روایات سبب برطرف شدن یا کاهش عذاب قبر می‌شوند عبارتند از:
به گفته امام خمینی در کتاب شرح چهل حدیث میزان در طول کشیدن قبر و عالم برزخ تعلقات دنیوی و محبت به دنیا است؛ هرچه آنها کمتر باشد برزخ و قبر انسان روشن‌تر و گشاده‌تر و مکث انسان در آن کمتر است.[۳۸]
آیا گریه نزدیکان میت سبب عذاب قبرش می‌شود؟
در منابع روایی اهل‌سنت روایتی به پیامبر(ص) نسبت داده شده که بر اساس آن مُرده به خاطر گریه اطرافیانش بر سر قبرش عذاب می‌شود.[۳۹] روایان این حدیث خلیفه دوم و عبدالله بن عمر هستند که به گفته عایشه آن را به صورت صحیح از پیامبر(ص) نقل نکرده‌اند.[۴۰] چراکه پیامبر(ص) فرموده بود: «مرده در قبر به خاطر گناهانش عذاب می‌شود، در حالی که نزدیکانش نیز در آن هنگام برای وی می‌گریند».[۴۱] به گفته نوَوَی، شارح صحیح مسلم، عالمان اهل سنت درباره تأویل روایت مذکور اختلاف‌نظر دارند برخی آن را مربوط به مردگانی دانسته‌اند که وصیت کرده پس از مرگشان بر آنها گریه کنند. برخی از آنان، عذاب کردن مردگان به خاطر کارهای زندگان را با آیه «وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ؛ هیچ کس بارِ(گناه) دیگری را بر دوش نمی‌گیرد»[۴۲] سازگار نمی‌دانند.[۴۳]
عذاب بدن برزخی یا دنیوی؟
درباره اینکه عذاب قبر با بدن دنیوی یا بدن برزخی درک می‌شود، اختلاف‌نظر وجود دارد. گفته شده به باور مشهور متکلمان و فلاسفه، روح انسان پس از مرگ، به بدن مثالی (بدنی مانند بدن دنیایی است با این تفاوت که ماده و خواص آن مانند جِرم و وزن را ندارد.) تعلق می‌گیرد.[۴۴] با این حال به سید مرتضی و سدیدالدین حمصی رازی از متکلمان امامیه نسبت داده شده که معتقدند پس از مرگ، روح به بدن باز می‌گردد و فشار قبر با بدن دنیایی درک می‌شود.[۴۵] به گفته عبدالرزاق لاهیجی کسانی که معتقدند روح باقی نیست عذاب قبر را مختص بدن می‌دانند. اما کسانی که قائل به بقای روح‌اند، معتقدند که پس از مرگ، روح به بدن بازمی‌گردد و عذاب قبر مختص روح است یا اینکه روح و بدن هر دو را شامل می‌شود.[۴۶]
به گفته ابوالحسن اشعری بنیانگذار مکتب اشعری، درباره عذاب قبر میان مسلمانان اختلاف‌نظر وجود دارد. او اکثر مسلمانان را معتقد به عذاب قبر دانسته و به معتزله و خوارج نسبت داده که به عذاب قبر باور ندارند.[۴۷] اما ابن ابی‌الحدید از قاضی القضاة در طبقات المعتزله نقل کرده چون ضرار بن عمر از شاگردان واصل بن عطا به عذاب قبر باور نداشته آن را به همه معتزله نسبت داده‌اند در حالی که معتزله عذاب قبر را جایز می‌دانند. هرچند شمار اندکی از آنان به عذاب قبر یقین ندارند اما بیشترشان معتقدند عذاب قبر وجود دارد با این تفاوت که آن را مربوط به روح می‌دانند نه جسم.[۴۸]
استناد قرآنی
بنا بر آنچه که علامه مجلسی از شیخ بهائی نقل کرده، در کتاب‌های کلامی برای اثبات عذاب قبر به آیه «قالُوا رَبَّنا أَمَتَّنَا اثْنَتَيْنِ وَ أَحْيَيْتَنَا اثْنَتَيْنِ؛ پروردگارا! ما را دو بار میراندی و دو بار زنده کردی.»[۴۹] استدلال می‌شود به اینکه مرگِ بار نخست در دنیا و مرگِ بار دوم در قبر است. همچنین زنده شدن بار نخست در قبر و زنده شدن بار دوم در قیامت.[۵۰] البته به گفته علامه مجلسی برخی از مفسران مانند عبدالله بن عمر بیضاوی و فضل بن حسن طبرسی در جوامع الجامع آن را به میراندنِ قبل از نطقه و میراندنِ در دنیا و زنده شدن پس از نطفه و در قیامت تفسیر کرده‌اند.[۵۱] او همچنین دیدگاه نخست را به فضل بن حسن طبرسی در مجمع البیان و فخررازی نسبت داده است.[۵۲]
علامه مجلسی «معیشة ضنکاً» در آیه «وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَىٰ؛ و هر کس از یاد من اعراض کند همانا معیشتش تنگ شود و او روز قیامت نابینا محشور می‌کنیم.»[۵۳] را به عذاب قبر تفسیر کرده است.[۵۴]
جستارهای وابسته
پانویس
منابع
- اردبیلی، سید عبدالغنی، تقریرات فلسفه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ش.
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله، شرح نهج البلاغة، تصحیح محمد ابوالفضل، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
- ابن طاووس، علی بن موسی، اقبال الاعمال، تهران، دارلکتب الاسلامیه، ۱۴۰۹ق.
- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تصحیح عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضویه، ۱۳۵۶ش.
- اشعری، ابوالحسن، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین، آلمان-ویسبادن، فرانس شتاینر، ۱۴۰۰ق.
- امام خمینی، سید روح‌الله، شرح چهل حدیث، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۰ش.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، تحقیق محمدزهیر بن ناصر الناصر، دارالطوق، ۱۴۲۲ق.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشادالقلوب الی الصواب، قم، الشریف الرضی، قم، ۱۴۱۲ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش/۱۹۶۶م.
- طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، تصحیح: موسسة البعثة، قم، دارالثقافة، قم، ۱۴۱۴ق.
- قمی، شیخ عباس، سفینه البحار و مدینه الحکم و الاثار، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۸ش.
- قمی، شیخ عباس، منازل الآخره، منازل الآخرة والمطالب الفاخرة، تحقیق سید یاسین موسوی، مؤسسة النشر الاسلامی.
- کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق.
- لاهیجی، عبدالرزاق، گوهر مراد، مقدمه زین‌العابدین قربانی، تهران، سایه ۱۳۸۳ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، تصحیح جمعی از محققان، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- مشکینی اردبیلی، علی، تحریر المواعظ العددیه، قم، انتشارات الهادی، ۱۳۸۲ش.
- ملایری، موسی، «نظریه‌های بدن برزخی-بررسی و نقد»، پژوهش دینی، شماره۲۱، زمستان ۱۳۸۹ش.
- نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، قم، مؤسسه مطبوعاتی ایرانیان، ۱۳۸۳ش.
- نوری، میرزاحسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، ۱۴۰۷ق.
- نووی، یحیی بن شرف، المنهاج فی شرح صحیح مسلم بن الحجاج، بیروت، دارحیاء النراث العربی، ۱۳۹۲ق.
- ↑ اردبیلی، تقریرات فلسفه، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص۲۳۹-۲۴۰.
- ↑ قمی، منازل الآخره، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۱۳۷-۱۴۹.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۲۷۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۱.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۲۶؛ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۳۳۸، ۴۳۹.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۹، ص۲۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۰-۲۸۲.
- ↑ طبرسی، مکارم الأخلاق، دعای هر صبح و شام، ۱۳۷۰ش، ص۲۷۹.
- ↑ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۱۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۲۲، پانویس.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۴۵، پانویس.
- ↑ قمی، منازل الآخره، مؤسسة النشر الاسلامی، ص۱۳۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۶۱.
- ↑ مشکینی، تحریر المواعظ العددیه، ۱۳۸۲ش، ص۲۳۲-۲۳۳.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۵۰.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۴۵.
- ↑ نگاه کنید به: مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۲۶۲.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ۱۴۱۳ق، ص۵۸.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج۱، ۱۴۱۳ق، ص۵۸؛ علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۰۹.
- ↑ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۳ش، ج۲، ص۲۶۳.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۲۴۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید: سید ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۶۴،۶۲۹، ۶۵۶، ۶۶۵، ۶۸۳، ۷۲۳.
- ↑ دیلمی، ارشادالقلوب، ۱۴۱۲ق، ج۲، ص۴۳۹.
- ↑ قمی، سفینة البحار، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۹۷.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۹، ص۳۳۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۱۰۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۰۰.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۴۲-۱۴۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۲۱.
- ↑ قمی، سفینة البحار، ۱۳۷۸ش، ج۲، ص۳۹۷.
- ↑ ابن طاووس، اقبال الاعمال، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۶۵۱.
- ↑ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۸۳.
- ↑ مشکینی، مواعظ العددیه، ۱۳۸۲ش، ص۷۵.
- ↑ مشکینی، مواعظ العددیه، ۱۳۸۲ش، ص۷۵.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۶، ص۳-۴.
- ↑ امام خمینی، شرح چهل حدیث، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۴.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۸۰، بَابُ مَا يُكْرَهُ مِنَ النِّيَاحَةِ عَلَى المَيِّتِ، ح۱۲۹۱-۱۲۹۲.
- ↑ نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲ق، ج۶، ص۲۲۸.
- ↑ نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲ق، ج۶، ص۲۲۸.
- ↑ سوره انعام، آيه۱۶۴.
- ↑ نووی، المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، ۱۳۹۲، ج۶، ص۲۲۸.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی-بررسی و نقد»، ص۱۰۹-۱۱۵.
- ↑ ملایری، «نظریه‌های بدن برزخی-بررسی و نقد»، ص۱۱۳-۱۱۵.
- ↑ لاهیجی، گوهر مراد، ۱۳۸۳ش، ص۶۴۹-۶۵۰.
- ↑ اشعری، مقالات الاسلامیین، ۱۴۰۰ق، ص۴۳۰.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۷۳.
- ↑ سوره غافر، آیه۱۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۱.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۴.
- ↑ سوره طه، آیه۱۲۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۱۵.