ابوالحسن بصروی
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | ابوالحسن محمد بن محمد بن احمد |
| لقب | بصروی |
| زادروز | ؟ |
| شهر تولد | بغداد |
| کشور تولد | عراق |
| تاریخ درگذشت | ربیع الاول ۴۴۳ قمری |
| شهر درگذشت | بغداد |
| کشور درگذشت | عراق |
| اطلاعات علمی و مذهبی | |
| اساتید | سید مرتضی |
| شاگردان | ابن شریف اكمل بحرانی، جبرئیل بن اسماعیل قمی |
| تألیفات | المفید فی التكلیف، مجموعه آثار سید مرتضی، دیوان شعر، المعتمد |
محمد بن محمد بن احمد بُصْرَوی (درگذشت ۴۴۳ق) معروف به ابوالحسن بصروی از فقهای امامیه شام در قرن پنجم قمری و از شاگردان سید مرتضی. وی علاوه بر فقه، ذوق شعری نیز داشت. از او آثاری در فقه و شعر به یادگار مانده است. آرای فقهی او در المفید فی التکلیف بیان شده است. وی فهرستی از آثار استادش، سید مرتضی ارائه نموده است.
زیست‌نامه
بصروی به روستایی به نام «بُصری» در مجاورت عُکبَرا و نزدیکی بغداد منسوب است[۱]
درباره سالهای نخستین زندگانی وی آگاهی چندانی در دست نیست.[۲] وی سرانجام در ربیع الاول ۴۴۳ق در بغداد درگذشت.[۳]
استادان
وی مدت زمان طولانی را به ملازمت با سید مرتضی گذرانده و نزد وی در علم کلام دانش آموخته است، سید مرتضی نیز اجازه خاص نقل تمامی مصنفاتش را، به وی داده است به گونه‌ای که یکی از دلایل شهرت وی را، شاگردی نزد سید مرتضی می‌دانند.[۴]
شاگردان
- ابن شریف اکمل بحرانی: از محدثان و فقهای شیعه است.[۵]
- جبرئیل بن اسماعیل قمی پدر شاذان بن جبرئیل.[۶]
در میان کسانی که از او روایت کرده‌اند، افرادی با مذاهب غیر امامی مانند خطیب بغدادی به چشم می‌خورد.[۷]
آراء خاص فقهی
آراء فقهی بصروی نزد به خصوص در کتاب المفید فی التکلیف بازتاب یافته، و پیوسته مورد استفاده فقهای شیعه قرار گرفته است.[۸]
از جمله آراء وی که در آثار فقهی قرن‌های بعد بازتاب خاصی داشته است، می‌توان به طهارت آب چاه نجس شده، تنها در صورت کر بودن آن، اشاره کرد.[۹] از دیگر آراء خاص وی با وضو بودن هنگام رمی جمرات است.[۱۰]
آثار
- المفید فی التکلیف: این کتاب را ابن شریف اکمل بحرانی و جبرئیل بن اسماعیل قمی از بصروی روایت کرده‌اند.[۱۱] در دوره‌های مختلف به عنوان کتاب درسی فقه شیعه آموزش داده می‌شده است.[۱۲] تردیدی نیست که این اثر دست کم تا زمان شهید اول و در دسترس وی بوده است[۱۳] اما اکنون نشانی از نسخههای آن بر جای نمانده است.[۱۴]
- مجموعه آثار سید مرتضی: بصروی فهرستی از تألیفات سید مرتضی را فراهم نموده است، که با صورت اجازه‌ای از وی همراه گشته است. نسخه‌ای از آن در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.[۱۵] نسخه‌ای از این اجازه در آغاز مجموعه رسائل سید مرتضی در کتابخانه آستان قدس رضوی درج شده است.[۱۶]
- المعتمد: موضوع این کتاب به احتمال زیاد فقهی است.[۱۷]
- دیوان شعر: وی با اینکه فقیه بوده است، در سرودن شعر نیز توانا بوده است و بسیاری شعر او را نیکو، و مضامین آن را دل‌نشین دانسته‌اند.[۱۸] خطیب بغدادی قطعه‌هایی از شعر وی را که در نکوهش دنیا سروده، نقل کرده است.[۱۹]
پانویس
- ↑ سمعانی، الانساب، ص۵۲-۵۳؛ یاقوت، البلدان، ص۵۴- ۵۵.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۵۸، ص۸-۹
- ↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ص۲۰.
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ج۵۸، ص۸-۹
- ↑ حر عاملی، امل الامل، ص۹۹؛ تستری، مقیاس الانوار، ص۲
- ↑ حر عاملی، امل الامل، ص۹۹؛ تستری، مقیاس الانوار، ص۲
- ↑ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۳
- ↑ حلی، نزهة الناظر، ص۵ و شهید اول، غایة المراد، ص۲
- ↑ عاملی، مدارک الاحکام، ص۴-۵
- ↑ حلی، نزهة الناظر، ص۵؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۸، ص۲۲
- ↑ حر عاملی، امل الامل، ص۴-۵
- ↑ آقابزرگ، طبقات، قرن ق، ۲۸،
- ↑ شهیداول، غایة المراد، ص۲
- ↑ ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۳۶؛ حر عاملی، امل الامل، ص۹۹
- ↑ مرکزی، ج۶، ص۹۸، افندی، ریاض العلماء، ص۴-۹، ص۵۸؛ آقابزرگ، طبقات، قرن ق،۸۳؛ محیی‌الدین، ادب المرتضی، ص۳۱
- ↑ آقابزرگ، الذریعة، ص۱۶
- ↑ افندی، ریاض العلماء، ص۵۸
- ↑ سمعانی، الانساب، ج۱، ص۵۳، ابن ماکولا، الاکمال، ص۷۷، ابن تغری بردی، النجوم، ص۲
- ↑ بغدادی، تاریخ بغداد، ص۳۶
منابع
- ابن تغری بردی، النجوم.
- ابن شهر آشوب، محمد، معالم العلماء، نجف.
- ابن ماکولا، علی، الاکمال، به کوشش نایف عباس، بیروت، مکتبة محمد امین دمج.
- افندی، عبدالله، ریاض العلماء، به کوشش احمد حسینی، قم.
- آستان قدس، فهرست.
- آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
- آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة، به کوشش علینقی منزوی، بیروت.
- تستری، اسدالله، مقیاس الانوار، چ سنگی، تبریز.
- حر عاملی، محمد، امل الامل، به کوشش احمد حسینی، قم.
- خطیب بغدادی، احمد، تاریخ بغداد، قاهره.
- سمعانی، عبدالکریم، الانساب، به کوشش عبدالرحمان معلمی، حیدرآباد دکن.
- شهید اول، محمد، غایة المراد، به کوشش رضا مختاری، قم.
- صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، بیروت.
- عاملی، محمد، مدارک الاحکام، بیروت.
- مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت.
- محیی‌الدین، عبدالرزاق، ادب المرتضی، بغداد، مرکزی، خطی.
- یاقوت، بلدان.
- یحیی بن سعید حلی (منسوب به وی)، نزهة الناظر، به کوشش احمد حسینی و نورالدین واعظی، نجف.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی