کُمَیت بن زید اَسَدی (۶۰-۱۲۶ق)، شاعر عرب‌زبان شیعه، هم‌عصر امام سجاد، امام باقر و امام صادق بود. قصاید «هاشمیات»، از مهم‌ترین آثار او، به موضوعاتی چون فضایل بنی‌هاشم، واقعه غدیر، شهادت امام حسین(ع)، و مسائل مرتبط با حکومت بنی‌امیه و پیامدهای آن پرداخته است. این اشعار در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سال پس از واقعه عاشورا سروده شده است.
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | ابومُستَهَل کُمَیْت بن زید اَسَدی |
| زمینه فعالیت | شعر در مدح اهل بیت(ع) |
| محل زندگی | عراق |
| محل دفن | کوفه، قبرستان بنی‌اسد |
| هم‌زمان با | امام سجاد(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) |
| مذهب | شیعه |
| دیوان اشعار | مجموعه اشعار |
| علت شهرت | شاعر ستایشگر اهل بیت(ع) |
کمیت به‌دلیل اشعار خود مورد توجه امام سجاد و امام باقر، چهارمین و پنجمین امامان شیعه قرار گرفت و روایاتی از دعای این امامان برای او نقل شده است. با این حال گفته شده که او برای حفظ جان خود قصیده‌ای نیز در مدح بنی‌امیه خوانده است.
جایگاه و اهمیت
ابومُستَهَل کمیت بن زید اسدی، به گفتهٔ ابوالفرج اصفهانی، شاعر پیشتاز، عالم به زبان و لغات عربی، آگاه به روزگار عرب و متعصب درباره قحطانیان، و نیز اهل مواجهه شعری با دیگر شاعران عرب بود.[۱] قصاید هاشمیات او از بهترین اشعار کمیت دانسته شده است.[۲] همچنین تعداد اشعار او بیش از پنج هزار بیت بیان شده[۳] که بسیاری از ابیات آن در دسترس نیست.[۴]
گفته شده که او در اشعار خود تعصب ویژه‌ای بر عدنانیان داشت و علیه شاعران یمنی شعر می‌سرود و این رویکرد در تمام طول زندگی او جریان داشته است.[۵] با این حال، ابوالفرج اصفهانی با تکیه بر نقل‌قولی تأکید کرده است که دلیل هجو اهل یمن از سوی کمیت، در حقیقت آن بوده است که شاعری یمنی به‌نام حکیم بن عیاش کلبی، علی بن ابیطالب و بنی‌هاشم را هجو کرده بود و کمیت برای آنکه مورد خشم بنی‌امیه قرار نگیرد، در پاسخ به او، شعر خود را بر هجو اهل یمن قرار داد، نه دفاع مستقیم از امام علی و بنی‌هاشم.[۶]
کمیت بن زید بن خنیس بن مخالد اسدی، در سال ۶۰ قمری به دنیا آمد.[۷] او خواهرزاده فرزدق، شاعر عصر بنى‌امیه و هم‌عصر سید حمیری، شاعر معروف و متعصب شیعه، بود[۸] و در زمان خلافت مروان بن محمد، آخرین خلیفه اموی، در سال ۱۲۶ق در کوفه درگذشت.[۹] او نخستین کسی بود که در قبرستان بنی‌اسد، دفن شد.[۱۰]
ارتباط با اهل بیت
ابیاتی از قصائد کمیت درباره امام حسین (ع):
و من أكبر الأحداث كانت مصيبةعلينا قتيل الأدعياء الملحّبقتيل بجنب الطف من آل هاشمفيا لك لحما ليس عنه مذببو منعفر الخدين من آل هاشمألا حبّذا ذاك الجبين المتّربو من عجب لم أقضه أن خيلهملأجوافها تحت العجاجة أزملهماهم بالمستلئمين عوابسكحدءان يوم الدّجن تعلو و تسفليحلئن عن ماء الفرات و ظلّهحسينا و لم يشهر عليهن منصلكأنّ حسينا و البهاليل حولهلأسيافهم ما يختلي المتقبّليخضن به من آل أحمد في الوغىدما طلّ منهم كالبهيم المحجّلو غاب نبي اللّه عنهم و فقدهعلى الناس رزء ما هنالك مجللفلم أر مخذولا أجلّ مصيبةو أوجب منه نصرة حين يخذليصيب به الرّامون عن قوس غيرهمفيا آخرا أسدى له الغيّ أولتهافت ذبّان المطامع حولهفريقان شتى: ذو سلاح و أعزلإذا شرعت فيه الأسنة كبّرتغواتهم من كل أوب و هللوافما ظفر المجرى إليهم برأسهو لا عذل الباكي عليه المولولفلم أر موتورين أهل بصيرةو حقّ لهم أيد صحاح و أرجلكشيعته، و الحرب قد ثفيت لهمأمامهم قدر تخيش و مرجلفريقان: هذا راكب في عداوةو باك على خذلانه الحق معولفما نفع المستأخرين نكيصهمو لا ضرّ أهل السابقات التعجّل
شبر، ادب الطف، ج۱، ص۱۸۱-۱۸۲
بنابر روایات موجود، کمیت به‌عنوان شاعری که در زمان بنی‌امیه به ستایش خاندان پیامبر می‌پرداخت، موردتوجه امام سجاد، امام باقر و امام صادق بود و روایاتی مبنی بر دعای آنان برای او نقل شده است.[۱۱]
همچنین گفته شده کمیت هدایای مادی را که به‌خاطر سرایش اشعارش در مدح اهل‌بیت بود نمی‌پذیرفت و گاه پیراهنی از امام سجاد یا امام باقر درخواست می‌کرد تا بدان تبرک جوید.[۱۲]
قصائد هاشمیات
قصائد هاشمیات که کمیت بن زید اسدی آن را در فاصله ۱۵ تا ۲۰ سال پس از واقعه عاشورا سروده، از مهم‌ترین آثار او شمرده شده است.[۱۳] این اشعار در هشت قصیده سروده شده و درباره فضایل بنی‌هاشم و خاندان پیامبر اسلام، واقعه غدیر خم، غصب خلافت و حقانیت علی(ع)، شهادت امام حسین(ع)، حکومت حاکمان ظالم، فجایع بنی‌امیه، قتل زید بن علی و مصائب هاشمیان است.[۱۴]
با این حال، گفته شده کمیت برای نجات جان خود قصیده‌ای در مدح بنی‌امیه سروده و دراین‌باره از امام باقر(ع) اجازه گرفته است.[۱۵]
پانویس
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۵.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۵.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۳۰.
- ↑ عبدالعظیم‌زاده، «هاشمیات»، ص۱۳۱.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۵.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۲۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۳۰.
- ↑ مرزبانى، اخبار شعراء الشیعه، ۱۴۱۳ق، ص۷۱ و ۱۷۸.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۳۰.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، ۱۹۹۴م، ج۱۷، ص۳۰.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۳ و ۳۶.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ش، ج۹، ص۳۴؛ امینی، الغدیر، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۲.
- ↑ المرزبانی خراسانی، اخبار شعراء الشیعه، ۱۳۴۷ش، ص۷۱.
- ↑ «هاشمیات: جهادی از جنس قلم»، مجله ادب عربی، ص۲۳۰.
- ↑ امینی، الغدیر، ۱۳۶۸ش، ج۴، ص۳۴، به نقل از الاغانی، ج۱۵، ص۱۲۶.
منبع
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، الاغانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۴م.
- امین، سید محسن، أعيان الشيعة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمهٔ محمدتقی واحدی، تهران، بنیاد بعثت، ۱۳۶۸ش.
- امینی، عبدالحسین، موسوعة الغدیر فی الکتاب والسنة والادب، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۴۳۰ق/۲۰۰۹م.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، انتشارات الثقافة الاسلامیه، ۱۴۱۳ق.
- داود، سلوم، شعر الکمیت بن زید الأسدی، بیروت، عالم الکتاب، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م.
- شبر، جواد، أدب الطف: أو شعراء الحسین علیه‌السلام من القرن الأول الهجری حتی القرن الرابع عشر، بیروت، دار المرتضی، بی‌تا.
پیوند به بیرون