سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۱۳۱۶ش |
| کاربری | کتابخانه |
| مکان | تهران |
| نام‌های دیگر | کتابخانه ملی |
| مشخصات | |
| مساحت | ۹۷۰۰۰ متر مربع |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | کتاب‌های خطی و چاپی |
| معماری | |
| معمار | یوسف شریعت‌زاده |
| بازسازی | ۱۳۷۵ش |
| وبگاه | http://www.nlai.ir/ |
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مؤسسه‌ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی که ساختمان آن در تهران است و به عنوان سازمانی مستقل، زیر نظر نهاد ریاست جمهوری ایران قرار دارد.
شکل‌گیری رسمی کتابخانه ملی به سال ۱۳۱۶ش بازمی‌گردد. در سال ۱۳۶۱ش مرکز خدمات کتابداری و در سال ۱۳۷۸ش سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی در کتابخانه ملی ادغام شدند و سرانجام در سال ۱۳۸۱ش با تصویب شورای عالی اداری، کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی با هم ادغام شدند و سازمان فعلی شکل گرفت.
اکنون این سازمان در دو ساختمان مستقل «کتابخانه ملی ایران» و «گنجینه اسناد ملی ایران» فعالیت دارد. سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران علاوه بر تهران دارای چند دفتر در استان‌های مختلف است.
تاریخچه تأسیس
تاریخچه تشکیل مجموعه کتابخانه به آغاز دهه ۱۲۴۰ش بازمی‌گردد.[۱] با آغاز به کار مدرسه دارالفنون در تهران (۱۲۳۱ش)، کتابخانه کوچکی در سال ۱۲۴۳ش در آن مدرسه تأسیس شد که سنگ بنای کتابخانه ملی ایران گردید.[۲]
در سال ۱۲۷۷ش انجمن معارف (متشکل از رجال آن روزگار مانند میرزا حسن رشدیه و با هدف توسعه مدرسه‌سازی در ایران)، «کتابخانه ملی معارف» را در کنار مدرسه دارالفنون، تأسیس کرد.[۳] واژه ملّی به کار رفته، به این معنی بود که این کتابخانه هیچ‌گونه وابستگی به دولت ندارد.[۴]
در اواخر سال ۱۳۱۳ش ساختمان جدید کتابخانه ملی، در قسمت شمالی ساختمان موزه ایران باستان به مساحت ۳۵۳۷ متر مربع ساخته شد و با نام کتابخانه ملی ایران در ۲۳ شهریور سال ۱۳۱۶ش افتتاح گردید.[۵]
همچنین قانون تأسیس «سازمان اسناد ملی ایران» در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۴۲ش به تصویب رسید. بر اساس این قانون از همان آغاز شورایی با عنوان «شورای اسناد ملی» تشکیل شد که یکی از مهمترین ارکان آرشیو ملی از آغاز تا کنون بوده است.[۶]
ادغام سازمان اسناد با کتابخانه ملی
در سال ۱۳۶۱ش مرکز خدمات کتابداری و در سال ۱۳۷۸ش سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی در کتابخانه ملی ادغام شدند.[۷] در سال ۱۳۸۱ش با تصویب شورای عالی اداری، کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی با هم ادغام شدند و «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران» شکل گرفت.[۸]
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران مؤسسه‌ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی است که اساسنامه آن در سال ۱۳۶۹ش به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به عنوان سازمانی مستقل، زیر نظر ریاست جمهوری قرار گرفت.[۹] اکنون این سازمان در دو ساختمان مستقل «کتابخانه ملی ایران» و «گنجینه اسناد ملی ایران» فعالیت دارد و علاوه بر تهران دارای چند دفتر در استان‌های مختلف است که این شعبه‌ها عبارتند از: آذربایجان شرقی، اصفهان، بوشهر، خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، گیلان، همدان و یزد.[۱۰]
ساختمان اسناد ملی ایران که بر بالای آن عنوان «آرشیو ملی ایران» هم خورده است، در سال ۱۳۸۱ش در زمینی به مساحت ۷۵۰۰ متر مربع افتتاح گردید و دارای ۳۶۰۰۰ متر مربع زیربنا در ۱۷ طبقه می‌باشد.[۱۱]
ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران
اولین ساختمان رسمی کتابخانه ملی ایران در اواخر سال ۱۳۱۳ش با طراحی «آندره گدار» (باستان‌شناس و معمار فرانسوی) ساخته شد و با نام کتابخانه ملی ایران در سال ۱۳۱۶ش افتتاح گردید.[۱۲] با پر شدن مخازن کتابخانه، در سال ۱۳۷۵ش کلنگ ساختمان جدید کتابخانه ملی ایران زده شد و طراحی آن را یوسف شریعت‌زاده بر عهده داشت.[۱۳] کار ساخت این کتابخانه در تابستان ۱۳۸۳ش پایان یافت و در ۱۱ اسفند همان سال توسط سید محمد خاتمی (رئیس جمهور وقت) رسماً افتتاح گردید.[۱۴]
ساختمان جدید کتابخانه ملی، در هشت طبقه و ۹۷۰۰۰ متر مربع زیربنا ساخته شده است و در برابر زلزله ۹ ریشتر مقاوم است.[۱۵]
ساختمان کتابخانه ملی، دارای ۹ تالار است[۱۶] که به تفکیک موضوع عبارتند از:
- تالار سهروردی (ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی) در طبقه مثبت یک و در ضلع غربی ساختمان کتابخانه ملی ایران قرار دارد. بیشتر منابع موجود در این مجموعه به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و روسی است. علاوه بر آن منابعی نیز به زبان‌های گوناگون مانند هندی، اسپانیایی، ایتالیایی، زبان‌های کشورهای اروپای شرقی چون لهستانی، رومانیایی، مجاری، اسکاندیناوی و ترکی نیز در این مرکز نگهداری می‌شود.[۱۷]
- تالار خوارزمی (نسخ خطی و کتب نفیس)
- تالار خواجه نصیرالدین طوسی (مجلات، روزنامه‌ها و گاهنامه‌ها)
- تالار کمال‌الدین بهزاد (غیر کتابی)
- تالار ابن ندیم (بخش مرجع و کتاب‌شناسی، مانند دایرةالمعارف‌ها، تذکره‌ها و چکیده‌نامه‌ها)
- تالار رازی (علوم و فنون، شامل کتاب‌های تخصصی ریاضیات، نجوم، پزشکی، دیرینه‌شناسی و کشاورزی)
- تالار رودکی (ویژه نابینایان و معلولان)
- تالار ابن سینا (علوم انسانی شامل کتاب‌های فلسفه، دین، تاریخ و جغرافیا)
- تالار فارابی (علوم اجتماعی و هنر شامل کتاب‌های مدیریت، علوم سیاسی، حقوق، هنر و معماری).[۱۸]
پانویس
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۹.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۹.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۹.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۹.
- ↑ امیرخانی، «آندره گدار، معمار نخستین ساختمان کتابخانه ملی ایران»، ص۹۹.
- ↑ میزان‌دار، یاوری، «بررسی ادغام سازمان اسناد ملی ایران و کتابخانه ملی ایران (۲): تاریخچه و ساختار»، ۱۳۹۶ش، ص۸۱.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۳۰.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۳۰.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۲۳.
- ↑ تاریخچه کتابخانه ملی، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران؛ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۳.
- ↑ ساختمان گنجینه اسناد ملی ایران، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ امیرخانی، «آندره گدار، معمار نخستین ساختمان کتابخانه ملی ایران»، ص۹۹.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۲۴.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۲۵.
- ↑ ساختمان قدیم و جدید کتابخانه ملی ایران، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ رجوع کنید به: تالارهای مطالعه، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ خاتمی، امیرخانی، کتابخانه ملی ایران، ۱۳۹۶ش، ص۱۴۸؛ تالار سهروردی، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ رجوع کنید به: تالارهای مطالعه، سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
منابع
- امیرخانی، غلامرضا، «آندره گدار، معمار نخستین ساختمان کتابخانه ملی ایران»، در مجله مطالعات ملی کتابداری و سازماندهی اطلاعات، شماره ۵۱، پاییز ۱۳۸۱ش.
- خاتمی، سید عمادالدین، امیرخانی، غلامرضا، کتابخانه ملی ایران، تهران، انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۹۶ش.
- سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ بازدید: ۲۰ آبان ۱۳۹۹ش.
- صمیعی، میترا، «کتابخانه ملی ایران: از آغاز تا امروز»، در مجله کتاب ماه کلیات، شماره ۱۳۳، دی ۱۳۸۷ش.
- میزان‌دار، شیرین، یاوری، اسدالله، «بررسی ادغام سازمان اسناد ملی ایران و کتابخانه ملی ایران (۲): تاریخچه و ساختار»، در فصلنامه علمی تخصصی آرشیو ملی ایران، شماره ۱۱، پاییز ۱۳۹۶ش.