تقرب: تفاوت میان نسخه‌ها

تقرب را به معنای نزدیک شدن یا نزدیکی جستن به چیزی یا کسی<ref>دهخدا، لغت نامه، ذیل واژه تقرب.</ref> به صورت مادی یا معنوی<ref>مصطفوی، التحقیق، ۱۴۰۲ق، ج۹، ص۲۲۶، ذیل واژه قرب.</ref> و به معنای خویشاوندی و شان و مرتبت داشتن نزد کسی دانسته‌اند؛<ref>معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه تقرب.</ref> بنابراین تقرب در موارد گوناگونى مانند نزديكى از حيث زمان، مكان، نسبت، منزلت، صفات و... به كار مى‌رود.<ref>راغب اصفهانی، مفردات، ذیل واژه قرب؛ مصطفوی، التحقیق، ۱۴۰۲ق، ج۹، ص۲۲۶-۲۲۷.</ref>

تقرب در [[قرآن]] با واژه‌های گوناگونی از جمله «قرب»،<ref>سوره مائده، آیه ۲۷؛ سوره مريم، آیه ۵۲؛ سوره سبأ، آیه ۳۷؛ سوره توبه، آیه ۹۹؛ سوره واقعه، آیه ۱۱.</ref> «طلب وجه الله»،<ref>سوره رعد، آیه ۲۲؛ سوره بقره، آیه ۷۲؛ سوره روم، آیه ۳۸- ۳۹؛ سوره انسان، آیه ۹؛ سوره ليل، آیه ۲۰؛ سوره انعام، آیه ۵۲؛ سوره كهف، آیه ۲۸.</ref> «عندیت»،<ref>سوره قمر، آیه ۵۵؛ سوره آل عمران، آیه ۱۵-۱۶؛ سوره انعام، آیه ۱۲۷.</ref> «لقاء الله»،<ref>سوره عنكبوت، آیه ۵؛ سوره كهف، آیه ۱۱۰.</ref> [[توسل|طلب وسیله]]،<ref>سوره مائده، آیه ۳۵؛ سوره اسراء، آیه ۵۷.</ref> [[مقام محمود]]<ref>سوره اسراء، آیه ۷۹.</ref> و [[توبه|توبه به سوی خدا]]<ref>سوره هود، آیه ۳.</ref> مورد اشاره و تاکید [[خداوند]] قرار گرفته و در [[دعا|دعاها]] و [[روایات]] نیز تقرب جایگاه ویژه‌ای دارد.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۷۶ش، ص۴۶، ۲۰۲، ۲۱۸، ۲۲۲، ۲۲۶؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۸۰؛ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۸، ۴۸.</ref>

تقرب و قرب در علوم گوناگونی از جمله [[عرفان]]، [[اخلاق]] و حتی [[علم فقه]] دارای کاربرد است. [[عارفان]] تقرب را انقطاع از غیر خدا و نزديكى به خدا با [[مكاشفه]] و مشاهده می‌دانند.<ref> تهانوى، موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، ۱۹۹۶م، ج۲، ص۱۳۱۳.</ref> در علم اخلاق قرب به خدا را مطلوب نهايى انسان و ملاك ارزشمند بودن کار اخلاقى را تأثير آن در نزديك كردن صاحبش به خدا دانسته‌اند<ref>مصباح یزدی، فلسفه اخلاق، ۱۳۸۱ش، ص۱۸۲.</ref> و در علم فقه [[قصد قربت]] را شرط صحت [[عبادت]] معرفی‌ کرده‌اند.<ref>بحرانی، الحدائق الناظره، ۱۴۰۵ق، ج۱۳، ص۲۹.</ref>

در فرهنگ اسلامى تقرّب به معناى طلب نزديك شدن به [[خداوند]] با انجام دادن اعمال و تکالیفی است که خدا بر عهده بندگان قرار داده است.<ref>ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه قرب؛ راغب اصفهانی، مفردات، ذیل واژه قرب.</ref> تقرب به خداوند را تقرب معنوی دانسته‌اند که با دوری از [[اخلاق|رذائل اخلاقی]]، عدم [[تکبر]] و اِنانیت، تسلیم در برابر خداوند و [[عبودیت]] حاصل می‌شود.<ref>مصطفوی، التحقیق، ذیل واژه قرب.</ref> [[شهید مطهری]] تقرب به خداوند را همان خشنودی خداوند از بنده در اثر عبادت، اطاعت، سلوک و [[اخلاص]] بنده می‌داند.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۲۹۱.</ref>

* '''رویکرد فلسفی:''' طبق این رویکرد نزدیکی بندگان به خداوند حقیقی است و آن را قرب ذاتی، معنوی و روحانی<ref>مصطفوی، التحقیق، ذیل واژه قرب؛ راغب، مفردات ذیل واژه قرب.</ref> خوانده‌اند که به خاطر اجتناب از دنیا و شرور و نقصان‌های آن برای بنده حاصل می‌شود<ref>ملا صدرا، تفسیر القرآن الکریم، ‍۱۳۶۱ش، ج۷، ص۲۴-۲۵.</ref> و نتایج آن را واقع شدن بنده در معرض شمول رحمت الهی و اتصاف به صفات الهی مانند حکمت و علم و حلم می‌دانند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۱۲۱.</ref>  

* '''تقرب عام:''' هر موجودی و از جمله انسان پيوسته به سوى خدا نزديك شده، سرانجام به اسماى لطف يا قهر او می‌رسد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۲۸.</ref>

* '''تقرب خاص:''' تنها انسان‌هاى [[مؤمن]] به اندازه درجه [[ایمان]] و [[عمل صالح]] خود به خدا نزديك می‌شوند و در نهايت، تنها برخى به لقاى الهى می‌رسند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۱۹۵.</ref>

دست‌یابی به [[فلاح]] و رستگاری،<ref>سوره مائده، آیه ۳۵.</ref> رسیدن به مقام اهل یقین،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۲۰، ص۲۳۵.</ref> دوری از [[تکبر]] نسبت به [[عبادت]] خدا<ref>رفسنجانی، تفسیر راهنما، ۱۳۸۶ش، ج۱۱، ص۳۲۵.</ref>، رحمت الهی، زیاد شدن اموال،<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۴۷۹.</ref> آسایش و راحتی هنگام [[مرگ]]<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۳۷۹.</ref> و [[بهشت]] <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰، ج۱۹، ص۱۲۱.</ref>از جمله آثار تقرب به خداوند دانسته شده است.

در آیات قرآن واژه مقرب هم برای [[فرشتگان]]<ref>سوره نساء، آیه ۱۷۲.</ref> و هم برای انسان‌ها<ref>سوره واقعه، آیه ۱۱ ، ۸۸.</ref> به کار برده شده است. از [[جبرئیل]]، [[میکائیل]]، [[اسرافیل]] و [[عزرائیل]] به عنوان فرشتگان مقرب نام برده شده اشت.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۳۶۴؛ رجالی، فرشتگان، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۱.</ref>

* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۴ق.

* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة‌، مصحح محمد تقى ايروانى- سيد عبد الرزاق مقرم‌، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۰۵ق.

* تهانوى، محمدعلى، موسوعة كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، بيروت، مكتبة لبنان ناشرون، ۱۹۹۶م.

* دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۷۷ش.

* راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، لبنان - سوریه،‌ دار العلم- الدار الشامیة‌، ۱۴۱۲ق.

* صدوق، محمد بن علی، الخصال، مصحح على اكبر غفارى، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.

* طبرسى، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج‏، مصحح محمد باقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی، ۱۴۰۳ق.

* طبرى، محمد بن جرير، جامع البيان فى تفسير القرآن‏، بیروت، دارالمعرفه، ۱۴۱۲ق.

* طوسى، محمد بن حسن‏، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیا التراث العربی، بی تا.

* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۲۰ق.

* کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح، قم، دار الرضی، ۱۴۰۵ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.

* ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسير القرآن الكريم، مصحح محمد خواجوى، قم، بیدار، ۱۳۶۱ش.