حشد شعبی: تفاوت میان نسخه‌ها
Abbasahmadi (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Abbasahmadi (بحث | مشارکت‌ها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== جایگاه == | == جایگاه == | ||
حشد شعبی که به آن بسیج مردمی عراق و بسیج عراق نیز گفته می‌شود،<ref>«[https://www.mizan.news/510613 حشد الشعبی‌ها چه افرادی هستند؟]»، خبرگزاری میزان.</ref> نیروی نظامی وابسته به تشکیلات امنیتی عراق است،<ref>سلومی، «تضحیة الذات لدی منتسبی الحشد العشبی العراقی»، ص۲۴۱.</ref> که زیر نظر فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، به ارتش کمک می‌کند<ref>بریسم، «اسباب تطوع الشباب فی الحشد الشعبی»، ص۶۲۱.</ref> و بیشتر افراد آن را [[شیعه|شیعیان]] تشکیل می‌دهند.<ref>خشان، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، ص۴۸۶.</ref> حشد شعبی در شرایط اضطراری حمله داعش به عراق و پس از بیانیه هیئت وزیران عراق درباره تشکیل بسیح مردمی شکل گرفت و پس از [[فتوای جهاد علیه داعش]] از سوی | حشد شعبی که به آن بسیج مردمی عراق و بسیج عراق نیز گفته می‌شود،<ref>«[https://www.mizan.news/510613 حشد الشعبی‌ها چه افرادی هستند؟]»، خبرگزاری میزان.</ref> نیروی نظامی وابسته به تشکیلات امنیتی [[عراق]] است،<ref>سلومی، «تضحیة الذات لدی منتسبی الحشد العشبی العراقی»، ص۲۴۱.</ref> که زیر نظر فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، به ارتش کمک می‌کند<ref>بریسم، «اسباب تطوع الشباب فی الحشد الشعبی»، ص۶۲۱.</ref> و بیشتر افراد آن را [[شیعه|شیعیان]] تشکیل می‌دهند.<ref>خشان، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، ص۴۸۶.</ref> حشد شعبی در شرایط اضطراری حمله داعش به عراق و پس از بیانیه هیئت وزیران عراق درباره تشکیل بسیح مردمی شکل گرفت و پس از [[فتوای جهاد علیه داعش]] از سوی سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، مشروعیت یافته و تقویت شد.<ref>سلومی، «تضحیة الذات لدی منتسبی الحشد العشبی العراقی»، ص۲۴۱.</ref> | ||
== پایه‌گذاری == | == پایه‌گذاری == | ||
هیئت وزیران به نخست‌وزیری نوری مالکی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۰ خرداد ۱۳۹۳ش) طی بیانیه‌ای از شهروندان عراقی درخواست کرد برای تشکیل بسیج | هیئت وزیران به نخست‌وزیری [[نوری مالکی]] در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۰ خرداد ۱۳۹۳ش) طی بیانیه‌ای از شهروندان عراقی درخواست کرد برای تشکیل بسیج مردمی و مبارزه با تروریست‌ها داوطلب شوند.<ref>ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶.</ref> | ||
صدور این بیانیه همزمان با سیطره داعش بر مناطق غربی، شمالی و مرکزی عراق و تهدید به گرفتن بغداد بود.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> نوری مالکی به الگو گرفتن از [[بسیج ایران]] در ساختار بسیج مردمی عراق تصریح کرده است.<ref>«[https://fa.abna24.com/story/691662 قانون اساسی عراق از بنیان اشتباه نوشته شده است]»، خبرگزاری اهل‌بیت(ع) (ابنا).</ref> گفته شده ایران در سازماندهی و هماهنگی رهبران حشد شعبی نقش داشته و آنان با قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران ملاقات داشته‌اند.<ref>منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۹.</ref> | صدور این بیانیه همزمان با سیطره داعش بر مناطق غربی، شمالی و مرکزی عراق و تهدید به گرفتن بغداد بود.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> نوری مالکی به الگو گرفتن از [[بسیج ایران]] در ساختار بسیج مردمی عراق تصریح کرده است.<ref>«[https://fa.abna24.com/story/691662 قانون اساسی عراق از بنیان اشتباه نوشته شده است]»، خبرگزاری اهل‌بیت(ع) (ابنا).</ref> گفته شده ایران در سازماندهی و هماهنگی رهبران حشد شعبی نقش داشته و آنان با قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران ملاقات داشته‌اند.<ref>منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۹.</ref> | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
=== فتوای جهاد کفایی از سوی سید علی سیستانی=== | === فتوای جهاد کفایی از سوی سید علی سیستانی=== | ||
{{اصلی|فتوای جهاد علیه داعش}} | {{اصلی|فتوای جهاد علیه داعش}} | ||
سید علی | سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۳ خرداد ۱۳۹۳ش) سه روز پس از تهدید داعش و بیانیه هیئت وزیران درباره شکل‌گیری بسیج مردمی،<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> در فتوایی مبارزه با داعش را واجب کفایی اعلام کرد.<ref>کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.</ref> این فتوا را در مشرعیت‌بخشی به حشد شعبی{{مدرک}} و پیوستن مردم به آن تأثیرگذار دانسته‌اند؛<ref>ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶؛ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> به‌گونه‌ای که برخی پژوهشگران شکل‌گیری حشد شعبی را پس از فتوای سید علی سیستانی شمرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸؛ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.</ref> | ||
=== مشروعیت قانونی === | === مشروعیت قانونی === | ||
نسخهٔ ۳ سپتامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۲۶
 | این مقاله هماکنون در دست ویرایش است.
این برچسب در تاریخ ۱۸ مرداد ۱۴۰۱ توسط کاربر:Abbasahmadi برای جلوگیری از تعارض ویرایشی اینجا گذاشته شده است. اگر بیش از پنج روز از آخرین ویرایش مقاله می‌گذرد میتوانید برچسب را بردارید. در غیر این صورت، شکیبایی کرده و تغییری در مقاله ایجاد نکنید. |
| شرکت کننده در جنگ علیه داعش | |
|---|---|
 | |
| فعالیت | نظامی |
| گروه‌ها | طوایف دینی و اقوام مختلف عراق |
| رهبران | فالح فیاض • ابومهدی المهندس |
| ناحیهٔ عملیات‌ها | مناطق تحت سیطره داعش |
| تبدیل شده به | بخشی از ساختار نیروهای مسلح عراق |
| متحدان | ارتش عراق - نیروی قدس- حزب‌الله لبنان |
| مخالفان | داعش • آمریکا |
| تارنما | |
حَشد شَعبی یا بسیج مردمی عراق به نیروهای شبه‌نظامی داوطلب عراقی اشاره دارد که در سال ۱۳۹۴ش (۲۰۱۵م) برای مقابله با حملات داعش به شهرهای عراق سازماندهی شدند. حشد شعبی، در پاسخ به دعوت دولت عراق و آیت‌الله سیستانی مرجع شیعه، در نجف، در قالب نیرویی نظامی در کنار ارتش تشکیل شد. نیروهایی از طوایف و قومیت‌های مختلف عراقی در آن حضور دارند.
ابومهدی المهندس معاون حشد شعبی بود. او در ۱۳ دی ۱۳۹۸ش به همراه قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس در یک عملیات تروریستی توسط دولت آمریکا به شهادت رسید.
جایگاه
حشد شعبی که به آن بسیج مردمی عراق و بسیج عراق نیز گفته می‌شود،[۱] نیروی نظامی وابسته به تشکیلات امنیتی عراق است،[۲] که زیر نظر فرمانده کل نیروهای مسلح عراق، به ارتش کمک می‌کند[۳] و بیشتر افراد آن را شیعیان تشکیل می‌دهند.[۴] حشد شعبی در شرایط اضطراری حمله داعش به عراق و پس از بیانیه هیئت وزیران عراق درباره تشکیل بسیح مردمی شکل گرفت و پس از فتوای جهاد علیه داعش از سوی سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، مشروعیت یافته و تقویت شد.[۵]
پایه‌گذاری
هیئت وزیران به نخست‌وزیری نوری مالکی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۰ خرداد ۱۳۹۳ش) طی بیانیه‌ای از شهروندان عراقی درخواست کرد برای تشکیل بسیج مردمی و مبارزه با تروریست‌ها داوطلب شوند.[۶]
صدور این بیانیه همزمان با سیطره داعش بر مناطق غربی، شمالی و مرکزی عراق و تهدید به گرفتن بغداد بود.[۷] نوری مالکی به الگو گرفتن از بسیج ایران در ساختار بسیج مردمی عراق تصریح کرده است.[۸] گفته شده ایران در سازماندهی و هماهنگی رهبران حشد شعبی نقش داشته و آنان با قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس ایران ملاقات داشته‌اند.[۹]
فتوای جهاد کفایی از سوی سید علی سیستانی
سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۳ خرداد ۱۳۹۳ش) سه روز پس از تهدید داعش و بیانیه هیئت وزیران درباره شکل‌گیری بسیج مردمی،[۱۰] در فتوایی مبارزه با داعش را واجب کفایی اعلام کرد.[۱۱] این فتوا را در مشرعیت‌بخشی به حشد شعبی و پیوستن مردم به آن تأثیرگذار دانسته‌اند؛[۱۲] به‌گونه‌ای که برخی پژوهشگران شکل‌گیری حشد شعبی را پس از فتوای سید علی سیستانی شمرده‌اند.[۱۳]
مشروعیت قانونی
حشد شعبی با تصویب قانونِ «سازمان حشد شعبی» در پارلمان عراق در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶م (۶ آذر ۱۳۹۵ش)، یکی از نیروهای نظامی عراق شد و زیر نظر فرماندهی کل نیروهای مسلح قرار گرفت. بر اساس آن، قوانین مربوط به حشد شعبی و دیگر نیروهای مسلح عراق یکسان است و حشد شعبی مانند دیگر نیروهای نظامی، از فعالیت‌های سیاسی و حزبی منع شده است.[۱۴] اگرچه برخی تحلیل‌گران از فعالیت‌های سیاسی برخی گروه‌های حشد شعبی پس از این تاریخ گزارش داده‌اند.[۱۵]
ساختار
حشد شعبی از گروه‌های نظامی تشکیل شده که شمار آنها از ۴۲[۱۶] تا ۶۸ گروه[۱۷] ذکر شده است. تعداد نیروهای حشد شعبی نیز مختلف ذکر شده و بین شصت[۱۸] تا ۱۶۰ هزار تن گزارش شده است؛[۱۹] البته پارلمان عراق برای ملاحظات بودجه، تنها ۱۱۰ هزار تن را به رسمیت شناخت.[۲۰]
برخی شمار حشد شعبی را در سپتامبر ۲۰۲۱م، ۱۳۰ هزار تن دانسته‌اند که از آن میان، نود هزار تن عرب شیعه، سی هزار تن عرب اهل‌سنت، هفت هزار تن ترکمن و سه هزار تن مسیحی شمرده شده‌اند.[۲۱] حضور قومیت کرد نیز در حشد شعبی گزارش شده است.[۲۲]
برخی پژوهشگران نیروهای حشد شعبی را بر اساس وفاداری به سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، سید علی سیستانی یا مقتدی صدر به سه جناح تقسیم کرده‌اند.[۲۳]
فالح فیاض فرمانده و هادی عامری معاون حشد شعبی است. پیش از عامری، ابومهدی مهندس معاون حشد شعبی بود که به همراه قاسم سلیمانی در سال ۱۳۹۸ش در یک عملیات تروریستی از سوی دولت آمریکا شهید شد.[۲۴] بر اساس قانونِ «سازمان حشد شعبی» که در پارلمان عراق تصویب شد، تعیین فرمانده لشکر و بالاتر در این سازمان، مانند سایر نیروهای مسلح، پس از معرفی نخست‌وزیر و تصویب پارلمان صورت می‌گیرد.[۲۵] البته بر اساس امر دیوانی شماره ۳۳۱ که در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹م، از سوی عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر وقت صادر شد، ریاست حشد شعبی اختیار دارد به نمایندگی از نخست‌وزیر، فرماندهان و مدیران را تعیین و برای تأیید به فرماندهی کل نیروهای مسلح واگذارد.[۲۶]
برخی از گروه‌های حشد شعبی عبارتند از:
- سازمان بدر (شاخه نظامی)
- عصائب اهل الحق
- کتائب حزب‌الله
- سرایا الخراسانی
- کتائب ابوالفضل العباس
- سرایا العتبات
- لواء علی الاکبر[۲۷]
- کتائب سیدالشهداء[۲۸]
- سرایا السلام (جیش المهدیِ سابق)
دستاوردها و فعالیت‌ها
نقش حشد شعبی در مبارزه با داعش مهم ارزیابی شده است؛[۳۱] از جمله در شکستن محاصره شهرهای سامرا و آمرلی و آزادسازی جُرف الصَّخر، تِکریت، بَیْجی و استان دَیالی.[۳۲] بر اساس گزارش پایگاه رسمی حشد شعبی، این سازمان تا پایان سال ۲۰۱۵م، داعش را از نوزده شهر عراق بیرون راند و امنیت ۵۲ راه مواصلاتی میان شهرها را برقرار کرد. این پایگاه مساحت مناطق آزاد شده از سوی حشد شعبی را ۱۷۵۰۰ کیلومتر مربع (یک سوم مناطق تحت اشغال داعش) دانسته است.[۳۳]
حشد شعبی پس از سقوط حکومت داعش، به پاکسازی بقایای داعش در مناطقی از بغداد، صلاح‌الدین، دیالی، کرکوک، نینوا و الانبار می‌پردازد.[۳۴] حشد شعبی همچنین در خدمات اجتماعی[۳۵] راه‌سازی[۳۶] و مهار حوادث غیرمترقبه، مانند سیل[۳۷] فعالیت دارد.
مواضع دیگر کشورها درباره حشد شعبی
رکس تیلرسون، وزیر خارجه وقت آمریکا، حدود یک سال پس از تصویب قانون «سازمان حشد شعبی»، حشد شعبی را گروه‌های شبه‌نظامی ایرانی خواند[۳۸] و درخواست کرد منحل یا در ارتش عراق ادغام شود.[۳۹] برخی تحلیل‌گران دلیل مخالفت‌های آمریکا با حشد را وجود برخی گروه‌های تأثیرگذار حشب شعبی مانند سپاه بدر، عصائب اهل الحق و کتائب حزب‌الله می‌دانند، که خواستار خروج نظامیان آمریکا از عراق هستند. [۴۰]
برخی تحلیل‌گران نیز دلیل مخالفت‌های آمریکا با حشد شعبی را نزدیکی برخی گروه‌های آن به ایران و سید علی سیستانی و نیز ترس از تأثیرگذاری در انتخابات‌های عراق دانسته‌اند.[۴۱]
وزیر امور خارجه وقت عربستان نیز، در حدود ژوئن ۲۰۱۶م، حشد را باعث ایجاد تنش‌های فرقه‌ای دانست و خواستار انحلال آن شد.[۴۲]
یک سال قبل از این، ابومهدی المهندس معاون وقت حشد شعبی، در ۱ ژانویه ۲۰۱۵م عربستان سعودی و آمریکا را حامیان داعش شمرد.[۴۳]
بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در ۳ مارس ۲۰۲۲م با رئیس حشد شعبی دیدار داشت و در آن بر مقابله با کشورهای حامی تروریست تأکید شد.[۴۴] همچنین به گفته هادی عامری در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۶م، بشار اسد از حشد شعبی دعوت کرد پس از آزادسازی عراق برای مبارزه با داعش به سوریه بروند.[۴۵] سید حسن نصرالله در ۱۹ آگوست ۲۰۲۱م، تقویت حشد شعبی را برای حفظ امنیت عراق لازم دانست.[۴۶] سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز، در گفتگو با سید عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق، حشد شعبی را سرمایه عراق شمرده که باید از آن حمایت شود.[۴۷]
حمله آمریکا به پایگاههای حشد شعبی
آمریکا در ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹م (۸ دی ۱۳۹۸ش)، به مواضع حشد شعبی در الانبار و مرز عراق و سوریه حمله کرد. در این حمله ۲۵ تن کشته شدند. وزارت دفاع آمریکا این حملات را پاسخی به حملات حشد شعبی به پایگاههای آمریکا در عراق اعلام کرد.[۴۸] در مقابل، حشد شعبی مسئولیت حمله به پایگاههای آمریکا را نپذیرفت.[۴۹]
آمریکا در ۸ ژوئن ۲۰۲۱م (۱۱ خرداد ۱۴۰۱ش) نیز، به پایگاههای حشد در خاک عراق و در مرز عراق و سوریه حمله کرد که باعث کشته شدن ۴ تن از نیروهای حشد شعبی شد. آمریکا این حمله را پاسخی به حملات پهپادی شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران، علیه پرسنل و تأسیسات آمریکایی در عراق اعلام کرد.[۵۰] در مقابل، حشد شعبی اعلام کرد نیروهای هدف قرار گرفته فعالیتی علیه نیروهای خارجی در کشور عراق ندارند.[۵۱]
مواضع داخلی عراق درباره حشد شعبی
مقتدی صدر در سال ۱۳۹۶ش خواستار ادغام حشد شعبی در ارتش[۵۲] و در سال ۱۴۰۱ش خواستار دخالت نکردن آن در سیاست و تجارت شد.[۵۳] در مقابل، سید کاظم حسینی حائری از مراجع تقلید شیعه در نجف، از حشد شعبی به عنوان نیروی مستقل و غیرقابل ادغام با دیگر نیروها حمایت کرده و آن را برای حفظ امنیت کشور لازم دانسته است.[۵۴] شیخ بشیر نجفی دیگر مرجع تقلید نجف نیز، حشد را «بازوی عراق و مرجعیت» شمرده است.[۵۵]
در مقابل، برخی تحلیل‌گران عراقی وجود حشد شعبی را برای مبارزه با تهدید‌های خارجی و تروریست لازم دانسته‌اند[۵۶] و فالح فیاض، رئیس حشد شعبی، دخالت حشد در سیاست را رد کرده است.[۵۷] سید عمار حکیم، رهبر جریان حکمت ملی عراق نیز، حشد شعبی را ضرورتی راهبردی برای عراق شمرده و با انحلال یا ادغام آن در ارتش مخالفت کرده؛ اگرچه از ارتباط آن با نیروهای سیاسی انتقاد کرده است.[۵۸]
اتهامات
عفو بین‌الملل حشد شعبی را پس از عملیات آزادسازی فلوجه در سال ۲۰۱۶م، متهم به آدم‌ربایی ۶۵۰ تن از اهالی فلوجه کرده که از سرنوشت آنها خبری در دست نیست.[۵۹] احمد طیب، شیخ الازهر، در ۱۱ مارس ۲۰۱۶م حشد را گروه شبه‌نظامی فرقه‌ای خواند که به کشتار غیرنظامیان سنی می‌پردازد.[۶۰] او پیش از این نیز حشد شعبی را در خلال عملیات آزادسازی تکریت متهم به جنایت جنگی علیه اهل سنت کرده بود.[۶۱] جماعة علماء العراق به ریاست خالد عبد الوهاب الملا عالم اهل‌سنت[۶۲] و شیخ بشیر نجفی مرجع تقلید در نجف[۶۳] ادعای شیخ ازهر را رد کرده و حشد شعبی را متشکل از شیعه و سنی دانستند.
دیده‌بان حقوق بشر واقع در آمریکا، در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۰م، حشد شعبی را به آدم‌ربایی متهم کرده است.[۶۴] همچنین حشد را در ۲۳ مارس ۲۰۲۲م، به قتل، ربایش، شکنجه و خشونت جنسی نسبت به دگرباش‌های جنسی متهم کرده است.[۶۵]
تک‌نگاری‌ها
کتاب تأثیرات حشدالشعبی عراق بر سیاست‌های راهبردی ایران، نوشته کیوان آقابابایی است که پس از بررسی ابعاد و تاریخچه حشد شعبی به سیاست خارجی ایران و عربستان در سیر تحولات سیاسی عراق بین سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷م پرداخته است.[۶۶]
کتاب سایه روشن حشد شعبی، نوشته امیرحامد آزاد به خط‌مشی، تاریخ تشکیل و چالش‌های پیرامون حشد شعبی پرداخته است.[۶۷] حشد الشعبی نوشته شیرزاد داداشی نیز دیگر کتاب به زبان فارسی درباره این موضوع است. [۶۸]
الحشد الشعبی: الاستراتیجیة الامریکیة و الحشد الشعبی فی العراق، نوشته زینب شعیب،[۶۹] الجیوش الموازیة: میلیشیات الحشد الشعبی فی العراق، نوشته احمد عدلی،[۷۰] و الحشد الشعبی الرهان الاخیر، نوشته گروهی از نویسندگان،[۷۱] از جمله کتاب‌ها درباره حشد شعبی به زبان عربی است.
همچنین «Iraqi Security Forces and Popular Mobilization Forces : Orders of Battle؛ نیروهای امنیتی عراق و حشد شعبی: دستورات نبرد»[۷۲] و «The Popular Mobilization Forces and Iraq's future؛ حشد شعبی و آینده عراق»[۷۳] برخی از کتاب‌های انگلیسی درباره حشد شعبی است.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «حشد الشعبی‌ها چه افرادی هستند؟»، خبرگزاری میزان.
- ↑ سلومی، «تضحیة الذات لدی منتسبی الحشد العشبی العراقی»، ص۲۴۱.
- ↑ بریسم، «اسباب تطوع الشباب فی الحشد الشعبی»، ص۶۲۱.
- ↑ خشان، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، ص۴۸۶.
- ↑ سلومی، «تضحیة الذات لدی منتسبی الحشد العشبی العراقی»، ص۲۴۱.
- ↑ ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.
- ↑ «قانون اساسی عراق از بنیان اشتباه نوشته شده است»، خبرگزاری اهل‌بیت(ع) (ابنا).
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۹.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.
- ↑ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.
- ↑ ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶؛ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸؛ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۷ و ۲۲.
- ↑ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۴۰.
- ↑ «الحشد الشعبی فی العراق.. قوة عسکریة و سیاسیة»، خبرگزاری الجزیرة.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۲۰.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۲۰.
- ↑ خشان، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، ص۴۸۶.
- ↑ ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده آن، سایت خبرگزاری تسنیم.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۷.
- ↑ درباره ابومهدی المهندس، حبرگزاری ایرنا.
- ↑ آزاد، «الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق»، ص۸۹.
- ↑ آزاد، «الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق»، ص۹۶.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۲۱ و ۲۲.
- ↑ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۴۱.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۲۳ و ۲۴.
- ↑ ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل‌دهنده آن، خبرگزاری تسنیم.
- ↑ منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۷.
- ↑ حلفی، «حشد الشعبی بسیج مردمی عراق»، ص۴۸.
- ↑ پایگاه اینترنتی الحشد الشعبی.
- ↑ «آغاز عملیات امنیتی حشد الشعبی در دیالی»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «تنفیذ حملة خدمیة فی مقام الإمام السجاد(ع)»، سایت رسمی حشد شعبی.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «اللواء ۲۸ بالحشد یستجیب لمناشدة خدمیة فی شمال خانقین»، سایت رسمی حشد شعبی.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به «بالانفو کرافک: هذا ما شارکت به الهندسة العسکریة للحشد فی المحافظات الجنوبیة لاحتواء أزمة السیول والفیضانات (نسخه بایگانی‌شده)»، سایت رسمی حشد شعبی.
- ↑ «الجبیر: بحثنا مع تیلرسون خطر إیران و أزمة قطر»، خبرگزاری العربیة.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۱.
- ↑ ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۸ تا
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۱ و ۱۱۲.
- ↑ «هل تمنع السعودية مقاتلي الحشد الشعبي من أداء الحج؟»، خبرگزاری الحرة.
- ↑ ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۲۲.
- ↑ «الأسد يبحث مع رئيس الحشد الشعبي القضايا الأمنية المشتركة»، المیادین.
- ↑ «هادي العامري: الحشد الشعبي تلقى دعوة من الأسد للدخول إلى سوريا»، شبكة روداوو الإعلامية.
- ↑ «السيد نصر الله: الحشد الشعبي الضمانة الحقيقية للعراق في مواجهة داعش والتكفيريين»، تودی نیوز.
- ↑ «خامنئی لقادة الشیعی: لا تثقوا بالامیرکیین»، المرکز اللبنانی للابحاث و الاستشارات.
- ↑ «۲۵ قتیلا و۵۱ جریحا بالهجوم الأمریکی علی مواقع لالحشد الشعبی العراقی»، خبرگزرای روسیا الیوم (RT Arabic)؛ «تبدیل تاریخ از میلادی به شمسی»، سایت باحساب.
- ↑ «American Airstrikes Rally Iraqis Against U.S»، The New York Times.
- ↑ «القصف الأمریکی: غارات أمریکیة فی العراق وسوریا»، خبرگزاری BBC عربی.
- ↑ «العراق یدین الهجوم الأمریکی علی مواقع للحشد الشعبی»، وکالة الأناضول.
- ↑ «مقتدی صدر: حشد شعبی با ارتش عراق ادغام شود»، خبرگزاری ایلنا.
- ↑ شهسواری، «باز تازه صدر: تمامی نمایندگان نزدیک به مقتدی صدر در پارلمان عراق استعفا دادند»، ص۴.
- ↑ «بیان سماحة السید الحائری یعلن فیه عدم الاستمرار فی التصدی للمرجعیة بسبب المرض والتقدم فی العمر»، سایت رسمی سید کاظم حسینی حائری.
- ↑ «المرجع النجفي: الحشد الشعبي ذراع العراق والمرجعية وبهم يعز الإسلام والوطن»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۷.
- ↑ «فالح الفیاض: حشد شعبی در بحث‌های سیاسی دخالت نمی‌کند»، خبرگزاری شفقنا.
- ↑ «در برابر انحلال حشد الشعبی می‌ایستیم»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).
- ↑ «Amnesty demands Iraq reveal fate of nearly 650 missing men and boys»، Middle East Eye.
- ↑ «الازهر یندد بممارسات حزب الله و الحشد الشعبی»، عربی۲۱.
- ↑ «العراق .. المرجع النجفي ينتقد موقف الازهر من الحشد الشعبي»، وکالة انباء التقریب.
- ↑ «العراق .. المرجع النجفي ينتقد موقف الازهر من الحشد الشعبي»، وکالة انباء التقریب.
- ↑ «جماعة علماء العراق لالازهر: الحشد الشعبي يتألف من شيعة و سنة»، وکالة تسنیم الدولیة للانباء.
- ↑ «العراق: لا عدالة لضحايا الإخفاء القسري»، سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر.
- ↑ «الكل تريدني أموت» سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر.
- ↑ «کتاب تأثیرات حشدالشعبی عراق بر سیاست‌های راهبردی ایران»، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
- ↑ گوهری مقدم و عرب، «جایگاه الحشدالشعبی در امنیت ملی عراق و نحوه بازنمایی رسانه‌های غربی-سعودی از آن»، ص۱۵۲.
- ↑ «کتابشناسی حشد الشعبی»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- ↑ «کتابشناسی الحشد الشعبی»، مکتبة نور.
- ↑ «کتابشناسی الجیوش الموازیة»، worldcat.
- ↑ «معرفی الحشد الشعبی الرهان الاخیر»، خبرگزاری المستقبل العراقی.
- ↑ «Iraqi Security Forces and Popular Mobilization Forces»، worldcat.
- ↑ «The Popular Mobilization Forces and Iraq's future»، worldcat.
منابع
- «تبدیل تاریخ از میلادی به شمسی»، سایت باحساب، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «حشد الشعبی‌ها چه افرادی هستند؟»، خبرگزاری میزان، تاریخ درج مطلب: ۲۸ فروردین ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۱ش.
- شهسواری، «باز تازه صدر: تمامی نمایندگان نزدیک به مقتدی صدر در پارلمان عراق استعفا دادند»، روزنامه اعتماد، شماره ۵۲۳۱، ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ش.
- «مقتدی صدر: حشد الشعبی با ارتش عراق ادغام شود»، خبرگزاری ایلنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ آذر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۲۱ مرداد ۱۴۰۱ش.
- ابن عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، ۱۴۲۱ق.
- مستند جدارالماء: مصاحبه با سران الحشد الشعبی
- ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل‌دهنده آن، خبرگزاری تسنیم.
- دربارهٔ ابومهدی المهندس، حبرگزاری ایرنا.
- مستند جدارالماء: مصاحبه با سران حشد شعبی و پایگاه اینترنتی حشد شعبی.
- الحشد الشعبی و کارکرد آن در بحران کشور عراق، مرکز بین‌المللی مطالعات صلح.
- تخریب ۳۰ مکان مذهبی عراق از سوی داعش، سایت خبری انتخاب.
- داعش قبر یونس پیامبر را منفجر کرد، سایت خبری انتخاب.
- ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده آن، تاریخ درج مطلب ۲۲ تیر ۱۳۹۴، تاریخ مشاهده ۲۸ دی ۱۴۰۰.
- حشد الشعبی، از همبستگی تا پیروزی، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب ۷ تیر ۱۴۰۰، تاریخ مشاهده ۲۸ دی ۱۴۰۰.
- حسن‌زاده، سیدمجید، ۱۳۹۸ش، «ابومهدی المهندس و تاسیس حشد الشعبی عراق»، نشریه فرهنگ زیارت، ص۷۲.
- «کتاب تأثیرات حشدالشعبی عراق بر سیاست‌های راهبردی ایران»، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ شهریور ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- در برابر انحلال حشد الشعبی می‌ایستم، سایت خبرگزاری دانشجویان ایران «ایسنا»، تاریخ درج مطلب ۱۵ مهر ۱۴۰۰، تاریخ مشاهده ۱۲ بهمن ۱۴۰۰.
- حشدالشعبی چگونه تشکیل شد؟ ماجرای تماس خصوصی ابومهدی با حاج قاسم، سایت خبرگزاری دانشجو، تاریخ درج مطلب ۱۴ دی ۱۳۹۹، تاریخ مشاهده ۱۲ بهمن ۱۴۰۰.
- «کتابشناسی الحشد الشعبی العراقی و فیلق القدس الایرانی»، مکتبة نور، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «کتابشناسی الحشد الشعبی»، مکتبة نور، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- «کتابشناسی حشد الشعبی»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تاریخ درج مطلب: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- گوهری مقدم، ابوذر و محمدرضا عرب، «جایگاه الحشدالشعبی در امنیت ملی عراق و نحوه بازنمایی رسانه‌های غربی-سعودی از آن»، در پژوهشنامه رسانه بین‌الملل، سال سوم، شماره ۳، پاییز ۱۳۹۷ش.
- «کتابشناسی الجیوش الموازیة»، worldcat، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- بریسم، غسق عبدالرضا، «اسباب تطوع الشباب فی الحشد الشعبی»، در مجلة کلیة التربیة، شماره ۳۳، نوامبر ۲۰۱۸م.
- حطاب، جواد کاظم، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، در مجلة حمورابی، سال هفتم، شماره ۲۹، زمستان ۲۰۱۹م.
- منصور، ریناد و فالح عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق (کتاب الکترونیکی)، بیروت، مرکز کارنیغی للشرق الاوسط، ۲۰۱۷م.
- ابراهیم، ابراهیم طلعت، «تحلیل التصویر للغوی لقوات الحشد الشعبی فی الاعلام الغربی من الانکلیزیة العربیة»، در مجلة لارک للفلسفة و اللسانیات و العلوم الاجتماعیة، جزء سوم از عدد ۴۳، ۲۰۲۲م.
- خشان، محمد کشیش، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، در مجلة مرکز الدراسات الکوفة، شماره ۶۲، سپتامبر ۲۰۲۱م.
- ناصر، کرار انور، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، در مجلة حمورایی للدراسات، سال چهارم، شماره ۱۳، زمستان ۲۰۱۵م.
- کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، در المجلة السیاسیة و الدولیة، شماره ۴۵، دسامبر ۲۰۲۰م.
- «خامنئی لقادة الشیعی: لا تثقوا بالامیرکیین»، المرکز اللبنانی للابحاث و الاستشارات، تاریخ درج مطلب: ۱۲ دسامبر ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «معرفی الحشد الشعبی الرهان الاخیر»، خبرگزاری المستقبل العراقی، تاریخ درج مطلب: ۳۰ ژانویه ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۳ شهریور ۱۴۰۱ش.
- آزاد، امیرحامد، «الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق»، در مجله سیاست جهانی، دوره ۹، شماره ۳، شماره پیاپی ۳۳، آذر ۱۳۹۹ش.
- حلفی، مهدی، «حشد الشعبی بسیج مردمی عراق»، در مجله پاسدار اسلام، شماره ۴۱۱، اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۵ش.
- برای نمونه نگاه کنید به «بالانفو کرافک: هذا ما شارکت به الهندسة العسکریة للحشد فی المحافظات الجنوبیة لاحتواء أزمة السیول والفیضانات (نسخه بایگانی‌شده)»، سایت رسمی حشد شعبی، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آوریل ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «تنفیذ حملة خدمیة فی مقام الإمام السجاد(ع)»، سایت رسمی حشد شعبی، تاریخ درج مطلب: ۷ آگوست ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «اللواء ۲۸ بالحشد یستجیب لمناشدة خدمیة فی شمال خانقین»، سایت رسمی حشد شعبی، تاریخ درج مطلب: ۴ اکتبر ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۵ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «الحشد الشعبی فی العراق.. قوة عسکریة و سیاسیة»، خبرگزاری الجزیرة، تاریخ درج مطلب: ۳۱ دسامبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «الجبیر: بحثنا مع تیلرسون خطر إیران و أزمة قطر»، خبرگزاری العربیة، تاریخ درج مطلب: ۲۲ اکتبر ۲۰۱۷م، تاریخ بازدید: ۶ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «القصف الأمریکی: غارات أمریکیة فی العراق وسوریا علی قوات موالیة لطهران و الحشد الشعبی یعلن عن قتلی و جرحی»، خبرگزاری BBC عربی، تاریخ درج مطلب: ۲۸ ژوئن ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
«العراق یدین الهجوم الأمریکی علی مواقع للحشد الشعبی»، وکالة الأناضول، تاریخ درج مطلب: ۲۸ ژوئن ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «بیان سماحة السید الحائری یعلن فیه عدم الاستمرار فی التصدی للمرجعیة بسبب المرض والتقدم فی العمر»، سایت رسمی سید کاظم حسینی حائری، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «هل تمنع السعودية مقاتلي الحشد الشعبي من أداء الحج؟»، خبرگزاری الحرة، تاریخ درج مطلب: ۱۳ ژوئن ۲۰۱۶ش، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «المرجع النجفي: الحشد الشعبي ذراع العراق والمرجعية وبهم يعز الإسلام والوطن»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ بازدید: ۲۵ آوریل ۲۰۱۷ش، تاریخ درج مطلب: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «العراق: لا عدالة لضحايا الإخفاء القسري»، سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر، تاریخ درج مطلب: ۱۶ نوامبر ۲۰۲۰م، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «الكل تريدني أموت» سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر، تاریخ درج مطللب: ۲۳ مارس ۲۰۲۲ش، تاریخ بازدید: ۱۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «الازهر یندد بممارسات حزب الله و الحشد الشعبی»، عربی۲۱، تاریخ درج مطلب: ۱۱ مارس ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «۲۵ قتیلا و۵۱ جریحا بالهجوم الأمریکی علی مواقع لالحشد الشعبی العراقی»، خبرگزرای روسیا الیوم (RT Arabic)، تاریخ درج مطلب: ۲۹ دسامبر ۲۰۱۹م، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «جماعة علماء العراق لالازهر: الحشد الشعبي يتألف من شيعة و سنة»، وکالة تسنیم الدولیة للانباء، تاریخ درج مطلب: ۱۲ مارس ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «العراق .. المرجع النجفي ينتقد موقف الازهر من الحشد الشعبي»، وکالة انباء التقریب، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مارس ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «فالح الفیاض: حشد شعبی در بحث‌های سیاسی دخالت نمی‌کند»، خبرگزاری شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۳۰ مهر ۱۴۰۰ش، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «الأسد يبحث مع رئيس الحشد الشعبي القضايا الأمنية المشتركة»، المیادین، تاریخ درج مطلب: ۳ مارس ۲۰۲۲ش، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «هادي العامري: الحشد الشعبي تلقى دعوة من الأسد للدخول إلى سوريا»، شبكة روداوو الإعلامية، تاریخ درج مطلب: ۱۶ نوامبر ۲۰۱۶م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «السيد نصر الله: الحشد الشعبي الضمانة الحقيقية للعراق في مواجهة داعش والتكفيريين»، تودی نیوز، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آگوست ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «Amnesty demands Iraq reveal fate of nearly 650 missing men and boys»، Middle East Eye، تاریخ درج مطلب: ۴ ژوئن ۲۰۲۱م، تاریخ بازدید: ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «American Airstrikes Rally Iraqis Against U.S»، The New York Times، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- «Iraqi Security Forces and Popular Mobilization Forces»، worldcat، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
- The Popular Mobilization Forces and Iraq's future»، worldcat، تاریخ بازدید: ۲ مرداد ۱۴۰۱ش.
پیوند به بیرون