محمدمهدی نراقی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدمهدی بن ابی‌ذر فاضل نراقی |
| لقب | محقق نراقی • ملا مهدی |
| تاریخ تولد | حدود ۱۱۴۶ یا ۱۱۲۸ق |
| تاریخ وفات | شب ۸ شعبان ۱۲۰۹ق |
| محل دفن | نجف، حرم امیرالمؤمنین |
| شهر وفات | کاشان |
| خویشاوندان سرشناس | ملا احمد نراقی (فرزند) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ملا اسماعیل خواجویی • محمد بن محمد زمان کاشانی • محمد باقر اصفهانی |
| شاگردان | محمد باقر شفتی • محمد کلباسی • ملا احمد نراقی |
| محل تحصیل | کاشان • اصفهان • نجف • کربلا |
| تألیفات | جامع السعادات • أنیس التجار • معتمد الشیعة • لوامع الأحکام • أنیس المجتهدین |
مُحمدمهدی بن اَبی‌ذَر فاضل نَراقی معروف به محقق نراقی از علمای شیعه در قرن ۱۲ و قرن ۱۳ هجری است. محقق نراقی برای تحصیلات علوم دینی دو بار رهسپار عتبات عالیات شد و در مجلس درس وحید بهبهانی و یوسف بحرانی حضور یافت. جامع السعادات مشهورترین اثر ملا مهدی در علم اخلاق است. او فرزندانی داشت که ملا احمد و ملا مهدی در میان برادران خویش شناخته‌ترند.
زندگی‌نامه
ولادت و وفات
سال تولد نراقی ضبط نشده است. نخستین بار محمدرضا مظفر (درگذشت: ۱۳۸۳ق) با قرائنی سال ۱۱۲۸ یا پیش از آن را حدس زد و در زمان های بعد، این تاریخ به عنوان تاریخ تولد او جا افتاد[۱] اما معاصر نراقی، سید حسن زنوزی مدت حیات او را ۶۳ سال ذکر کرده و با توجه به سخن فرزند او ملا احمد نراقی و عبدالرحیم کلانتر ضرابی (درگذشت: ۱۳۰۸ق) تاریخ تولد در حدود ۱۱۴۶ق ترجیح دارد.[۲]
وی در شب شنبه ۸ شعبان ۱۲۰۹ق[۳] در کاشان درگذشت و در کنار حرم امیرالمؤمنین(ع) در نجف اشرف به خاک سپرده شد.[۴]
فرزندان
از ملا محمدمهدی نراقی پنج پسر به جای ماند:
- حاج میرزا ابوالقاسم متوفای ۱۲۵۶ ق
- حاج ملا محمدمهدی معروف به آقا بزرگ
- ملا احمد نراقی، معروف به فاضل نراقی (م ۱۲۴۵ ق.)
- ملا ابوالحسن
- ملا محمدباقر[۵]
فعالیت‌های علمی
بنا به گفته معاصر نراقی، ابوالحسن غفاری کاشانی، جهت تحصیل مقدمات به کاشان رفت و ادبیات را فرا گرفت.[۶]
سفر به اصفهان
ملا مهدی نراقی، برای تکمیل مراتب علمی و تخصص در علوم و فنون اسلامی، راهی حوزه علمیه اصفهان شد و از فقها و فلاسفه آن شهر بهره برد. از اساتید وی در اصفهان می‌توان ملا اسماعیل خواجویی درگذشت: ۱۱۷۳ق.)، محمد بن محمد زمان کاشانی (متوفای اواخر قرن دوازده هجری قمری)، محمد باقر اصفهانی، محمدمهدی هرندی و آقا میرزا نصیر اصفهانی (درگذشت:۱۱۹۱ق) را نام برد که در میان آنان ملا اسماعیل خواجویی از جایگاه خاصی برخوردار است و ملا محمدمهدی نراقی در فقه، اصول، کلام، فلسفه، حساب، هندسه و نجوم فیض برده است.[۷]
همچنین از محمد بن محمد زمان کاشانی که از بزرگان مشایخ اجازه در سلسله طبقات نقل حدیث به شمار می‌آید، در رجال و حدیث استفاده‌های وافری نموده است.[۸]
وی در اصفهان علاوه بر تحصیل، به تدریس، تحقیق، تألیف و ارشاد مردم نیز همت گماشت و حتی با یادگیری خط و زبان عبری و لاتین از عالمان یهودی، با رهبران مذهبی اقلیت‌ها وارد بحث و مناظره شد و از متن کتاب‌های مذهبی آنان با خط عبری مطالبی را درباره حقانیت رسالت پیامبر اکرم(ص) نقل و ترجمه کرد.[۹]
بازگشت به کاشان
او از اصفهان به کاشان بازگشت. کاشان در آن زمان از عالمان دینی خالی بود و حوزه علمیه کاشان با حضور او زنده شد.[۱۰]
سفر به عتبات
پس از مدتی شهر کاشان را به سوی نجف اشرف و کربلای معلی ترک کرد و در درس محمد باقر وحید بهبهانی(م ۱۲۰۵)، شیخ یوسف بحرانی (م ۱۱۸۶) و شیخ محمدمهدی فتونی (م ۱۱۸۳) شرکت کرد.[۱۱]
بازگشت مجدد به کاشان
او پس از سال‌ها تلاش و تحقیق در نجف و کربلا، دوباره به وطن خود بازگشت و در حوزه علمیه کاشان به تدریس علوم دینی و تربیت شاگردان پرداخت. علمای بزرگی همچون محمد باقر شفتی (م ۱۲۶۰ق)، حاج محمد کلباسی (م ۱۲۶۲ق) و فرزندش ملا احمد نراقی (م ۱۲۴۵ق) و دیگران، از شاگردان وی بوده‌اند.[۱۲]
تألیفات
از ملا مهدی تألیفات فراوانی در رشتههای گوناگون باقی مانده که بیشتر این کتاب‌ها به‌صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف نگهداری می‌شود و حاشیه‌هایی بر بعضی از آنها نظیر انیس التجار، از سوی برخی مراجع مانند سید کاظم طباطبایی یزدی، سید اسماعیل صدر و شیخ عبدالکریم حائری نوشته شده است.[۱۳] [۱۴]
اشعار
محقق نراقی اشعار بسیاری سروده و تعداد زیادی از آنها از بین رفته و تنها بخش کوچکی یافت شده که بیشتر جنبه عرفانی دارد و به شیوه مثنوی و ساقی‌نامه سروده شده است.[۱۵]
ویژگی‌های اخلاقی
از مهم‌ترین ویژگی‌های وی، عزت نفس والای او بوده است. او اکثر روزها را در حوزه کاشان با فقر و تنگدستی سپری کرد. در قسمتی از زندگی او نقل شده که گاهی که توان تهیه شمع یا روغن چراغ را نداشته، با استفاده از روشنایی چراغ‌های وضوخانه و دستشویی مدرسه تا پاسی از شب به مطالعه می‌گذرانده است.
حساسیت نسبت به افکار انحرافی و مبارزه با اخباریگری و افکار گمراه‌کننده آنها، از دیگر خصوصیات او بوده است. ملا مهدی حتی برای مبارزه با افکار انحرافی در اخلاق، با نوشتن کتاب جامع السعادات به مبارزه با افراط و تفریط‌های صوفیان و ظاهرگرایان پرداخته و با استناد به آیات و روایات، انحرافات آنها را ظاهر می‌نماید. او نسبت به‌اندیشه‌ها و اعمال فاسد پادشاهان و رهبران منحرف نیز بی‌توجه نبوده و در آثارش زمینه رشد فضایل اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی جامعه را در گرو اجرای عدالت می‌داند. [۱۶][یادداشت ۱]
او به یکی از اساسی‌ترین عوامل اصلاح جامعه یعنی امر به معروف و نهی از منکر توجه کرده و معتقد بوده که باید نهاد و سازمانی مسئولیت امر به معروف و نهی از منکر را بر عهده گیرد تا با شناخت صحیح معروف و منکر، به اقدامات مؤثری در بسط معروف و جلوگیری از منکر مبادرت ورزد.[۱۷]
کرامات
در میان نقل کراماتی برای ملا مهدی، داستانی نقل شده که در میان علما و طلاب نجف مشهور است. این ماجرا بازگو‌کننده تکلم ملا مهدی نراقی با روح مرده‌ای در وادی السلام نجف و دریافت طعام از بهشت است.[۱۸]
مدرس تبریزی صاحب ریحانة الادب نیز داستانی را نقل می‌کند و می‌نویسد: استادم سید احمد خسروشاهی نقل کرده که وقتی جنازه پدرش حاج سید محمد خسروشاهی را به نجف منتقل کردند، خودش وارد قبر شده تا جنازه پدر را بگذارد که در این حال دو جنازه ملا مهدی و ملا احمد نراقی را صحیح و سالم دیده؛ به طوری که هیچ آسیبی متوجه آنها نشده است.[۱۹]
در گفتار دیگران
محمد باقر خوانساری می‌گوید: العالم البارع و الفاضل الجامع قدوة خیل اهل العلم بفهمه الاشراقی مولانا مهدی بن ابی ذرّ الکاشانی النراقی از ارکان علمای متأخرین ما و از اعیان فضلای متبحرین ما است. در اکثر فنون علم و کمال صاحب تصنیف است و در فقه و حکمت و اصول و اعداد و اشکال، صاحب نظری مُسَلّم بوده است.[۲۰]
مدرس تبریزی می‌گوید: حاج ملا مهدی یا محمدمهدی بن ابی‌ذر نراقیُّ الولادة، کاشانیُّ المسکن، نجفیُّ المدفن، از فُحول فقهای امامیه و مُتبحِّرین علمای اثنا عشریه می‌باشد که فقیه، اصولی، حکیم، متکلم، اعدادی، اخلاقی، ریاضی، معقولی، منقولی [۲۱] جامع علوم عقلیه و نقلیه بوده و در کلمات بعضی از اجلّه به خاتم المجتهدین و لسان الفقهاء و المتکلمین و ترجمان الحکماء و المتالهین و نظائر اینها موصوف است.[۲۲]
حسن زاده آملی در مقدمه کتاب انیس الموحدین می‌نویسد: بی‌شک آن جناب در تبحّر و تَمَهُّر به جمیع علوم عقلی و نقلی حتی در ادبیات و ریاضیات عالیه در عداد طراز اول از اکابر علمای اسلام، و در اتّصاف به فضائل اخلاقی و ملکات ملکوتی از نوادر روزگار است. حضرتش صاحب تصانیف فائقه و تألیفات لائقه در علوم گوناگون است.[۲۳]
کنگره بزرگداشت
کنگره سه روزه بزرگداشت فاضلین نراقی، اول تا سوم خرداد ۱۳۸۱ش در قم، کاشان و نراق برگزار شد. در این کنگره که به منظور تجلیل از مقام علمی، اخلاقی، سیاسی و اجتماعی دو شخصیت نامدار شیعه، ملا محمدمهدی نراقی و ملا احمد نراقی برگزار شده و جمع زیادی از علما، بزرگان، اساتید و اندیشمندان حوزه و دانشگاه در آن حضور یافتند، جمعی از شخصیت‌ها به سخنرانی پرداختند و گروهی از محققان نیز مقاله‌های خود را ارائه نمودند.[۲۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ فاطمی، «لغزش ها در شرح حال ملا محمدمهدی نراقی»، ص۲۱۱
- ↑ فاطمی، «لغزش ها در شرح حال ملا محمدمهدی نراقی»، ص۲۱۲
- ↑ فاطمی، «لغزش ها در شرح حال ملا محمدمهدی نراقی»، ص۲۲۴
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ج ۶، ص۱۶۵.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج ۱، ص۲۹۳.
- ↑ غفاری کاشانی، گلشن مراد، ص۳۹۳.
- ↑ نراقی، انیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۷.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۲۰.
- ↑ نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۵.
- ↑ نراقی، جامع السعادات،الناشر: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، مقدمه محمدرضا مظفر، ج ۱، ص۷.
- ↑ نراقی، جامع السعادات، ج ۱، ص۶.
- ↑ نراقی، جامع السعادات، ج ۱، ص۶.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج ۱، ص۲۹۲.
- ↑ نراقی، انیس التجار، ۱۳۸۳ش، ص۱۰.
- ↑ گلشن ابرار، ۱۳۸۵ش، ج ۱، ص۲۹۳
- ↑ نراقی، جامع السعادات، ناشر: اعلمی، بیروت، ج۱، صص۸۶-۹۱، ۱۲۳
- ↑ کتاب‌شناخت آثار فاضلین نراقی.
- ↑ حسینی طهرانی، معادشناسی، ۱۴۲۷ق، ج۲، صص۲۲۲-۲۲۷«ماجرای طعامی که ملا محمدمهدی نراقی از بهشت دریافت کرد»، خبرگزاری فارس.
- ↑ نراقی، معراج السعادة، ۱۳۷۷ش، ص۲۷ به نقل از: مدرسی تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج ۶، ص۱۶۳
- ↑ نراقی، انیس الموحدین، ص۱۶ به نقل از: خوانساری، روضات الجنات، ۱۳۹۰ش، ج۷، ص۲۰۰.
- ↑ مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، ۱۳۶۹ش،ج۶، ص۱۰۶.
- ↑ نراقی، انیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۷ به نقل از: مدرسی تبریزی، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش.
- ↑ نراقی، انیس الموحدین، ۱۳۶۹ش، ص۱۳.
- ↑ «گزارشی از کنگره فاضلین نراقی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
یادداشت
- ↑ نراقی نفس را دارای چهار قوه عاقله و عامله و شهویه و غضبیه می‌داند و براین باور است که اگر تمام قوا از قوه عاقله تبعیت کنند حکمت و عفت و شجاعت به کمال می رسند و کمالشان همان عدالت است و عدالت به نظر نراقی علت این فضایل است نه معلول آنها و شریف ترین نوع عدالت را عدالت سلطان می داند که در پرتو آن دیگران نیز می‌توانند عدالت را رعایت کنند. نراقی، جامع السعادات، الناشر: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، ج۱، صص۸۶-۱۲۲
منابع
- سایت نور سافت، نرم افزار، کتابخانه فاضلین نراقی،۶۰ جلد از مهم ترین آثار علمی ملا مهدی نراقی و ملا احمد نراقی.
- «ماجرای طعامی که ملا محمدمهدی نراقی از بهشت دریافت کرد»، خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: ۲۴ دی ۱۳۹۱ش.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، بیروت،دار التعارف.
- جمعی از نویسندگان، گلشن ابرار، قم، معروف، ۱۳۸۵ش.
- غفاری کاشانی، ابوالحسن، گلشن مراد، به اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، انتشارات زرین، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- فاطمی، سید حسن، «لغزش ها در شرح حال ملا محمدمهدی نراقی»، در فقه اهل بیت(ع)، شماره ۲۹، بهار ۱۳۸۱ش.
- گزارشی از کنگره فاضلین نراقی، دین‌پژوهان فروردین و تیر ۱۳۸۱، شماره ۷ و ۸.
- مؤسسه تحقیقات کامپیوتری نور، نرم‌افزار آثار فاضلین نراقی.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران ، خیام، ۱۳۶۹ش.
- مدرس، محمد علی، ریحانه الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، ۱۳۶۹ش.
- نراقی، احمد، معراج السعادة، قم، هجرت، ۱۳۷۷ش.
- نراقی، مهدی، اللمعات العرشیة، کرج، عهد، ۱۳۸۱ش.
- نراقی، مهدی، انیس التجار، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۳ش.
- نراقی، مهدی، انیس الموحدین، تهران، الزهراء، ۱۳۶۹ش.
- نراقی، مهدی، ترجمه جامع السعادات، ترجمه جلال‌الدین مجتبوی، تهران، حکمت، ۱۳۷۹ش.
- نراقی، مهدی، جامع السعادات، بیروت، اعلمی.