اسماعیل بن محمدحسین مازندرانی
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | خواجویی |
| تاریخ تولد | ۱۱۰۰ق |
| تاریخ وفات | ۱۱۷۳ق |
| محل دفن | تخت فولاد |
| شهر وفات | اصفهان |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | فاضل هندی و ملا محمد تنکابنی |
| شاگردان | ملا مهدی نراقی، آقا محمد بیدآبادی |
| تألیفات | ثمرة الفؤاد فی نبذ من مسائل المعاد، ابطال الزمان الموهوم، مفتاح الفلاح و مصباح النجاح فی شرح دعاءالصباحپ |
ملا اسماعیل بن محمدحسین مازندرانی (۱۱۰۰-۱۱۷۳ق) طبری‌الاصل مشهور به ملا اسماعیل خواجویی، حکیم، فقیه و متکلم شیعی قرن دوازدهم هجری قمری. ابطال الزمان الموهوم و بشارات الشیعه از آثار و ملا مهدی نراقی از شاگردان اوست.
زندگی‌نامه
خواجویی در سال ۱۱۰۰ق به‌دنیا آمد.[۱] او در آثارش از محل تولد و اجدادش یاد نکرده، با این حال احتمال داده شده که زادگاه او مازندران بوده؛ چنانکه در آثارش خود را مازندرانی خوانده است.[۲] شهرتش به خواجویی را به‌خاطر اقامتش در محلۀ خواجوی اصفهان دانسته‌اند.[۳]
درگذشت
دربارۀ تاریخ وفات خواجویی اختلاف‌نظر وجود دارد. عبدالنبی قزوینی وفات او را در ۱۱۷۷ق دانسته، اما آقابزرگ تهرانی در الذریعه، آن را در ۱۱۷۳ق نوشته است.[۴] مدفن خواجویی در تخت فولاد اصفهان در نزدیکی قبر استادش، فاضل هندی است.
اساتید و شاگردان
از استادان مشهور خواجویی فاضل هندی و ملا محمد تنکابنی را نام برده‌اند. همچنین گفته شده که ممکن است وی از اساتید زیر نیز بهره برده باشد:
- محمدجعفر خراسانی اصفهانی
- ملا حمزه گیلانی
- محمدصادق اردستانی.[۵]
برخی از مشهورترین شاگردان او عبارتند از:
حوادث و رویدادها
حمله افغان‌ها به اصفهان (۱۱۳۶ق) و محاصره آن از رویدادهای مهم سیاسی و تاریخی دوران زندگانی خواجویی است. وی در حاشیه کتاب الاربعین شیخ بهایی، پاره‌ای از آن حوادث را گزارش کرده است.[۷] نیروهای افغان او را حبس کردند و اموالش را به غارت بردند. پس از این حمله، خواجویی به خاتون‌آباد در نزدیکی اصفهان رفت.[۸]
جایگاه علمی و معنوی
خواجویی از مدرّسان علوم عقلی و نقلی بود و تا پایان عمر به تعلیم این علوم پرداخت. او بارها کتاب الشفاء ابن سینا را تدریس کرد و بسیاری از قسمت‌های آن را حفظ بود.[۹]
او از احیاکنندگان مکتب فلسفی اصفهان، پس از حملۀ افغان‌ها بود.[۱۰] ملا اسماعیل را با این‌که در عصر پس از ملاصدرا زندگی می‌کرده است، متأثر از او ندانسته‌اند.[۱۱]
او در زهد و تقوا و اعراض از دنیا و تأسی به سیره پیامبر(ص) و امامان شیعه سرآمد عصر خود و نیز مورد احترام همۀ اقشار جامعۀ روزگار خود بود. گفته‌اند او نزد نادر شاه افشار (۱۱۰۰-۱۱۶۰ق) منزلت خاصی داشته و نادر به توصیه‌های او عمل می‌کرده است.[۱۲]
محمدجعفر خواجویی فرزندش و نیز محمداسماعیل خواجویی ثانی نوه او، از عالمان و ادیبان عصر خود بودند.
آثار
خواجویی صاحب آثار متعددی بوده است. برخی از آثار منتشرشدۀ وی عبارت‌اند از:
- الرسائل الاعتقادیة؛ مجموعه‌ای شامل هجده رساله در موضوعات اعتقادی است که توسط سیدمهدی رجائی در ۱۴۱۱ق در قم منتشر شده است.
- ثمرة الفؤاد فی نبذ من مسائل المعاد
- ابطال الزمان الموهوم؛ این اثر در جلد چهارم منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران (ص ۱۵۱-۲۹۱) به کوشش سید جلال‌الدین آشتیانی در ۱۳۵۷ در مشهد چاپ شده است.
- مفتاح الفلاح و مصباح النجاح فی شرح دعاء الصباح؛ این اثر به اهتمام سید مهدی رجائی در ۱۴۱۱ق در مشهد منتشر شده است.
- رسالة فی الغناء؛ این اثر به کوشش علی مختاری و سید رسول کاظمی‌نسب، در مجموعۀ میراث فقهی، غنا و موسیقی در ۱۳۷۶ش در قم چاپ شده است.
- الفوائد الرجالیة؛ سید مهدی رجایی، مباحث این کتاب را تحقیق و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی آن را در سال ۱۴۱۳ق چاپ کرده است.[۱۳]
- تعلیقات بر الاربعون حديثاً شیخ بهائی؛ این کتاب توسط سید مهدی رجایی تصحیح و در سال ۱۴۲۶ق منتشر شده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ مدرس گیلانی، منتخب معجم‌الحکماء، ص۴۵.
- ↑ رجایی، مشاهیر تخت فولاد، چاپ شهرداری اصفهان، شماره ۲، ص۶.
- ↑ قزوینی، تمیم امل‌الامل، ص۶۷؛ خوانساری، روضات‌الجنات، ج ۱، ص۱۱۴.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ص۶۳.
- ↑ خوانساری، روضات‌الجنات،ج ۱، ص۱۱۹؛ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ج۳، ص۳۰۹.
- ↑ خوانساری، روضات‌الجنات، ج۱، ص۱۱۹.
- ↑ خوانساری، روضات‌الجنات،ج ۱، ص۱۱۴-۱۱۵.
- ↑ گزی برخواری، تذکرة القبور، ۱۳۷۱ش، ص ۳۸.
- ↑ زنوزی، ریاض‌الجنة، ج ۲، ص۷۲و۷۳.
- ↑ خوانساری، روضات‌الجنات، ج ۱، ص۱۱۴.
- ↑ آشتیانی، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران ج ۴، ص۱۵۳.
- ↑ مهدوی، تذکرة‌القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، ۱۳۴۸ش، ص۱۳۷.
- ↑ خواجوئی، الفوائد الرجالیة، ۱۴۱۳ق.
- ↑ بهائی، الاربعون حديثاً، ۱۴۲۶ق، ص۲.
منابع
- آشتیانی، سید جلال‌الدین، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، مشهد، ۱۳۵۷ش.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف‌الشیعه، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- بهائی، محمد بن حسین، الاربعون حديثاً، با تعلیقات ملا اسماعیل خواجویی، تحقیق مهدی رجایی، ۱۴۲۶ق/۱۳۸۴ش.
- خواجوئی، ملا اسماعیل، الفوائد الرجالیة، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، ۱۴۱۳ق.
- خوانساری، محمدباقر بن زین‌العابدین، روضات‌الجنات فی احوال‌العلماء و السادات، چاپ اسداللّه اسماعیلیان، قم، ۱۳۹۰/۱۳۹۲.
- زنوزی، محمدحسن، ریاض‌الجنة، چاپ علی رفیعی، قم، ۱۳۷۸ق.
- قزوینی، عبدالنبی، تمیم امل‌الامل، چاپ سیداحمد حسینی، قم، ۱۴۰۷ق.
- گزی برخواری، عبدالکریم‌بن مهدی، تذکرة‌القبور، چاپ ناصر باقری بیدهندی، قم ۱۳۷۱ش.
- مدرس گیلانی، مرتضی، منتخب معجم‌الحکماء، چاپ منوچهر صدوقی‌ها، تهران، ۱۳۸۱ش.
- مهدوی، مصلح‌الدین، تذکرة‌القبور یا دانشمندان و بزرگان اصفهان، کتابفروشی ثقفی، اصفهان، ۱۳۴۸ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله : دانشنامه جهان اسلام
- رساله رضاعیه