مقام حضرت زینب(س) یا مسجد السیدة زینب در کشور مصر، شهر قاهره، از مکان‌هایی است که به عنوان مدفن حضرت زینب(س) دختر امام علی(ع) مطرح شده است. این مکان زیارتگاه شیعیان و اهل‌سنت دوستدار اهل بیت(ع) است.
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| تأسیس | ۸۵ق |
| کاربری | مسجد • زیارتگاه |
| مکان | مصر |
| نام‌های دیگر | مسجد السیده زینب |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| معماری | |
| بازسازی | ۱۳۲۰ق |
اقوال درباره محل دفن حضرت زینب
در مورد محل دفن حضرت زینب(س) سه دیدگاه وجود دارد:
- بر اساس نظریه مشهور مدفن وی در شام و در جنوب دمشق است.[۱]
- برخی از مورخین مقبره زینب(س) را در مصر دانسته‌اند که اکنون این محل در منطقه سیدة الزینب قاهره با عنوان مقام السیدة زینب مشهور است.[۲]
- دیدگاه سومی نیز وجود دارد که قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب(س) می‌داند. سید محسن امین این دیدگاه را پذیرفته و دلائلی را در رد دو قول نخست ارائه کرده است.[۳]
تاریخچه مقام
درباره شخص مدفون در این مکان و نیز تاریخ بنای مکان میان مورخان اختلاف است. در گزارش‌های متعدد تاریخی به وجود مزاری منسوب به حضرت زینب(س) در این مکان اشاره شده است. بنابر یک نظر، زینب(س) دختر امام علی(ع) پس از واقعه کربلا و اسارت رفتن به شام، به مدینه بازگشت. با اجبار حاکم مدینه به خروج زینب(س) از مدینه، وی در سال ۶۱ قمری راهی مصر که به دوستی اهل بیت(ع) شهرت داشتند شد، در آنجا اقامت کرد و در رجب سال ۶۲ قمری درگذشت. بر اساس این دیدگاه زینب(س) در مکانی که امروز مسجد السیده زینب نام دارد، دفن شد.[۴]
برخی از سال ۸۵ قمری به عنوان سال ساخت نخستین بنا برای قبر حضرت زینب(س) یاد کرده‌اند بدون اینکه به منبعی استناد کنند.[۵] اما ابوعبدالله محمد کوهینی فاسی یکی از جهانگردانان اندلسی، در ماه محرم ۳۶۹ق مصادف با عهد فاطمیان و دوره معد بن نزار بن المعز لدین الله ، در سفر به مصر مزار حضرت زینب(س) را زیارت کرده است. بر اساس گزارش‌های نقل شده از سفرنامه کوهینی، این مزار از گنبد و بنایی برخوردار بوده است.[۶]
در گزارشی دیگر آمده است در قرن ششم هجری همزمان با حکومت سیفالدین ابوبکر بن ایوب، شخصی به نام فخرالدین ثعلب جعفری، والی قاهره و از نقبا و اشراف زینبیون، بنایی را در این مکان ساخته است.[۷]
بنای مقام حضرت زینب در مصر در قرن دهم هجری مصادف با دوره سلطان سلیم قانونی، دهمین پادشاه عثمانی، توسط والی مصر مرمت شد. سپس در سال ۱۱۷۴ق عبدالرحمن کتخدا(کدخدا) یکی از امرای مصر که در بازسازی و توسعه اماکن زیارتی و فرهنگی و غیره اهتمام زیادی داشته است، مقام حضرت زینب را بازسازی نمود. در ۱۲۱۰ق ضریح داخل مقام با ضریحی از جنس مس تعویض شد. سپس محمدعلی پاشا والی مصر در ۱۲۷۰ق اقدام به بازسازی و توسعه این مکان نمود.[۸]
در ۱۲۹۴ق درب مقابل گنبد مقام حضرت زینب(س) توسط محمد توفیق پاشا با مرمر مصری و استانبولی پوشانده شد. بازسازی گنبد، مسجد و مناره مقام حضرت زینب در نهایت در سال ۱۲۹۷ق در دستور کار والی آن دوره قرار گرفت و در سال ۱۳۲۰ هجری اجرای طرح بازسازی آن به پایان رسید.[۹]
مقام حضرت زینب در سفرنامه‌ها
برخی حجاج ایرانی در عهد قاجار در سفر حج، از مصر و این زیارتگاه نیز بازدید کرده‌اند که گزارشی از این زیارتگاه در سفرنامه‌های آنان موجود است.[۱۰] سید محسن امین در کتاب رحلات، در سفر خود به این مکان، زینب مدفون در این مکان را زنی صالح و فاضل از نسل امام سجاد(ع) معرفی کرده است.[۱۱]
موقعیت مقام
مقام حضرت زینب(س) در محله السیده زینب یکی از محله‌های منطقه جنوبی قاهره قرار دارد. محله السیده زینب به عنوان یکی از مناطق قدیمی و پرتردد قاهره به شمار میرود. در نزدیکی مقام حضرت زینب(س) خیابانی با نام زین العابدین قرار دارد. میدانی نیز در نزدیکی این مقام به نام حضرت زینب(س) قرار گرفته است.[۱۲]
پانویس
- ↑ شریف القرشی، السیده زینب رائده الجهاد فی الاسلام عرض و تحلیل، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م، ص۲۹۸-۳۰۳.
- ↑ یوسفی غروی، بررسی تحلیلی سیر مقتل‌نگاری عاشورا(۲)، سایت مؤسسه فرهنگی فهیم.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۷، ص۱۴۰-۱۴۱.
- ↑ ابراهیم، محمد زکی، مراقد أهل البیت فی القاهرة، ۱۴۲۴ق، ص۶۸ و ۶۹.
- ↑ مسجد السیدة زینب (القاهرة)
- ↑ قاسم مصری،السیدة زینب و أخبارالزینبات، ۱۳۵۳ق، ص۷۵و۷۶.
- ↑ قاسم مصری،السیدة زینب و أخبارالزینبات، ۱۳۵۳ق، ص۷۸.
- ↑ صفار، المرأة العظیمة، قراءة فی حیاة السیدة زینب بنت علی علیهما السلام، ۲۰۰۰م، ص۲۸۶؛نبذة عن تاریخ المشهد الزینبی فی مصر؛ نقدی، زینب الکبری، سعدی، ص۱۶۴.
- ↑ صفار، المرأة العظیمة، قراءة فی حیاة السیدة زینب بنت علی علیهما السلام، ۲۰۰۰م، ص۲۸۶و ۲۸۷؛ نبذة عن تاریخ المشهد الزینبی فی مصر ؛ نقدی، جعفر، زینب الکبری، سعدی، ص۱۶۴ و ۱۶۵.
- ↑ جعفریان، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، ۱۳۸۹ش، ج۸، ص۲۷۱؛ جعفریان، شام و مصر از چشم یک مسافر ایرانی در عصر محمدعلی پاشا ۱۲۵۶ق، سایت خبرآنلاین.
- ↑ امین، رحلات، بی‌تا، ص۲۱
- ↑ حی السیدة زینب، پایگاه اینترنتی استانداری قاهره.
منابع
- ابراهیم، محمدزکی، مراقد أهل‌البیت فی القاهرة، تصحیح: اسنوی، حسن یوسف، موسسة احیاء التراث الصوفی، قایتبای، ۱۴۲۴ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، تحقیق: حسن امین، دارالتعارف للمطبوعات، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- امین، محسن، رحلات السید محسن الأمین فی لبنان و العراق و ایران و مصر و الحجاز، دار التراث الإسلامی للطباعة و النشر و التوزیع، بی‌تا.
- جعفریان، رسول، پنجاه سفرنامه حج قاجاری، تهران، نشر علم، ۱۳۸۹ش.
- جعفریان، رسول، شام و مصر از چشم یک مسافر ایرانی در عصر محمدعلی پاشا ۱۲۵۶ق، خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ انتشار: ۰۳-۱۰-۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۱۸-۰۸-۱۳۹۴ش.
- شریف القرشی، باقر، السیدة زینب رائده الجهاد فی الاسلام عرض و تحلیل، بیروت، دارالمحجة البیضاء، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
- صفار، حسن موسی، المرأة العظیمة، قراءة فی حیاة السیدة زینب بنت علی علیهما السلام، بیروت، مؤسسة الانتشار العربی، ۲۰۰۰م.
- قاسم مصری، حسن محمد، السیدة زینب و أخبارالزینبات، قاهره، المطبعة المحمودیة التجاریة، چاپ دوم، ۱۳۵۳ق.
- نبذة عن تاریخ المشهد الزینبی فی مصر، پایگاه اینترنتی مرکز الابحاث العقائدیه، تاریخ بازدید: ۱۸-۰۸-۱۳۹۴ش.
- نقدی، جعفر، زینب الکبری، ترجمۀ حسین عمادزاده، تهران، سعدی، بی‌تا.
- یوسفی غروی، محمدهادی، بررسی تحلیلی سیر مقتل‌نگاری عاشورا(۲)، سایت مؤسسه فرهنگی فهیم، تاریخ انتشار: ۰۶-۰۵-۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۸-۰۸-۱۳۹۴ش.
پیوند به بیرون