دعای سیزدهم صحیفه سجادیه

دعای سیزدهم صحیفه سجادیه از دعا‌های مأثور از امام سجاد(ع) درباره نیازمندی انسان به خدا و بی‌نیازی خداوند است. حضرت سجاد(ع) در این دعا به نعمت‌های غیرقابل شمارش خدا و تغییرناپذیر بودن حکمت الهی نیز اشاره کرده است. در این دعا محرومیت و ناامیدی، فرجامِ درخواست از غیرخدا، و گناه از عوامل دوری از درگاه الهی دانسته شده است. امام سجاد(ع) همچنین دعا کردن در سجده و صلوات بر پیامبر(ص) و آل او را از راه‌های استجابت دعا معرفی کرده است.

دعای سیزدهم صحیفه سجادیه

نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری
اطلاعات دعا و زیارت
نام‌های دیگر	فِی طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَی اللَّهِ تَعَالَی
موضوع	طلب حاجات از خدا، بی‌نیازی خدا و نیازمندی انسان
مأثور/غیرمأثور	مأثور
صادره از	امام سجاد(ع)
راوی	متوکل بن هارون
منابع شیعی	صحیفه سجادیه
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین

دعای سیزدهم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان و شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی کرمانشاهی به زبان فارسی و در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.

آموزه‌ها

موضوع اصلی دعای سیزدهم صحیفه سجادیه بيان نياز انسان به پروردگار و ناگزير بودن او از بازگشت به درگاه خدا است. در این دعا همچنین به ناتوانی مخلوقات در برآوردن حاجت‌هاى خود پرداخته سپس خواسته‌هاى خود را از خدا طلب کرده است. آموزه‌های دعای سیزدهم که در ۲۵ فراز از امام سجاد(ع) صادر شده به شرح ذیل است:

• خدا نهایت درخواست درخواست‌کنندگان است.
• تسليم تكوينى همه موجودات در برابر قدرت حق
• غیرقابل شمارش و بی‌منت بودن نعمت‌های خدا به بندگان
• رایگان بودن نعمت های الهی برای بندگانش
• نیازمندی مخلوقات به خدا و بی‌نیازی خدا از مخلوقات
• بی نیاز شدن به وسیله ی خداوند
• خزانه بی‌نهایت الهی
• خدا هدف و مقصد همه حرکت‌ها است.
• تغییر نکردن حکمت‌های الهی
• کمال مطلق خداوند
• حلّ مشکلات فقط به دست خداوند است.
• ناامیدی و محرومیت، فرجام درخواست از غیر خداوند است.
• فقط از خدا درخواست کردن، یاری خواستن و به او حسن ظنّ داشتن.
• توفیق و عنایت الهی سبب دوری از لغزش‌ و گمراهی است.
• امید از روی ایمان به خدا
• گناه بزرگ‌ترین عامل دوری انسان از درگاه الهی است.
• درخواست فضل الهی به جای عدل الهی
• زاری به درگاه الهی
• دعا برای محروم نشدن از لطف و رحمت الهی
• سپردن همۀ کارها به خدا
• صلوات بر پیامبر(ص) و آل پیامبر سبب برآورده شدن حاجت‌ها می‌شود.
• آرامش انسان به دلیل عطایای الهی
• محرومیت ونومیدی، نتیجه در خواست ازبندگان
• در خواست از بندگان ثمره وسواس وفریب نفس است.
• خسته نشدن خدا از دعای بندگان
• توفیق دعا در سایه تقدیر الهی
• دعا در سجده

شرح‌ها

دعای سیزدهم در شرح‌های صحیفه سجادیه از جمله در کتاب دیار عاشقان اثر حسین انصاریان، شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری به زبان فارسی شرح شده است.

دعای سیزدهم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب‌هایی مانند ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی، فی ظلال الصحیفه السجادیه اثر محمدجواد مغنیه، ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل الله به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح لغوی تعلیقات علی الصحیفه السجادیه اثر فیض کاشانی توضیح داده شده است.

متن و ترجمه

وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي طَلَبِ الْحَوَائِجِ إِلَي اللَّهِ تَعَالَي

دعای آن حضرت به پیشگاه خدای تعالی در زمینۀ درخواست حوایج

اللَّهُمَّ يَا مُنْتَهَى مَطْلَبِ الْحَاجَاتِ

پروردگارا،‌ ای نهایت مطلب حاجات

وَ يَا مَنْ عِنْدَهُ نَيْلُ الطَّلِبَاتِ

و ای کسی که رسیدن به تمام خواسته‌ها در دست توست.

وَ يَا مَنْ لَا يَبِيعُ نِعَمَهُ بِالْأَثْمَانِ

و ای آن‌که نعمت‌هایش را به بها و قیمت نمی‌فروشد.

وَ يَا مَنْ لَا يُكَدِّرُ عَطَايَاهُ بِالِامْتِنَانِ

و ای آن‌که بخشش‌هایش را به منّت گذاشتن، تیره و ناصاف نمی‌کند.

وَ يَا مَنْ يُسْتَغْنَى بِهِ وَ لَا يُسْتَغْنَى عَنْهُ

و ای آن‌که به سبب او بی‌نیاز می‌شوند و از او بی‌نیاز نمی‌شوند.

وَ يَا مَنْ يُرْغَبُ إِلَيْهِ وَ لَا يُرْغَبُ عَنْهُ

و ای آن‌که به او رغبت می‌کنند و از او روی برنتابند.

وَ يَا مَنْ لَا تُفْنِي خَزَائِنَهُ الْمَسَائِلُ

و ای آن‌که درخواست‌ها، گنج‌هایش را از بین نمی‌برد.

وَ يَا مَنْ لَا تُبَدِّلُ حِكْمَتَهُ الْوَسَائِلُ

و دست‌آویزها، حکمتش را تغییر نمی‌دهد.

وَ يَا مَنْ لَا تَنْقَطِعُ عَنْهُ حَوَائِجُ الْمُحْتَاجيِنَ

و رشتۀ حوایج نیازمندان از او قطع نمی‌شود.

وَ يَا مَنْ لَا يُعَنِّيهِ دُعَاءُ الدَّاعِينَ .

و دعای دعاکنندگان او را خسته و درمانده نمی‌کند.

تَمَدَّحْتَ بِالْغَنَاءِ عَنْ خَلْقِكَ وَ أَنْتَ أَهْلُ الْغِنَى عَنْهُمْ

وجودت را به بی‌نیازی از همۀ آفریده‌ها ستوده‌ای و حضرتت به بی‌نیازی از آن‌ها شایسته است.

وَ نَسَبْتَهُمْ إِلَى الْفَقْرِ وَ هُمْ أَهْلُ الْفَقْرِ إِلَيْكَ .

آفریده‌ها را به نیازمندی نسبت داده‌ای و آنان هم بی ‌چون و چرا نیازمند به تو هستند.

فَمَنْ حَاوَلَ سَدَّ خَلَّتِهِ مِنْ عِنْدِكَ ، وَ رَامَ صَرْفَ الْفَقْرِ عَنْ نَفْسِهِ بِكَ فَقَدْ طَلَبَ حَاجَتَهُ فِي مَظَانِّهَا ، وَ أَتَى طَلِبَتَهُ مِنْ وَجْهِهَا .

پس کسی که‌ ترمیم کمبود و شکاف زندگی‌اش را از تو بخواهد و تغییر تهیدستی و فقرش را از تو درخواست کند، محقّقاً حاجتش را از جایگاه اصلی‌اش خواسته؛ و به دنبال درخواست و خواهشش، از راه صحیح و درستش آمده.

وَ مَنْ تَوَجَّهَ بِحَاجَتِهِ إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ أَوْ جَعَلَهُ سَبَبَ نُجْحِهَا دُونَكَ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِلْحِرْمَانِ ، وَ اسْتَحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَوْتَ الْاِحْسَانِ .

و کسی که برای حاجتش به یکی از آفریده‌های تو رو کند یا او را به جای تو وسیلۀ رسیدن به نیازش قرار دهد؛ محقّقاً خود را در معرض محرومیت قرار داده و سزاوار از دست رفتن احسان تو گشته است.

اللَّهُمَّ وَ لِي إِلَيْكَ حَاجَةٌ قَدْ قَصَّرَ عَنْهَا جُهْدِي ، وَ تَقَطَّعَتْ دُونَهَا حِيَلِي ، وَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي رَفْعَهَا إِلَى مَنْ يَرْفَعُ حَوَائِجَهُ إِلَيْكَ ، وَ لَا يَسْتَغْنِي فِي طَلِبَاتِهِ عَنْكَ ، وَ هِيَ زَلَّةٌ مِنْ زَلَلِ الْخَاطِئِينَ ، وَ عَثْرَةٌ مِنْ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِينَ .

خدایا! برای من در پیشگاه حضرتت حاجتی است که دست طاقت و توانم از دست‌یابی به آن کوتاه است و رشته چاره‌ام، بدون لطف تو بریده است و نَفْسم در نظرم چنین آراسته که رفع نیازم را از کسی بخواهم که رفع نیازهایش را از تو می‌خواهد و در حاجاتش از تو بی‌نیاز نیست؛ این درخواست حاجت از غیر تو لغزشی است از لغزش‌های خطاکاران و افتادنی است از افتادن‌های گناهکاران.

ثُمَّ انْتَبَهْتُ بِتَذْكِيرِكَ لِي مِنْ غَفْلَتِي ، وَ نَهَضْتُ بِتَوْفِيقِكَ مِنْ زَلَّتِي ، وَ رَجَعْتُ وَ نَكَصْتُ بِتَسْدِيدِكَ عَنْ عَثْرَتِي .

آنگاه به یادآوری تو، از خواب غفلت بیدار شدم؛ و به توفیق تو از عرصه‌گاه لغزشم برخاستم؛ و به راهنمایی تو از افتادنم به وادی خطر بازگشتم؛ و از علل درافتادن به گمراهی دست برداشتم.

وَ قُلْتُ سُبْحَانَ رَبِّي كَيْفَ يَسْأَلُ مُحْتَاجٌ مُحْتَاجاً وَ أَنَّى يَرْغَبُ مُعْدِمٍ اِلَي مُعْدِمٍ

و گفتم: منزّه و پاک است پروردگارم، چگونه نیازمندی از نیازمند دیگر درخواست کند و از کجا تهی‌دستی به تهی‌دستی دیگر میل و رغبت نشان دهد؟!

فَقَصَدْتُكَ ، يَا إِلَهِي ، بِالرَّغْبَةِ ، وَ أَوْفَدْتُ عَلَيْكَ رَجَائِي بِالثِّقَةِ بِكَ .

روی این حساب-ای خدای من- با اشتیاق و شوق آهنگ تو کردم؛ و از باب اطمینان به تو، امیدم را به سوی حضرتت آوردم.

وَ عَلِمْتُ أَنَّ كَثِيرَ مَا أَسْأَلُكَ يَسِيرٌ فِي وُجْدِكَ ، وَ أَنَّ خَطِيرَ مَا أَسْتَوْهِبُكَ حَقِيرٌ فِي وُسْعِكَ ، وَ أَنَّ كَرَمَكَ لَا يَضِيقُ عَنْ سُؤَالِ أَحَدٍ ، وَ أَنَّ يَدَكَ بِالْعَطَايَا أَعْلَى مِنْ كُلِّ يَدٍ .

و دانستم آنچه را از تو می‌خواهم، هر چند زیاد باشد، در کنار دارایی‌ات اندک است؛ و چیزهای باارزشی که بخشش آن را از تو درخواست می‌کنم، در جنب توانایی‌ات کوچک و بی‌مقدار است؛ و دایرۀ کرم و بزرگواری‌ات با تقاضای هیچ‌کس تنگ نمی‌شود؛ و دست بخشندگی‌ات از هر دستی برتر است.

اللَّهُمَّ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ احْمِلْنِي بِكَرَمِكَ عَلَى التَّفَضُّلِ ، وَ لَا تَحْمِلْنِي بِعَدْلِكَ عَلَى الِاسْتِحْقَاقِ ، فَمَا أَنَا بِأَوَّلِ رَاغِبٍ رَغِبَ إِلَيْكَ فَأَعْطَيْتَهُ وَ هُوَ يَسْتَحِقُّ الْمَنْعَ ، وَ لَا بِأَوَّلِ سَائِلٍ سَأَلَكَ فَأَفْضَلْتَ عَلَيْهِ وَ هُوَ يَسْتَوْجِبُ الْحِرْمَانَ .

خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مرا به کرم و بزرگواری‌ات بر دست یافتن به احسانت یاری ده و از باب عدالتت بر کیفری که سزاوار آنم دچار مکن؛ من اوّلین رغبت کننده‌ای نیستم که به حضرتت رو آورده، پس به او عطا کرده‌ای و حال آن‌که سزاوار ممنوع شدن از عطایت بوده؛ و اولین خواهنده‌ای نیستم که از تو درخواست حاجت کرده و تو بر او احسان کرده‌ای در حالی که مستحق محرومیت از احسان تو بوده است.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ كُنْ لِدُعَائِي مُجِيباً ، وَ مِنْ نِدَائِي قَرِيباً ، وَ لِتَضَرُّعِي رَاحِماً ، وَ لِصَوْتِي سَامِعاً .

خدایا! بر محمّد و آلش درود فرست و مستجاب کنندۀ دعایم باش و به ندایم توجه کن و به زاریم رحمت آر و صدایم را شنوا باش،

وَ لَا تَقْطَعْ رَجَائِي عَنْكَ ، وَ لَا تَبُتَّ سَبَبِي مِنْكَ ، وَ لَا تُوَجِّهْنِي فِي حَاجَتِي هَذِهِ وَ غَيْرِهَا إِلَى سِوَاكَ

و امیدم را از حضرتت قطع مکن و دست‌آویز مرا از خود جدا مساز و در این حاجتم و دیگر حوایجم، مرا به سوی غیر خودت روانه مکن.

وَ تَوَلَّنِي بِنُجْحِ طَلِبَتِي وَ قَضَاءِ حَاجَتِي وَ نَيْلِ سُؤْلِي قَبْلَ زَوَالِي عَنْ مَوْقِفِي هَذَا بِتَيْسِيرِكَ لِيَ الْعَسِيرَ وَ حُسْنِ تَقْدِيرِكَ لِي فِي جَمِيعِ الْأُمُورِ

و با برآورده شدن تقاضایم و روا شدن حاجتم و رسیدن به مطلبم؛ پیش از برخاستن از جایم و با آسان ساختن مشکلم و با سرنوشت خوبی که در تمام امور برایم رقم می‌زنی، کارساز من باش.

وَ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ صَلَاةً دَائِمَةً نَامِيَةً لَا انْقِطَاعَ لِأَبَدِهَا وَ لَا مُنْتَهَى لِأَمَدِهَا ، وَ اجْعَلْ ذَلِكَ عَوْناً لِي وَ سَبَباً لِنَجَاحِ طَلِبَتِي ، اِنَّكَ وَاسِعٌ كَرِيمٌ .

و بر محمّد و آلش درود فرست؛ درودی همیشگی و ابدی که برای مدّتش انقطاعی و برای زمانش پایانی نباشد؛ این درود را برایم مدد و جهت برآورده شدن حاجتم، سبب قرار ده؛ همانا تو بزرگ و گسترده و کریمی.

وَ مِنْ حَاجَتِي يَا رَبِّ كَذَا وَ كَذَا . (تَذْكُرُ حَاجَتَكَ ثُمَّ تَسْجُدُ وَ تَقُولُ فِي سُجُودِكَ) فَضْلُكَ آنَسَنِي ، وَ إِحْسَانُكَ دَلَّنِي ، فَأَسْأَلُكَ بِكَ وَ بِمُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، صَلَوَاتُكَ وَ عَلَيْهِمْ أَن لَا تَرُدَّنُِي خَائِباً .

و [ای پروردگارم!] از جمله درخواست‌هایم چنین و چنان است: [تقاضایت را می‌گویی، سپس سر به سجده می‌گذاری و در سجده می‌گویی:] عطا و بخششت به من آرامش می‌دهد و احسانت راهنمایی‌ام می‌کند؛ و به حقّ خودت و به حقّ محمّد و آلش -که درودت بر آنان باد- از تو می‌خواهم که مرا از پیشگاهت ناامید برنگردانی.

پیوند به بیرون

• متن و صوت دعای سیزدهم صحیفه سجادیه