جعدة بن هبیره
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جعدة بن هبیره |
| خویشاوندان | ام‌هانی دختر ابوطالب و امام علی(ع) |
| ولادت | مکه |
| محل زندگی | مکه، کوفه |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
| فعالیت‌ها | شرکت در جنگ جمل، صفین و نهروان |
جَعدَة بن هُبَیرَه مَخزُومِی خواهرزاده امام علی(ع) و از یاران خاص و مورد اعتماد ایشان بود. او را از پرچم‌داران اولیه شیعه نامیده‌اند. وی فرزند ام‌هانی از راویان و اصحاب پیامبر(ص) و خواهر امام علی(ع) است. او در تمام جنگ‌های امام علی(ع) شرکت کرد. مناظره جعده با عُتْبَةُ بن أَبِی سُفْیَان در جنگ صفین درباره حقانیت امام علی(ع)، سبب شد نجاشی و أعوَر شَنّی (متوفای ۵۰ق) در مدح جعده اشعاری بسرایند.
امام علی(ع) بعد از جنگ صفین، جعده را حاکم خراسان نمود. وی یک سال در خراسان ماند و به دلیل رفتار مناسب وی، مردم منطقه مسلمان و به امام علی(ع) محبت ورزیدند.
جعده از دوست‌دارن امام حسین(ع) بود. بعد از شهادت امام حسن(ع) جعده به همراه دیگر شیعیان امام حسین(ع) را برای قیام دعوت نمود، اما امام(ع) به دلیل پیمان با معاویه آن را قبول نکرد.
معرفی
جعدة بن هبیره مخزومی قریشی از قبیله مَخزُوم[۱] در زمان رسول خدا(ص) به دنیا آمد.[۲] پدرش هبیره بن ابی‌وهب در روز فتح مکه به نجران فرار کرد و در حال کفر از دنیا رفت.[۳] مادرش، فاخته نام داشت و کنیه‌اش ام‌هانی بود که دختر ابوطالب و خواهر امام علی(ع) است.[۴]
در مورد صحابی بودن وی اختلاف است؛[۵] شیخ طوسی او را از صحابه نمی‌داند؛[۶] اما ابن‌ابی‌الحدید وی را از صحابه‌ای می‌داند که در روز فتح مکه، رسول خدا(ص) را درک کرد.[۷] ابن‌حجر عسقلانی نیز روایات وی از رسول خدا(ص) را نقل کرده است.[۸] برخی نیز وی را از تابعین دانسته‌اند.[۹]
جعده با ام‌الحسن دختر امام علی(ع) ازدواج نمود[۱۰] و در زمان خلافت معاویه از دنیا رفت.[۱۱]
دوران امام علی(ع)
جعده از یاران خاص و مورد اعتماد امام علی(ع)[۱۲] و از فقیهان[۱۳] و پرچم‌داران اولیه تشیع بود.[۱۴] طبق نقلی از امام صادق(ع)، ۱۳ قبیله از قریش با معاویه ارتباط داشتند و تنها جعده به همراه ۴ نفر از قريش امام علی(ع) را همراهی کردند.[۱۵] جعده در کوفه زندگی می‌کرد.[۱۶] امام علی(ع) نیز بعد از بازگشت از جنگ صفین به خانه وی رفت.[۱۷]
محمدهادی امینی معتقد است بعد از ضربت خوردن امام علی(ع)، وی نماز صبح را به صورت جماعت خواند.[۱۸] امام علی(ع) برای مخفی ماندن قبرشان، به فرزندش امام حسن(ع) وصیّت نمود در خانه جعده نیز برای ایشان قبری حفر نماید.[۱۹]
جعده سوارکاری شجاع بود[۲۰] و در تمام جنگ‌های امام علی(ع) شرکت داشت[۲۱] و علت تلاش زیاد خود را جایگاه والای آن حضرت می‌دانست.[۲۲] در جنگ صفین جعده در مورد حقانیت امام علی(ع) با عُتْبَةُ بن أَبِی سُفْیَان از سپاه معاویه به گفت‌وگو و مناظره پرداخت، اما عتبه شروع به ناسزاگویی به جعده کرد.[۲۳] به دنبال آن قیس بن عمرو بن مالک (نجاشی)، شاعر و از یاران امام علی(ع)[۲۴] و أعوَر شَنّی (متوفای۵۰ق)[۲۵] در مدح جعده اشعاری سروده‌اند.
گزارش‌های تاریخی حاکی از آن است که امام علی(ع) بعد از جنگ صفین جعده را حاکم خراسان نمود، اما مردم وی را نپذیرفتند و جعده به نزد امام علی(ع) بازگشت.[۲۶] البته برخی معتقدند جعده یک سال در خراسان ماند[۲۷] و به دلیل رفتار مناسب وی، مردم منطقه مسلمان و به امام علی(ع) محبت ورزیدند.[۲۸]
دعوت فرزندان جعده از امام حسین برای قیام
به گزارش بلاذُری در انساب الاشراف، فرزندان جعده بعد از شهادت، امام حسن(ع)، شیعیان را در خانه سلیمان بن صُرَد خُزاعی گرد آوردند و از طرف اهالی کوفه، نامه تسلیتی به امام حسین(ع) تنظیم کردند، آنان در این نامه از امام حسین(ع) برای زعامت شیعیان دعوت کردند که آن حضرت بنا بر مفاد صلح امام حسن(ع) با معاویه آن را نپذیرفت.[۲۹] طبق گزارشی که شیخ مفید از تاریخ‌نگاران نقل کرده، شیعیان در این نامه از برکناری معاویه و بیعت با امام سخن گفته بودند.[۳۰]
پانویس
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۲۷ق، ص۳۳.
- ↑ ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۸.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۲۷ق، ص۵۹-۶۰.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۲۸.
- ↑ شیخ طوسی، رجال، ۱۴۲۷ق، ص۳۳.
- ↑ ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۷.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۲۹؛ کَسّی، المنتخب من مسند عبد بن حمید، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۱۱.
- ↑ عطاردی، مسند الإمام الشهید أبی عبدالله الحسین بن علی(ع)، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۳۹.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱۱، ص۱۷۷.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الاصابة فی تمییز الصحابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۶۲۹.
- ↑ عطاردی، مسند الإمام الشهید أبی عبدالله الحسین بن علی(ع)، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۳۹.
- ↑ عطاردی، مسند الإمام الشهید أبی عبدالله الحسین بن علی(ع)، ۱۳۷۶ش، ج۳، ص۳۳۹؛ امینی، اصحاب امیر المؤمنین(ع) و الرواة عنه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ وائلی، هویت تشیع، ۱۳۸۰ش، ج۳۱، ص۲۴۹.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۶۳.
- ↑ امینی، اصحاب امیر المؤمنین(ع) و الرواة عنه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۵.
- ↑ امینی، اصحاب امیر المؤمنین(ع) و الرواة عنه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ ابن طاووس، فرحة الغری، قم، ص۳۲.
- ↑ امینی، اصحاب امیر المؤمنین(ع) و الرواة عنه، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۱۱۱.
- ↑ شریف قرشی، موسوعة الإمام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، ۱۴۲۳ق، ج۱۱، ص۷۸.
- ↑ کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۶۳؛ مغربی، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار(ع)، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۲۴۴.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۴۶۳-۴۶۴.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۴۶۵.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ۱۴۰۴ق، ص۴۶۵-۴۶۶.
- ↑ ابن اثیر جزری، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۳۲۶؛ ابن جوزی، المنتظم، ۱۴۱۲ق، ج۵، ص۱۲۹.
- ↑ شهیدی، زندگانی علی بن الحسین(ع)، ۱۳۸۰ش، ص۲۱.
- ↑ ناصری داوودی، تشیع در خراسان، ۱۳۷۸ش، ج۴۶، ص۲۸۰.
- ↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۳، ص۱۵۱.
- ↑ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۳۲.
منابع
- ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، محقق و مصحح: محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، ۱۴۰۴ق.
- ابن اثیر جزری، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی، المنتظم، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود، علی محمد، معوض، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.
- ابن طاوس، عبدالکریم بن احمد، فرحة الغری فی تعیین قبر أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع) فی النجف، قم، منشورات الرضی، چاپ اول، بی‌تا.
- ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الأصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دار الجیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- اشتهاردی، محمد محمدی، سیرت پیامبر اعظم و مهربان، قم، ناصر، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.
- امینی، محمد هادی، اصحاب امیر المؤمنین(ع) و الرواة عنه، بیروت، دار الکتاب الإسلامی، چاپ اوّل، ۱۴۱۲ق.
- بحرانی، سید هاشم، حلیة الابرار فی أحوال محمّد و آله الأطهار(ع)، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، ۱۴۱۱ق.
- حجازی، فخرالدین، زندگانی حسن بن علی(ع)، تهران، بعثت، ۱۳۵۲ش.
- شریف قرشی، باقر، موسوعة الإمام أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، مؤسسة الکوثر، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- شهیدی، سید جعفر، زندگانی علی بن الحسین(ع)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ دهم، ۱۳۸۰ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال، محقق و مصحح: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تصحیح مؤسسة آل البیت علیهم السلام، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.
- عطاردی، عزیزالله، مسند الإمام الشهید أبی عبد الله الحسین بن علی(ع)، تهران، عطارد، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، محقق و مصحح: شیخ طوسی و حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- کَسّی، عبدالحمید بن حمید، المنتخب من مسند عبد بن حمید، محقق: مصطفی عدوی، داربلنسیة للنشر و التوزیع، چاپ دوم، ۱۴۲۳ق.
- مغربی، قاضی نعمان، شرح الأخبار فی فضائل الأئمة الأطهار(ع)، قم، جامعه مدرسین، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق و مصحح: عبدالسلام محمد هارون، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، ۱۴۰۴ق.
- وائلی، احمد، هویت تشیع، مترجم: ناصر سلمانی ایزدی، سبزوار، دانشگاه تربيت معلم سبزوار، ۱۳۸۰ش.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۷ق.