تصویر امامان شیعه در دائرة المعارف اسلام (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | مادلونگ و دیگران |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسه شیعه‌شناسی |
| تاریخ نشر | ۱۳۸۵ش |
تصویر امامان شیعه در دائرة المعارف اسلام ترجمه و نقد مقاله‌هایی است که در ویرایش جدید کتاب The Encyclopedia of Islam (به اختصار EI)چاپ لیدن هلند منتشر شده است. مؤسسه شیعه‌شناسی، در این اثر کوشیده است تا در مرحله اوّل، نقص‌ها و کاستی‌های مقاله‌ها را مشخص و سپس آن‌ها را نقد و بررسی کند. در این کتاب، ۱۲ مقاله برای دوازده امام، به زبان فارسی ترجمه و نقد شده است. نقد مقالات مربوط به امام اول تا سوم، نیمی از حجم کتاب را به خود اختصاص داده و مقالات مربوط به بقیه ائمه، به اختصار نوشته شده است.
درباره دائرةالمعارف اسلام
دائرة المعارف اسلام، چاپ لیدِن هلند، یکی از معروف‌ترین دائرة المعارف‌های انگلیسی زبان در زمینه اسلام است که در مدخل‌های متعددی، عقائد و آموزه‌های شیعی از جمله آموزه امامت و امامان شیعه را مورد بررسی قرار داده است.[۱]
انگیزه نقد مقالات
به گفته نقدکنندگان مؤسسه شیعه‌شناسی، از آن‌جا که این دائرةالمعارف در ارائه تصویری مستند و جامع از امامان موفق نبوده، مؤسسه در صدد برآمد تا در گام نخست، کاستی‌ها و نقایص این نوشته‌ها را مشخص و سپس آن‌ها را نقادی و تصحیح کند. بدین منظور ابتدا مدخل‌های مرتبط با شیعه و آموزه‌های شیعی از این دائرةالمعارف استخراج و ترجمه و سپس آن‌ها را نقد کرده است.[۲]
نویسندگان، مترجم و منتقدان
نویسندگان اصلی مدخل‌ها متفاوت‌اند مانند ال. والیری، کولبرگ، هاجسون و مادلونگ که از نویسندگان دائرةالمعارف اسلام به شمار می‌روند.
همه مقالات دوازده امام را حسین مسعودی ترجمه کرده و سپس توسط محققان و اساتید معتبر در رشته تاریخ اسلام و تشیع با استفاده از منابع معتبر نقد گردیده است.[۳]
بخش سه امام نخست به‌وسیله محمدرضا هدایت‌پناه نقد و بررسی شده که حجم نیمی از اثر را به خود اختصاص می‌دهد. بقیه ناقدان عبارتند از: محسن رنجبر، حسن طارمی، نعمت‌الله صفری فروشانی، محمدموسی نوری، عبدالرضا عرب، سید محمدحسین میرعبداللهی، سید قاسم رزاقی، محمدرضا جباری و نصرت‌الله آیتی.
روش منتقدان
در مقدمه کتاب آمده است:
- پس از ترجمه مقاله، تعدادی از محققان ذی‌صلاح در حوزه تاریخ امامان شیعی کار نقد و بررسی مدخل‌ها را بر عهده گرفتند و سپس نقدهای مزبور توسط اساتید معتبر و شناخته‌شده رشته تاریخ تشیع مورد ارزیابی قرار گرفت.
- گفتنی است که در نقد و بررسی این مدخل‌ها به مواردی از این دست پرداخته شده است:
- تحلیل کلیِ مدخل، به منزله یک پژوهش علمی
- نقد و بررسی اطلاعات جزئی ارائه‌شده در مدخل بر اساس منابع اولی و کهن تاریخی
- نقد و بررسی منابع استفاده‌شده در نگارش مدخل
- نقد و بررسی تحلیل‌های ارائه شده از سوی نویسندگان مدخل‌ها بر اساس شواهد معتبر تاریخی
- پرداختن به نکات و حوادث و جریان‌های مهم و تأثیرگذار امامان دوازده‌گانه که نویسندگان از آن‌ها غفلت ورزیده‌اند.[۴]
رویکرد مؤسسه شیعه‌شناسی
رویکرد مؤسسه شیعه‌شناسی در نقد و بررسی این مدخل‌ها صرفا ناظر به مطالب ارائه‌شده نبوده است؛ بلکه مواردی که شایسته بود در مدخل‌های دائرة المعارف آورده شود اما یادی از آن‌ها به میان نیامده نیز کانون توجه قرار گرفته است. حتی در برخی موارد به نکاتی اشاره شده است که آوردن آن‌ها در دائرةالمعارف ضرورت نداشته، اما بر اتقان و کیفیت یک پژوهش علمی می‌افزوده، یا در ارائه تصویری درست از ائمه اهمیت داشته است. از این روی، منظور از نقد و بررسی در این پژوهش، چیزی اعم از نقد، اصلاح و تکمیل متعارف بوده و نه صرفا تذکر موارد نادرستی که در متن مدخل به آن‌ها پرداخته شده است.[۵]
گردآوری و چاپ
این مجموعه با نظارت محمود تقی‌زاده داوری مدیر مؤسسه شیعه‌شناسی در سال ۱۳۸۵ش در قم به چاپ رسیده است.
پانویس
منابع
- تصویر امامان شیعه در دائرة المعارف اسلام، قم، مؤسسه شیعه‌شناسی، ۱۳۸۵ش.