بشارة المصطفی لشیعة المرتضی (کتاب)

‏

بشارة المصطفی لشیعة المرتضی

اطلاعات کتاب
نویسنده	عمادالدین طبری (متوفای ۵۵۳ق)
موضوع	منزلت و درجات شیعه
اطلاعات نشر
تاریخ نشر	۱۴۲۰ق.

بِشارَةُ الْمُصْطَفی لِشیعةِ الْمُرْتَضی‏ اثر ابی جعفر محمد بن علی بن رستم طبری معروف به عمادالدین طبری متوفای ۵۵۳ق از علمای قرن ششم هجری، در بیان منزلت و درجات شیعیان علی بن ابی طالب(ع)و کرامات اولیای الهی و پیروان ائمه اطهار(ع).

نام کتاب

دربسیاری از منابع ازجمله الذریعه نام این کتاب بشاره المصطفی لشیعه المرتضی آمده، ولیابن شهر آشوب از این کتاب با عنوان «‌البشارات‌» یاد می‌کند. برخی از محدثان اهل سنت نام کتاب را «‌بشارة المصطفی فی بیعة المرتضی‌» و «‌بشارة المصطفی بشیعة المرتضی‌» ذکر کرده‌اند.

موضوع کتاب

آقا بزرگ طهرانی در الذریعه درباره موضوع این کتاب می‌گوید که این کتاب، کتابی است روایی در بیان منزلت تشیع و درجات شیعه و کرامات اولیاء و ثواب‌ها و درجاتی که شیعه نزد خداوند دارد، که اساسا کتابی بزرگ و دارای هفده بخش بوده، متاسفانه بسیاری از آن مفقود شده و تنها یازده بخش از کتاب باقی مانده است.

اعتبار کتاب

کتاب بشارة المصطفی از کتاب‌‏های مورد اعتماد علمای شیعه است. این کتاب از منابع مهم علامه حلی، علامه مجلسی، محقق بحرانی، شیخ حر عاملی و دیگران در تدوین و تألیف کتاب‌های فقهی، کلامی، حدیثی و ادعیه به شمار می‌رود.

این کتاب، همچنین به دلیل دربرداشتن اسناد تازه و به‌ویژه نام بردن از شماری از عالمان شیعی ایران در قرن پنجم و قرن ششم قمری اهمیت دارد و از این نقطه نظر نیز همواره مورد عنایت بوده است.

عماد الدین طبری از محضر شماری از محدثان در ری، آمل، نیشابور، نجف و کوفه بهره برده بوده که نام و اسانیدشان(سلسه سندها) در این کتاب ذکر شده است. از سویی، این کتاب برای شناخت تشیع کوفی در قرن‌های پنجم و ششم قمری بسیار با اهمیت است؛ به‌ویژه اسانید زیدیان کوفه (مانند روایات ابو عبد الله العلوی و ابو البرکات زیدی و امثال آنان).

سبک نگارش

این کتاب، کتابی روایی است و مصنف تمام روایات کتاب را با اسناد آن‌ها به طور کامل ثبت کرده و هیچ سندی را حذف نکرده است.

طبری ابواب این کتاب را عنوان‌گذاری نکرده است؛ اما همه احادیث مربوط به اهل‌بیت(ع) از امام علی(ع) تا حضرت مهدی(عج) را گرد آورده است.

انگیزه مولف و محتوا

نویسنده در مقدمه دلیل تدوین چنین اثری را این دانسته که چون عده زیادی از مردمان خودشان را شیعه نامیده‌اند ولی به جایگاه و قدر و منزلتش آشنایی ندارند و حقوق و حرمتش را ادا نمی‌کنند تصمیم به تألیف این کتاب گرفته تا هر کس در آن نظر کند به یقین دست یابد و بر انجام واجبات و مستحبات این مجموعه حریص گردد و نویسنده را هم(آن‌گاه که از این کتاب بهره‌ای می‌برد) فراوان دعا کند. در این کتاب روایاتی در خور توجه از پیامبر(ص) در اثبات افضلیت و مقام والای شیعه نقل شده و از شعرهای خوبی به مناسبت و در زمینه‌های مختلف از جمله در فضائل ائمه معصومین(ع) و بیان مذمت دشمنان آنان استفاده شده است.

از مطالب ویژۀ آن می‌توان به نقل زیارت اولین زائر کربلا (جابر همراه عطیه عوفی) اشاره کرد که به طور مسند و با تفصیل گزارش شده است.

طبری این کتاب را در هفده جزء تنظیم و مرتب کرده بوده اما آنچه هم‌اکنون در دسترس است از ابتدای کتاب تا پایان جزء دهم آن است.بخش‌های کتاب اختصاص به موضوع خاصی ندارند و در هر بحث از موضوعات مختلف بحث شده است.

روایات موجود در چهار فصل از کتاب با اسناد کامل و به صورت مُسنَد نقل شده است، اما در بقیه فصول روایات مرسل نقل شده است وشاید این کار نسخه برداران باشد.

نخستین روایت کتاب از امام صادق(ع) درباره مقام و فضل امیرالمؤمنین (ع) در روز قیامت است. در فرازی از این حدیث آمده است که : روز قیامت منادی از دل عرش ندا می‌کند خلیفةالله در زمین خدا کجاست؟ داوود پیامبر قیام می کند به او خطاب می شود منظورمان تو نیستی هر چند تو نیز خلیفه(جانشین) خدا هستی. و برای بار دوم که ندا می‌شود امیرالمؤمنین قیام می‌کند، آن‌گاه منادی از سوی خداوند ندا سر می دهد که ای مردمان این علی بن ابی طالب خلیفه و حجت خدا در زمین است هر کس که در دنیا به ریسمان او در آویخته امروز هم به ریسمانش در آویزد و از پرتو نورش روشنایی بگیرد و همراه او به درجات بهشت‌های برتر همراه شود. در این هنگام گروهی که در دنیا به ریسمانش در آویختند همراه او به بهشت می‌روند. روایت پایانی کتاب در باره حتمی بودن حکومت امام زمان(عج) پیش از پایان یافتن عمر دنیاست. ابن مسعود از رسول خدا(ص) نقل کرده که فرمود: عمر دنیا هرگز به پایان نمی‌رسد تا این که مردی از اهل‌بیت(ع) من که همنام من است بر عرب حکومت خواهد کرد. در بخش پایانی کتاب با تحقیق جواد قیومی اصفهانی تحت عنوان مستدرک از سید ابن طاووس در کتاب مضمار در اعمال ماه رمضان به نقل از طبری در کتاب بشارة المصطفی خطبه معروف پیامبر(ص) در آخر ماه شعبان نقل شده است. در این خطبه پیامبر(ص) به تبیین جایگاه و فضیلت ماه رمضان و وظایف و پاداش روزه‌داران در این ماه پرداخته است. و در پایان خطبه رسول خدا با اشاره به شهادت امام علی (ع) در این ماه گریست و به او فرمود: یا علی هر کس تو را بکشد مرا کشته است و هر کس با تو دشمنی ورزد با من دشمنی کرده است و هر کسی تو را دشنام بدهد به من دشنام داده است زیرا تو برای من مانند جان من هستی(خودِ من هستی) و روح و طینت تو از روح و طینت من است و خداوند من و تو را آفرید و من و تو را برگزید، مرا به نبوت و تو را به امامت برگزید؛ پس هر کس امامت تو را انکار کند نبوت مرا انکار کرده است.

نسخه‌ها

نسخه‌های خطی موجود این کتاب بیش از چهار فصل نمی‌باشد، و به همین دلیل از نظر محدث نوری بعید به نظر می‌رسد که فصول این کتاب بیش از این باشد، ولی ظاهرا فصول کتاب بیش از چهار فصل است. سید بن طاووس آنجا خطبه شعبانیه پیامبر(ص) را در اعمال ماه رمضان آورده از این کتاب نقل کرده است، در حالیکه خطبه مذکور در نسخه‌های خطی موجود نمی‌باشد.

ابن حجر در کتاب لسان المیزان در شرح حال اسماعیل بن ابی القاسم بن احمد ابواسحاق آملی دیلمی آورده، که او از کتاب بشارة المصطفی روایت نقل نموده، ولی روایت مذکور در این فصول نیست. به هر حال نسخه‌های موجود عبارتند از:

• نسخه خطی در کتابخانه ملک تهران.
• نسخه چاپی در نجف اشرف در سال ۱۳۶۹ ق در ۲۹۰ صفحه. این نسخه با کوشش شیخ حسن جواهری احیاء شده است.
• نسخه چاپی در قم در سال ۱۴۲۲ق در ۴۶۶صفحه، این نسخه به کوشش جواد قیومی اصفهانی، توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم چاب شده است.

چاپ‏ و ترجمه

بشارة المصطفی بارها در کشورهای عراق، لبنان و ایران چاپ شده است.

این کتاب توسط سید ابوالفضائل مجتهدی به فارسی برگردان شده و به «‌بشارات نبوی به شیعیان علوی‌» عنوان داده است. این ترجمه در ۴۳۱ صفحه توسط مؤسسه فرهنگی انتشاراتی مکیال در سال ۱۳۷۹ش منتشر شده است.

پیوند به بیرون

• آشنایی با منابع دست اول شیعه: بشارة المصطفی لشیعة المرتضی