پرش به محتوا

اعجاز عددی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی شیعه
imported>M.bahrami
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>M.bahrami
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۲: خط ۲:


==معرفی نظریه==
==معرفی نظریه==
طبق نظریه اعجاز عددی قرآن، تعداد حروف و کلمات قرآن از نظمی بسیار دقیق برخوردار است و از آنجا که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند در نگارش کتاب، چنینی نظمی را در نظر گیرد، این نظم، نشانه اعجاز آن است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۲؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶.</ref>
طبق نظریه اعجاز عددی قرآن، تعداد حروف و کلمات قرآن از نظمی بسیار دقیق برخوردار است و از آنجا که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند در نگارش کتاب، چنینی نظمی را در نظر گیرد، این نظم، نشانه اعجاز آن است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۲؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶.</ref> این نظریه عدد ۱۹ را کلید رمز اعجاز قرآن می‌داند؛<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.</ref> بر اساس این نظریه [[بسم الله الرحمن الرحیم]]، ۱۹ حرف دارد و مجموع تعداد تکرار کلمات آن در قرآن، مضربی از عدد نوزده است؛ بسم الله ۱۹، الله ۲۶۹۸، رحمن ۵۷ و رحیم ۱۱۴ بار در قرآن استعمال شده است که همه مضرب‌های عدد ۱۹ هستند؛ همچنین تعداد حروف همه [[سوره|سوره‌های]] قرآن، مضربی از عدد ۱۹ است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵.</ref>
این نظریه عدد ۱۹ را کلید رمز اعجاز قرآن می‌داند؛<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.</ref> [[بسم الله الرحمن الرحیم]]، ۱۹ حرف دارد و مجموع تعداد تکرار کلمات آن در قرآن، مضربی از عدد نوزده است؛ بسم الله ۱۹، الله ۲۶۹۸، رحمن ۵۷ و رحیم ۱۱۴ بار در قرآن استعمال شده است که همه مضرب‌های عدد ۱۹ هستند؛ همچنین تعداد حروف همه [[سوره|سوره‌های]] قرآن، مضربی از عدد ۱۹ است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵.</ref>


برخی از آمارهایی که طرفداران این نظریه ارائه داده‌اند، به شرح زیر است:
برخی از آمارهایی که طرفداران این نظریه ارائه داده‌اند، به شرح زیر است:
*در قرآن [[حروف مقطعه]] هر سوره، نسبت به دیگر حروف آن، بیشتر تکرار شده است؛
*در قرآن [[حروف مقطعه]] هر سوره، نسبت به دیگر حروف آن، بیشتر تکرار شده است.
*حروف مقطعه هر سوره، در آن سوره بیشتر از دیگر سوره‌ها تکرار شده است؛
*حروف مقطعه هر سوره، در آن سوره بیشتر از دیگر سوره‌ها تکرار شده است.
*تعداد حروف مقطعه همه سوره‌های دارای حروف مقطعه، مضربی از عدد ۱۹ است؛
*تعداد حروف مقطعه همه سوره‌های دارای حروف مقطعه، مضربی از عدد ۱۹ است.
*دو واژه «دنیا» و «آخرت» به اندازه هم، یعنی ۱۱۵ بار در قرآن به کار رفته‌اند؛
*دو واژه «دنیا» و «آخرت» به اندازه هم، یعنی ۱۱۵ بار در قرآن به کار رفته‌اند.
*واژه «حیات» (زندگی) همراه با مشتقاتش به اندازه واژه «موت» (مرگ)، یعنی ۱۴۵ بار، استعمال شده است؛
*واژه «حیات» (زندگی) همراه با مشتقاتش به اندازه واژه «موت» (مرگ)، یعنی ۱۴۵ بار، استعمال شده است.
*واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی  ۲۴ بار به کار رفته است؛
*واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی  ۲۴ بار به کار رفته است.
*واژه «شهر»(ماه)، به تعداد ماه‌های سال یعنی ۱۲بار کاربرد داشته است.
*واژه «شهر»(ماه)، به تعداد ماه‌های سال یعنی ۱۲بار کاربرد داشته است.
*عبارت «السموات السبع» (آسمان‌های هفت‌گانه) ۷ بار استعمال شده است؛
*عبارت «السموات السبع» (آسمان‌های هفت‌گانه) ۷ بار استعمال شده است.
*واژه «[[سجده]]» ۳۴ بار در قرآن به کار رفته است که با تعداد سجده‌های [[نماز|نمازهای]] واجب برابر است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵؛ نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۷.</ref>
*واژه «[[سجده]]» ۳۴ بار در قرآن به کار رفته است که با تعداد سجده‌های [[نماز|نمازهای]] واجب برابر است.<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵؛ نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۷.</ref>


==تاریخچه==
==تاریخچه==
گفته‌اند: نخستین بار در کتاب الإتقان سیوطی، به اعجاز عددی قرآن اشاره شده است؛<ref>علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶؛ رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۹.</ref> اما این نظریه به صورت مشخص ابتدا توسط رشاد خلیفه، قرآن‌پژوه مصری مطرح شد. وی تحصیلات آکادمیک خود را در [[مصر]] و [[آمریکا]] در رشته‌هایی غیرمرتبط با قرآن انجام داد، اما در آمریکا در طول سه سال، با استفاده از یارانه، در زمینه قرآن پژوهش کرد و در سال ۱۳۵۱ش (۱۹۷۲م)، نتایج آن را در رسانه‌ها ارائه داد. در سال ۱۹۸۳م هم کتاب او با نام معجزة القرآن الکریم، در بیروت و آمریکا چاپ شد.<ref>رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۰.</ref> رشاد خلیفه کار را به آنجا رساند که مدعی شد که تاریخ وقوع [[قیامت]] را از احتسابات عددی قرآن به دست آورده است. <ref>پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص57</ref>
به نظر برخی نخستین بار در کتاب الإتقان سیوطی، به اعجاز عددی قرآن اشاره شده است؛<ref>علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶؛ رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۹.</ref> اما این نظریه به صورت مشخص ابتدا توسط رشاد خلیفه، قرآن‌پژوه مصری مطرح شد. وی تحصیلات آکادمیک خود را در [[مصر]] و [[آمریکا]] در رشته‌هایی غیرمرتبط با قرآن انجام داد، اما در آمریکا در طول سه سال، با استفاده از یارانه، در زمینه قرآن پژوهش کرد و در سال ۱۳۵۱ش (۱۹۷۲م)، نتایج آن را در رسانه‌ها ارائه داد. در سال ۱۹۸۳م هم کتاب او با نام معجزة القرآن الکریم، در بیروت و آمریکا چاپ شد.<ref>رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۰.</ref> رشاد خلیفه کار را به آنجا رساند که مدعی شد که تاریخ وقوع [[قیامت]] را از احتسابات عددی قرآن به دست آورده است. <ref>پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص۵۷.</ref>


پس از رشاد خلیفه، عبدالرزاق نوفل، قرآن‌پژوه دیگر مصری، راهش را ادامه داد و موارد دیگری از اعجاز عددی قرآن را مطرح کرد؛ از جمله واژه‌های متضادی را در قرآن مانند حیات و موت، دنیا و آخرت، معرفی کرد که به تعداد برابر در آن به کار رفته‌اند.
پس از رشاد خلیفه، عبدالرزاق نوفل، قرآن‌پژوه دیگر مصری، راهش را ادامه داد و موارد دیگری از اعجاز عددی قرآن را مطرح کرد؛ از جمله واژه‌های متضادی را در قرآن مانند حیات و موت، دنیا و آخرت، معرفی کرد که به تعداد برابر در آن به کار رفته‌اند.پس از او نیز ابوالزهراء النجدی، قرآن‌پژوه [[شیعه]]، دریافت که در قرآن، واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی  ۲۴ بار استعمال شده است؛ او همچنین گفت: واژه «شیعه» ۱۲ بار در قرآن به کار رفته است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.</ref>
پس از او نیز ابوالزهراء النجدی، قرآن‌پژوه [[شیعه]]، دریافت که در قرآن، واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی  ۲۴ بار استعمال شده است؛ او همچنین گفت: واژه «شیعه» ۱۲ بار در قرآن به کار رفته است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.</ref>


امروزه نظریه اعجاز عددی قرآن، مورد توجه بسیاری از قرآن‌پژوهان قرار گرفته است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref>
امروزه نظریه اعجاز عددی قرآن، مورد توجه بسیاری از قرآن‌پژوهان قرار گرفته است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref>


==نقدها==
==نقدها==
این نظریه، مخالفانی دارد و کتاب‌ها و مقالاتی در رد آن نوشته شده است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref>
این نظریه، مخالفانی دارد و کتاب‌ها و مقالاتی در رد آن نوشته شده است.<ref>نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref> منتقدین معتقدند خداوند قرآن را معماگونه و خارج از فهم مردم نازل نکرده، این کتاب برای هدایت است و این سخنان ارتباطی به امر هدایت ندارد. همچنین اختلاف قرائات قرآن کریم و توقیفی نبودن ترتیب سوره ها از مشکلاتی است که داشتن آمار صحیح از تعداد حروف و کلمات قرآن را ناممکن می سازد.<ref>پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص۵۷.</ref> منتقدان، بیشتر آمار ارائه‌شده از سوی مدافعان این نظریه را نادرست شمرده<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref> و موارد نقض فراوانی برای آنها پیدا کرده‌اند. برخی از آنها عبارت است از:
منتقدین معتقدند خداوند قرآن را معماگونه و خارج از فهم مردم نازل نکرده، این کتاب برای هدایت است و این سخنان ارتباطی به امر هدایت ندارد. همچنین اختلاف قرائات قرآن کریم و توقیفی نبودن ترتیب سوره ها از مشکلاتی است که داشتن آمار صحیح از تعداد حروف و کلمات قرآن را ناممکن می سازد.<ref>پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص۵۷</ref> منتقدان، بیشتر آمار ارائه‌شده از سوی مدافعان این نظریه را نادرست شمرده<ref>یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۸۳.</ref> و موارد نقض فراوانی برای آنها پیدا کرده‌اند. برخی از آنها عبارت است از:
*تعداد [[حروف مقطعه]] سوره [[سوره یس|یس]]، یعنی  دو حرف یاء و سین، کمترین تکرار را در این سوره داشته‌اند؛ در حالی که طبق این نظریه، تعداد حروف مقطه هر سوره از دیگر حروف آن بیشتر است.
*تعداد [[حروف مقطعه]] سوره [[سوره یس|یس]]، یعنی  دو حرف یاء و سین، کمترین تکرار را در این سوره داشته‌اند؛ در حالی که طبق این نظریه، تعداد حروف مقطه هر سوره از دیگر حروف آن بیشتر است.
*تعداد تکرار حرف «ق» (حرف مقطعه [[سوره ق]])، در [[سوره شمس|سوره‌های شمس]] و [[سوره قیامت|قیامت]] و [[سوره فلق|فلق]]، بیشتر از تعداد آن در سوره ق است.
*تعداد تکرار حرف «ق» (حرف مقطعه [[سوره ق]])، در [[سوره شمس|سوره‌های شمس]] و [[سوره قیامت|قیامت]] و [[سوره فلق|فلق]]، بیشتر از تعداد آن در سوره ق است.

نسخهٔ ‏۱۵ آوریل ۲۰۱۷، ساعت ۲۳:۰۶

اعجاز عددی قرآن، نظریه‌ای که بیانگر نظم عددی اعجازگونه قرآن است. طبق این نظریه، تعداد حروف و کلمات قرآن از نظمی بسیار دقیق برخوردار است و از آنجا که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند در نگارش کتاب، چنینی نظمی را در نظر گیرد، این نظم، نشانه اعجاز آن است. این نظریه نخستین بار توسط رشاد خلیفه، قرآن‌پژوه مصری مطرح شد. این نظریه مخالفان فراوانی دارد. منتقدان بیشتر آمار ارائه‌شده از سوی مدافعان نظریه را نادرست شمرده و موارد نقض فراوانی برای آنها پیدا کرده‌اند.

معرفی نظریه

طبق نظریه اعجاز عددی قرآن، تعداد حروف و کلمات قرآن از نظمی بسیار دقیق برخوردار است و از آنجا که هیچ نویسنده‌ای نمی‌تواند در نگارش کتاب، چنینی نظمی را در نظر گیرد، این نظم، نشانه اعجاز آن است.[۱] این نظریه عدد ۱۹ را کلید رمز اعجاز قرآن می‌داند؛[۲] بر اساس این نظریه بسم الله الرحمن الرحیم، ۱۹ حرف دارد و مجموع تعداد تکرار کلمات آن در قرآن، مضربی از عدد نوزده است؛ بسم الله ۱۹، الله ۲۶۹۸، رحمن ۵۷ و رحیم ۱۱۴ بار در قرآن استعمال شده است که همه مضرب‌های عدد ۱۹ هستند؛ همچنین تعداد حروف همه سوره‌های قرآن، مضربی از عدد ۱۹ است.[۳]

برخی از آمارهایی که طرفداران این نظریه ارائه داده‌اند، به شرح زیر است:

  • در قرآن حروف مقطعه هر سوره، نسبت به دیگر حروف آن، بیشتر تکرار شده است.
  • حروف مقطعه هر سوره، در آن سوره بیشتر از دیگر سوره‌ها تکرار شده است.
  • تعداد حروف مقطعه همه سوره‌های دارای حروف مقطعه، مضربی از عدد ۱۹ است.
  • دو واژه «دنیا» و «آخرت» به اندازه هم، یعنی ۱۱۵ بار در قرآن به کار رفته‌اند.
  • واژه «حیات» (زندگی) همراه با مشتقاتش به اندازه واژه «موت» (مرگ)، یعنی ۱۴۵ بار، استعمال شده است.
  • واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی ۲۴ بار به کار رفته است.
  • واژه «شهر»(ماه)، به تعداد ماه‌های سال یعنی ۱۲بار کاربرد داشته است.
  • عبارت «السموات السبع» (آسمان‌های هفت‌گانه) ۷ بار استعمال شده است.
  • واژه «سجده» ۳۴ بار در قرآن به کار رفته است که با تعداد سجده‌های نمازهای واجب برابر است.[۴]

تاریخچه

به نظر برخی نخستین بار در کتاب الإتقان سیوطی، به اعجاز عددی قرآن اشاره شده است؛[۵] اما این نظریه به صورت مشخص ابتدا توسط رشاد خلیفه، قرآن‌پژوه مصری مطرح شد. وی تحصیلات آکادمیک خود را در مصر و آمریکا در رشته‌هایی غیرمرتبط با قرآن انجام داد، اما در آمریکا در طول سه سال، با استفاده از یارانه، در زمینه قرآن پژوهش کرد و در سال ۱۳۵۱ش (۱۹۷۲م)، نتایج آن را در رسانه‌ها ارائه داد. در سال ۱۹۸۳م هم کتاب او با نام معجزة القرآن الکریم، در بیروت و آمریکا چاپ شد.[۶] رشاد خلیفه کار را به آنجا رساند که مدعی شد که تاریخ وقوع قیامت را از احتسابات عددی قرآن به دست آورده است. [۷]

پس از رشاد خلیفه، عبدالرزاق نوفل، قرآن‌پژوه دیگر مصری، راهش را ادامه داد و موارد دیگری از اعجاز عددی قرآن را مطرح کرد؛ از جمله واژه‌های متضادی را در قرآن مانند حیات و موت، دنیا و آخرت، معرفی کرد که به تعداد برابر در آن به کار رفته‌اند.پس از او نیز ابوالزهراء النجدی، قرآن‌پژوه شیعه، دریافت که در قرآن، واژه «ساعت» به تعداد ساعات شبانه‌روز، یعنی ۲۴ بار استعمال شده است؛ او همچنین گفت: واژه «شیعه» ۱۲ بار در قرآن به کار رفته است.[۸]

امروزه نظریه اعجاز عددی قرآن، مورد توجه بسیاری از قرآن‌پژوهان قرار گرفته است.[۹]

نقدها

این نظریه، مخالفانی دارد و کتاب‌ها و مقالاتی در رد آن نوشته شده است.[۱۰] منتقدین معتقدند خداوند قرآن را معماگونه و خارج از فهم مردم نازل نکرده، این کتاب برای هدایت است و این سخنان ارتباطی به امر هدایت ندارد. همچنین اختلاف قرائات قرآن کریم و توقیفی نبودن ترتیب سوره ها از مشکلاتی است که داشتن آمار صحیح از تعداد حروف و کلمات قرآن را ناممکن می سازد.[۱۱] منتقدان، بیشتر آمار ارائه‌شده از سوی مدافعان این نظریه را نادرست شمرده[۱۲] و موارد نقض فراوانی برای آنها پیدا کرده‌اند. برخی از آنها عبارت است از:

  • تعداد حروف مقطعه سوره یس، یعنی دو حرف یاء و سین، کمترین تکرار را در این سوره داشته‌اند؛ در حالی که طبق این نظریه، تعداد حروف مقطه هر سوره از دیگر حروف آن بیشتر است.
  • تعداد تکرار حرف «ق» (حرف مقطعه سوره ق)، در سوره‌های شمس و قیامت و فلق، بیشتر از تعداد آن در سوره ق است.
  • این مدعا که تعداد کاربرد همه کلمات بسم الله الرحمن الرحیم، مضرب‌های عدد نوزده هستند، تنها در خصوص کلمه «الرحمن» صدق می‌کند؛
  • تعداد حروف سوره ناس، به هیچ‌وجه مضرب عدد نوزده نیست.
  • تعداد حروف مقطعه سوره‌های قلم و طه، مضرب عدد نوزده نیست.[۱۳]

کتاب‌شناسی

مقاله «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، کتاب‌شناسی مفصلی در زمینه اعجاز عددی قرآن انجام داده است. این مقاله ۱۱۸ کتاب، ۳۶ مقاله و ۶ پایگاه اینترنتی در این زمینه معرفی کرده است. برخی از کتاب‌های معرفی‌شده در این مقاله عبارت است از:

  • معجزة القرآن الکريم؛ رشاد خليفه
  • معجزة الارقام و الترقيم فی القرآن الکريم؛ عبدالرزاق نوفل
  • من الاعجاز البلاغی و العددی للقرآن الکريم؛ دکتر ابوزهراء النجدی
  • المعجزة: نظریة قرآنیة فی الاعجاز القرآنی؛ عدنان غازی الرفاعی
  • اعجاز قرآن، تحليل آماری حروف مقطعه؛ رشاد خليفه، ترجمه سيدمحمدتقی آيت‎اللهی
  • آيت كبری، معجزه جاويد قرآن كريم؛ سيدمحمد فاطمی
  • اعجازات حديثة، علمية و رقمية فی القرآن؛ رفیق ابوالسعود
  • اعجازها و شگفتی‌های قرآن؛ محمدعلی رضايی اصفهانی و محسن ملاكاظمی
  • اعجاز قرآن؛ سيدرضا مؤدّب
  • شگفتی‌ها و اعجاز قرآن از نظر علمی پیشگویی و عددی؛ محمدعلی پرهیز
  • پرتوی از شگفتی‌های عددی قرآن؛ جعفر شاهرودی[۱۴]

پانویس

  1. یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۲؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶.
  2. نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.
  3. یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵.
  4. یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵؛ نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴؛ علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۷.
  5. علوی مقدم، «اعجاز قرآن (۲)»، ص۲۶؛ رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۹.
  6. رضايی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۲۲۰.
  7. پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص۵۷.
  8. نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۴.
  9. نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.
  10. نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۳.
  11. پهلوان و شفقی، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، ص۵۷.
  12. یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۸۳.
  13. یزدانی، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، ص۶۵، ۶۶.
  14. نوروزی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، ص۸۵، ۸۶، ۸۸، ۹۰، ۹۱، ۹۴.

منابع

  • پهلوان، منصور و شفقی، سعید، «ارزیابی و نقد نظریه اعجاز عددی قرآن کریم»، در دوفصلنامه پژوهش های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان،۱۳۸۸ش.
  • رضايی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت، کتاب مبین، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش.
  • علوی مقدم، سید محمد، «اعجاز قرآن (۲)»، پیام قرآن، ش۴، ۱۳۷۳ش.
  • نوروزی، مجتبی، «كتابشناسی اعجاز عددی و ریاضی قرآن»، آیینه پژوهش، ش۲۷، ۱۳۹۰ش.
  • یزدانی، عباس، «اعجاز عددی و نظم ریاضی قرآن»، کیهان اندیشه، ش۶۷، ۱۳۷۵ش.