کاربر:Haidari88/صفحه تمرین
 | |
| اطلاعات اوليه | |
|---|---|
| بنيانگذار | سلطان محمدقلی قطب‌شاه |
| تأسیس | ۱۰۰۵ هجری قمری |
| کاربری | عزاداری امام حسین(ع) و مراسم‌های دیگر مذهبی |
| مکان | شهر حیدرآباد هند |
| مشخصات | |
| وضعیت | فعال |
| امکانات | سالن‌های اندرونی و صحن و نقارخانه و آبدارخانه و ... |
| معماری | |
| معمار | میر محمد مؤمن استرآبادی |
| بازسازی | ۱۱۷۸ق آصف‌جاه دوم |
عاشورخانه پادشاهی یا بادشاہی عاشورخانہ یک بنای تاریخی شیعیان در شهر حیدرآباد هند است که برای اقامه عزای امام حسین(ع) احداث شده است. این بنا در سال ۱۰۰۵ هجری قمری به دستور حاکم شیعی محمدقلی قطب‌شاه و طراحی میر محمد مؤمن استرآبادی تأسیس شد. در مراسم‌های این عاشورخانه شخص حاکم به همراه وزرا و امرا حضور فعال داشتند. این عاشورخانه تاریخی به علت انقراض قطب‌شاهیان و استیلای امپراتوری گورکانی، بعد از یک وقفه چند ساله در زمان سلسله آصف‌جاهیان احیا شد و به فعالیت خود ادامه داد و بر ساختمان عمارت هم بخش‌هایی نیز افزوده شد. این عاشورخانه مانند حسینیه‌ها و امامبارههای دیگر شبه‌قاره‌هند تا حال حاضر پایگاه عزاداری شیعیان و مسلمانان و حتی غیرمسلمانان است.
در این عاشورخانه کاشی‌کاری‌های دوره تأسیس با کتیبه‌هایی مزین به اشعار فارسی و اسمای مبارک ائمه معصومین و عَلَم‌های عزاداری موجود است. و تحت نظارت اداره میراث تاریخی ایالتی و اداره اوقاف شیعه فعالیت می‌کند.
تاسیس عاشورخانه پادشاهی
عاشورخانه پادشاهی در سال ۱۰۰۵ هجری قمری[۱] به دستور محمدقلی قطب‌شاه از سلسله شیعی قطب‌شاهیان در شهر جدید التأسیس حیدرآباد احداث شد.[۲] نقشه شهر جدید حیدرآباد شامل عمارت‌هایی مانند چهار منار، چهار بازار مسقف، چهارده هزار مغازه، دولتخانه و از جمله عاشورخانه پادشاهی بود.[۳] این نقشه‌ها با نظارت میر محمد مؤمن استرآبادی، وزیر اعظم ایرانی قطب‌شاهیان، در سال ۹۹۹ هجری آماده شد.[۴] قبل از این عاشورخانه، برای برگزاری آیین‌های محرم عاشورخانه‌های بسیاری در حکومت‌های شیعی عادل‌شاهیان در بیجاپور و قطب‌شاهیان در حیدرآباد، ساخته شده بود.[۵] عاشورخانه‌ها از جمله مهم‌ترین بناهایی بود که قطب‌شاهیان به ساختن آن اهتمام داشتند.[۶]
مراسم‌های عاشورخانه پادشاهی
عاشورخانه پادشاهی از زمان تأسیس تا زمان فعلی پایگاهی برای انجام مراسمات مذهبی به ویژه عزاداری امام حسین(ع) بوده است.[۷] قبل از بنای این عاشورخانه، در دوران حکومت قطب شاهیان در گُلکُندَه و حیدرآباد هند، مسلمانان و غیرمسلمانان با کنار نهادن اختلافات فرهنگی و دینی خود در عاشورخانه‌های دیگر حضور می‌یافتند.[۸] طبق گزارش کتاب حديقة السلاطین قطب‌شاهی که شرح مفصلی از برگزاری مراسم عزاداری و اعیاد مذهبی بیان کرده است،[۹] مراسم سوگواری ایام محرم در زمان محمدقلی قطب‌شاه با تأسیس عاشورخانه پادشاهی به شکلی باشکوه‌تر ادامه یافت.[۱۰] با شروع ماه محرم، پادشاه فرمان می‌داد که تمام شهر در عزای شهادت امام حسین (ع) به سوگ بنشیند.[۱۱] از جمله آداب این ایام می‌توان به تعطیلی موسیقی، فروش تنباکو و مشروبات و همچنین پرهیز از مصرف گوشت اشاره کرد.[۱۲]
شرکت حاکم شیعی به همراه درباریان در مراسمات
در مراسم‌های عاشورخانه پادشاهی شخص پادشاه محمدقلی قطب‌شاه به همراه وزرا و امرا به کسوت عزا به همراه مردم حضور داشتند.[۱۳] در کتاب حدیقه السلاطین قطب‌شاهی مراسم‌های عاشورخانه پادشاهی طبق روز‌های دهه اول محرم به تفصیل بیان شده است.[۱۴] بر این اساس از شب اول محرم تا شب دهم هر شب یک‌هزار چراغ در محوطه این عاشورخانه روشن می‌کردند که در شب دهم تعداد چراغ‌ها به ده هزار شعله می‌رسید.[۱۵] در این عاشورخانه نیز همانند سایر عاشورخانه‌ها، مراسم ذکر مصائب برپا بود. مداحان و ذاکران به مداحی و مرثیه سرایی می‌پرداختند.[۱۶] تا آنجا که سلطان محمدقلی قطب شاه خود از مرثیه سرایان بنام بوده است.[۱۷] این مراسم نه تنها در نقاط مختلفی در شهر حیدرآباد بلکه در روستاها و شهرهای دیگر نیز انجام می‌شد و هزینه آنها از خزانه دربار پرداخت می‌شد.[۱۸]
استمرار فعالیت
به مدت بیش از ۴۰۰ سال تا حال حاضر[۱۹] در عاشورخانه پادشاهی و حدود ۳۰ عاشورخانه دیگر از جمله عاشورخانه دارالشفا که اکثر آنها در دوره سلسله قطب‌شاهیان ساخته شده‌اند، عزاداری امام حسین(ع) از شب اول تا شب عاشورا توسط شیعیان و حتی اهل سنت و اهل آیین هندو انجام می‌شود.[۲۰] با این حال طبق گزارش مورخین یک وقفه‌ای بعد از زوال سلسه شیعی قطب‌شاهیان در فعالیت عاشورخانه اتفاق افتاد.[۲۱] با استیلای حکومت اورنگ زیب، امپراتور گورکانی، در منطقه دکن، عزاداری به مدت ۷۰ سال، تقریباً متوقف شد.[۲۲] و بعد از آن در زمان آغاز سلسله شیعی آصف‌جاهیان دوباره عزاداری رونق گرفت.[۲۳]
مشخصات بنای فیزیکی عاشورخانه پادشاهی
به گزارش کتاب مآثر دکن عمارت قدیم صرفاً شامل اندرونی بود.[۲۴] از همین زمان عَلَم ۱۴ معصومین نصب شده است.[۲۵] در سال ۱۰۹۸ هجری پس از فتح حیدرآباد توسط لشکریان اورنگ زیب، امپراتور گورکانی،[۲۶] به علت فرقه‌گرایی غیرشیعی از عاشورخانه به عنوان اصطبل اسب برای سواره نظام استفاده شد[۲۷] و در این فرآیند بخشی از ساختمان ویران شد.[۲۸] این بنای تاریخی توسط آصف جاه دوم (میر نظام علیخان بهادر) در سال ۱۷۶۵م بازسازی شد[۲۹] و یک دروازه ورودی جدید به نام باب فیض عالمیان به همراه سالن‌های بیرونی و ستون‌های چوبی به عمارت اصلی عاشورخانه اضافه شد.[۳۰] همچنین در سال ۱۲۵۰ هجری نقاشی و رنگ آمیزی دوباره شده است.[۳۱] خاتم‌بندی‌های سقف عمارت قدیمی از دوره عهد آصفیه محفوظ مانده است.[۳۲] اگرچه این عمارت از لحاظ قدمت از حسینیه‌ها و امامبارههای شهر لکنو قدیمی‌تر است، کاشی کاری خود را حفظ کرده است.[۳۳]
بخش‌های عمارت
بخش‌های مختلف عاشورخانه پادشاهی شامل نقارخانه، نیازخانه، آبدارخانه، لنگرخانه به معنای محل نذری و غذاخوری، اتاق‌های نگهبانی و خانه متولی است.[۳۴]
کتیبه‌ها و کاشی‌کاری‌ها
کاشی کاری‌های سبک ایرانی عمارت عاشورخانه پادشاهی در سال ۱۰۲۰ هجری قمری انجام شده است.[۳۵] براساس کتاب مآثر دکن چاپ ۱۹۲۴م که گزارش مفصلی از کتیبه‌های بنا ارایه داده است نام سلطان محمدقلی قطب‌شاه بر روی کتیبه بالای محراب قرار دارد.[۳۶] همچنین نام نوه سلطان عبدالله قطب‌شاه هفتم نیز با کنیه ابوالمظفر جاهای مختلف کنده کاری شده است.[۳۷] بر روی سایر کاشی‌کاری‌ها کتیبه‌هایی به خط طغرا انجام شده است که برخی از مهم‌ترین آن به قرار ذیل است:
- بر کتیبه محراب وسطی عبارت «غلامعلی محمد قطب‌شاه سنه احدی و الف»[۳۸]
- بر کتیبه دروازه ورودی عبارت «باب فیض عالمیان سنه ۱۱۷۸ق»[۳۹]
- بر روی کتیبه دیوارهای جنوبی و شمالی عبارت «اللهم صل علی النبی و الوصی و البتول فاطمه و السبطین و السجاد و الباقر و الصادق و الکاظم و الرضا و التقی و النقی و العسکری و المهدی و السلام علیهم»[۴۰]
- بر کتیبه دالان دوم بر دیوار غربی عبارات زیر به صورت شعرآمده است:
بودجه عمارت عاشورخانه
ساختمان اولیه را سلطان محمدقلی قطب‌شاه با هزینه ۶۶ هزار روپیه احداث کرده بود.[۴۲] نواب میر نظام علی خان بهادر غفران مآب برای هزینه‌های عاشورخانه ۱۲ هزار روپیه سالانه مقرر کرد[۴۳] و بعد از او نواب سکندرجاه بهادر مغفرت‌منزل دو هزار روپیه به آن افزود.[۴۴] طبق گزارش کتاب مآثر دکن این بنا حداقل تا سال ۱۹۲۴م دارای بودجه دولتی بوده است.[۴۵] هم اکنون این عاشورخانه زیر نظر اداره میراث تاریخی ایالتی و زیر نظر اداره اوقاف شیعه قرار دارد.[۴۶]
پانویس
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۸۵
- ↑ صادقی علوی، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان»، ص۱۵۵
- ↑ صادقی علوی، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان»، ص۱۵۵
- ↑ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ صادقی علوی، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، ص۱۴۹
- ↑ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ صادقی علوی، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، ص۱۴۹
- ↑ «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت شیعه خبریں
- ↑ ضابط، «نقش ایرانیان در ترویج عزاداری در شبه قاره هندوستان»، ص۱۰۲؛ معصومی، «هندوان و ایین‌های محرم در دکن»، ص۱۷۵
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹و۵۶
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۵۰
- ↑ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۴۹-۵۷
- ↑ کرمی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، ۱۳۷۳ش، ص۸۶
- ↑ خان‌ترین، تاریخ رشیدالدین خانی، ۱۲۷۰ق، ص۴۱۹؛ صاعدی شیرازی، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، ۱۹۶۱م، ص۵۲
- ↑ «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت شیعه خبریں
- ↑ ضابط، «نقش ایرانیان در ترویج عزاداری در شبه قاره هندوستان»، ص۱۰۲؛ معصومی، «هندوان و ایین‌های محرم در دکن»، ص۱۷۵
- ↑ «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت شیعه خبریں
- ↑ «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت شیعه خبریں
- ↑ «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت شیعه خبریں
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74
- ↑ Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74
- ↑ Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴؛ Green, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", p74
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳؛ عباسی، «عاشورخانه»، ص۷۹۴
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳
- ↑ Chatterjee, "Badshahi Ashurkhana", sia photography site
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۱
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۱
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۱
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۲
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۳
- ↑ بلگرامی، مآثر دکن، ۱۹۲۴م، ص۱۰
- ↑ سید مبشر، «مقبرہ سیدانی ماں، بادشاہی عاشور خانہ اور شیخ پیٹ سرائے کی تزئین نو کا فیصلہ»، سایت روزنامه منصف حیدرآباد
منابع
- «حیدرآباد دکن ہندوستان میں عزاداری کا ایک قدیمی مرکز»، سایت: شیعہ خبریں، تاربخ درج مطلب: ۱۳ جولایی ۲۰۲۴
- بلگرامی آصفجاہی، علی اصغر، مآثر دکن، دارالطبع جامعہ عثمانیہ سرکار عالی، حیدرآباد، ۱۹۲۴م.
- خان‌ترین، غلام امام، تاریخ رشید الدین خانی و بر حاشیہ تاریخ خورشید جاہی، مطبع ریاض ہند، علی گڈہ، ۱۲۷۰ق، ۱۸۵۳م
- سید مبشر، «مقبرہ سیدانی ماں، بادشاہی عاشور خانہ اور شیخ پیٹ سرائے کی تزئین نو کا فیصلہ»، سایت روزنامه منصف حیدرآباد، تاریخ درج مطلب: ۲۰ می ۲۰۲۳
- صادقی علوی، محمود، «گذری بر منابع تاریخی عصر قطب‌شاهیان»، در مجله نامه تاریخ پژوهان، شماره ۱۰، ۱۳۸۶ش.
- صادقی علوی، محمود، «دوران طلایی حکومت قطب‌شاهیان»، در مجله تاریخ اسلام، شماره ۳۳، ۱۳۸۷ش.
- صاعدی شیرازی، میرزا نظام‌الدین احمد بن عبدالله، حدیقه السلاطین قطب‌شاهی، تصحیح علی اصغر بلگرامی، مجلس اشاعت تاریخ و تمدن، دکن، ۱۹۶۱م.
- ضابط ، حیدر رضا، «نقش ایرانیان در ترویج عزاداری در شبه قاره هندوستان»، در مجله مشکات، شماره ۷۷، ۱۳۸۱ش.
- عباسی، محمد، «عاشورخانه»، دانشنامه جهان اسلام، ج۳۱، ۱۴۰۰ش.
- کرمی، مجتبی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن ، موسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، ۱۳۷۳ش.
- معصومی، محسن، «هندوان و ایین‌های محرم در دکن»، در مجله تاریخ و تمدن اسلامی، شماره ۱۶، ۱۳۹۱ش.
- Chatterjee, Saurabh, "Badshahi Ashurkhana"
- Green, Nile, "Auspicious Foundations: The Patronage of Sufi Institutions in the Late Mughal and Early Asaf Jah Deccan", South Asian Studies, Volume 20, 2004