Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۵٬۵۸۷
ویرایش
متکلم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مُتَکَلِّم''' به عالِم [[علم کلام]] گفته می‌شود. کلام علمی است که در آن عقاید دینی اثبات و شبهات مربوط به آن رد می‌شود. استنباط عقاید و آموزه‌های دینی از متون مقدس و دفاع عقلانی از این آموزه‌ها از مهم‌ترین وظایف متکلم به شمار می‌رود. | '''مُتَکَلِّم''' به عالِم [[کلام اسلامی|علم کلام]] گفته می‌شود. کلام علمی است که در آن عقاید دینی اثبات و شبهات مربوط به آن رد می‌شود. استنباط عقاید و آموزه‌های دینی از متون مقدس و دفاع عقلانی از این آموزه‌ها از مهم‌ترین وظایف متکلم به شمار می‌رود. | ||
متکلم با فیلسوف متفاوت است. یکی از فرق‌های متکلم با فیلسوف این است که متکلم از پیش اعتقادات دینی را پذیرفته و خود را موظف و متعهد به دفاع از آنها می‌داند، در حالی که [[فیلسوف]] خود را متعهد به دفاع از آموزه‌های دینی نمی‌داند و هدف او صرفاً شناخت حقیقت هستی به روشی آزادانه است. | متکلم با فیلسوف متفاوت است. یکی از فرق‌های متکلم با فیلسوف این است که متکلم از پیش اعتقادات دینی را پذیرفته و خود را موظف و متعهد به دفاع از آنها می‌داند، در حالی که [[فلسفه اسلامی|فیلسوف]] خود را متعهد به دفاع از آموزه‌های دینی نمی‌داند و هدف او صرفاً شناخت حقیقت هستی به روشی آزادانه است. | ||
نص‌گرایی و عقل‌گرایی به عنوان دو رویکرد عمده در [[کلام امامیه|کلام شیعه]] به شمار می‌روند. [[شیخ صدوق]] را از متکلمان نص‌گرا و افرادی چون [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] را از متکلمان عقل‌گرا دانسته‌اند. | نص‌گرایی و عقل‌گرایی به عنوان دو رویکرد عمده در [[کلام امامیه|کلام شیعه]] به شمار می‌روند. [[شیخ صدوق]] را از متکلمان نص‌گرا و افرادی چون [[شیخ مفید]]، [[سید مرتضی]] و [[شیخ طوسی]] را از متکلمان عقل‌گرا دانسته‌اند. | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
==فرق متکلم و فیلسوف== | ==فرق متکلم و فیلسوف== | ||
بین متکلم و [[فیلسوف]] تفاوت‌هایی بیان شده که برخی از آنها به شرح زیر است: | بین متکلم و [[فلسفه اسلامی|فیلسوف]] تفاوت‌هایی بیان شده که برخی از آنها به شرح زیر است: | ||
*متکلم خود را موظف و متعهد به دفاع از حریم دین می‌داند؛ در حالی که فیلسوف متعهد به دفاع از دین نیست و هدف او شناخت حقیقت هستی به روشی آزادانه است.<ref>مطهری، آشنایی با علوم اسلامی: بخش فلسفه، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۹.</ref> | *متکلم خود را موظف و متعهد به دفاع از حریم دین می‌داند؛ در حالی که فیلسوف متعهد به دفاع از دین نیست و هدف او شناخت حقیقت هستی به روشی آزادانه است.<ref>مطهری، آشنایی با علوم اسلامی: بخش فلسفه، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۹.</ref> | ||
*متکلم از پیش اعتقاداتی دینی را پذیرفته و سپس درصدد اثبات یا دفاع از آنها برمی‌آید؛<ref>حسن‌زاده آملی، مآثر آثار، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref> ولی فیلسوف درصدد اثبات مطالب از پیش تعیین‌شده نیست.<ref>[https://philosophyar.net/marefat/24-december-2010/ «فرق فیلسوف و حکیم»، سایت برنامه معرفت.]</ref> | *متکلم از پیش اعتقاداتی دینی را پذیرفته و سپس درصدد اثبات یا دفاع از آنها برمی‌آید؛<ref>حسن‌زاده آملی، مآثر آثار، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref> ولی فیلسوف درصدد اثبات مطالب از پیش تعیین‌شده نیست.<ref>[https://philosophyar.net/marefat/24-december-2010/ «فرق فیلسوف و حکیم»، سایت برنامه معرفت.]</ref> | ||
*هم متکلم و هم فیلسوف تکیه‌شان بر استدلال‌های عقلی است، با این تفاوت که متکلم به استدلال‌هایی استناد می‌جوید که بر پایه اصولی مانند [[حسن و قبح عقلی]]، [[قاعده لطف]] و [[وجوب اصلح]] است، ولی فیلسوف بدیهیات عقلی چون «محال بودن اجتماع و ارتفاع نقیضین» را پایه استدلال خود قرار می‌دهد.<ref>مطهری، آشنایی با علوم اسلامی: بخش فلسفه، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref> | *هم متکلم و هم فیلسوف تکیه‌شان بر استدلال‌های عقلی است، با این تفاوت که متکلم به استدلال‌هایی استناد می‌جوید که بر پایه اصولی مانند [[حسن و قبح|حسن و قبح عقلی]]، [[قاعده لطف]] و [[وجوب اصلح]] است، ولی فیلسوف بدیهیات عقلی چون «محال بودن اجتماع و ارتفاع نقیضین» را پایه استدلال خود قرار می‌دهد.<ref>مطهری، آشنایی با علوم اسلامی: بخش فلسفه، ۱۳۸۸ش، ص۱۷۸-۱۷۹.</ref> | ||
*متکلم و فیلسوف، هر دو به بحث درباره «موجود بما هو موجود»، اوصاف و عوارض آن می‌پردازند؛ با این تفاوت که متکلم در استدلال‌ها و قیاس‌های خود بایستی از مبادی‌ای استفاده کند که با مسائل اثبات‌شده از راه ظواهر شرع، مطابقت داشته باشد؛ اما فیسلوف از مبادی‌ای که مطابق با قوانین عقلی صرف است، استفاده می‌کند؛ اعم از این که با ظواهر شرع سازگار باشد یا سازگار نباشد و اگر با ظواهر شرع سازگار نباشد، از راه تأویل، آن را با قوانین عقلی سازگار می‌کند.<ref>لاهیجی، شوارق الالهام، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۷۰.</ref> | *متکلم و فیلسوف، هر دو به بحث درباره «موجود بما هو موجود»، اوصاف و عوارض آن می‌پردازند؛ با این تفاوت که متکلم در استدلال‌ها و قیاس‌های خود بایستی از مبادی‌ای استفاده کند که با مسائل اثبات‌شده از راه ظواهر شرع، مطابقت داشته باشد؛ اما فیسلوف از مبادی‌ای که مطابق با قوانین عقلی صرف است، استفاده می‌کند؛ اعم از این که با ظواهر شرع سازگار باشد یا سازگار نباشد و اگر با ظواهر شرع سازگار نباشد، از راه تأویل، آن را با قوانین عقلی سازگار می‌کند.<ref>لاهیجی، شوارق الالهام، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۷۰.</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
===اصول اعتقادی متکلمان شیعه=== | ===اصول اعتقادی متکلمان شیعه=== | ||
برخی از اصول اعتقادی متکلمان شیعه و تفاوت آن با متکلمان اهل سنت به قرار زیر است: | برخی از اصول اعتقادی متکلمان شیعه و تفاوت آن با متکلمان اهل سنت به قرار زیر است: | ||
*متکلمان شیعه با پذیرش [[حسن و قبح عقلی]]، معرفت به منعم (خدا) را واجب عقلی می‌دانند؛ حال آن که [[اشاعره]] (از فرقه‌های کلامی اهل سنت) با انکار حسن و قبح عقلی، معرفت به منعم را واجب شرعی دانسته‌اند.<ref>سبحانی، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، ج۳، ص۳۴.</ref> | *متکلمان شیعه با پذیرش [[حسن و قبح|حسن و قبح عقلی]]، معرفت به منعم (خدا) را واجب عقلی می‌دانند؛ حال آن که [[اشاعره]] (از فرقه‌های کلامی اهل سنت) با انکار حسن و قبح عقلی، معرفت به منعم را واجب شرعی دانسته‌اند.<ref>سبحانی، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، ج۳، ص۳۴.</ref> | ||
*متکلمان شیعه در [[توحید صفاتی]] به عینیت صفات با ذات الهی قائلند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۱.</ref> در حالی که اشاعره به زائد بودن صفات ذات الهی اعتقاد دارند. | *متکلمان شیعه در [[توحید صفاتی]] به عینیت صفات با ذات الهی قائلند؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۱.</ref> در حالی که اشاعره به زائد بودن صفات ذات الهی اعتقاد دارند. | ||
*در مسئله [[جبر و اختیار]]، بر خلاف معتزله که قائل به [[تفویض]] هستند و بر خلاف اشاعره که قائل به [[کسب]] هستند، متکلمان شیعه با استفاده از روایات [[امامان معصوم(ع)]]، نظریه [[امر بین الامرین]] را پذیرفته‌اند.<ref>علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، دار الکتاب، ص۱۰۱.</ref> | *در مسئله [[جبر و اختیار]]، بر خلاف معتزله که قائل به [[تفویض]] هستند و بر خلاف اشاعره که قائل به [[کسب]] هستند، متکلمان شیعه با استفاده از روایات [[امامان شیعه|امامان معصوم(ع)]]، نظریه [[امر بین الامرین]] را پذیرفته‌اند.<ref>علامه حلی، نهج الحق و کشف الصدق، دار الکتاب، ص۱۰۱.</ref> | ||
*در مسئله [[امامت]] و خلافت پس از [[پیامبر(ص)]]، بنا به اجماع متکلمان شیعه، [[امام علی(ع)]] جانشین بلافصل پیامبر(ص) بوده و از طرف وی با نص جلی منصوب شده است.<ref>علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ۱۴۳۷ق، ص۴۹۷-۴۹۸.</ref> | *در مسئله [[امامت]] و خلافت پس از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]]، بنا به اجماع متکلمان شیعه، [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] جانشین بلافصل پیامبر(ص) بوده و از طرف وی با نص جلی منصوب شده است.<ref>علامه حلی، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ۱۴۳۷ق، ص۴۹۷-۴۹۸.</ref> | ||
===متکلمان معروف شیعه=== | ===متکلمان معروف شیعه=== | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
| ۶ || [[سدیدالدین حمصی رازی]] || ۴۸۵ق || ۵۸۵ق || [[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید]] || عقل‌گرا || [[مکتب کلامی حله| حله]] | | ۶ || [[سدیدالدین حمصی رازی]] || ۴۸۵ق || ۵۸۵ق || [[المنقذ من التقلید و المرشد الی التوحید]] || عقل‌گرا || [[مکتب کلامی حله| حله]] | ||
|- | |- | ||
| ۷ || [[ابن میثم بحرانی]] || ۶۳۶ق || ۶۷۹ یا ۶۹۹ق || [[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)| قواعد المرام فی علم الکلام]] || عقل‌گرا || حله | | ۷ || [[ابن‌میثم بحرانی|ابن میثم بحرانی]]|| ۶۳۶ق || ۶۷۹ یا ۶۹۹ق || [[قواعد المرام فی علم الکلام (کتاب)| قواعد المرام فی علم الکلام]] || عقل‌گرا || حله | ||
|- | |- | ||
| ۸ || [[خواجه نصیرالدین طوسی]] || ۵۹۷ق || ۶۷۲ق || [[تجرید الاعتقاد (کتاب)| تجرید الاعتقاد]]، [[قواعد العقائد]] || عقل‌گرا || | | ۸ || [[خواجه نصیرالدین طوسی]] || ۵۹۷ق || ۶۷۲ق || [[تجرید الاعتقاد (کتاب)| تجرید الاعتقاد]]، [[قواعد العقائد]] || عقل‌گرا || | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۲: | ||
| ۱۰ || [[عبدالرزاق لاهیجی]] || || ۱۰۷۲ق || [[گوهر مراد (کتاب)| گوهر مراد]]، [[شوارق الالهام (کتاب)| شوارق الالهام]] || عقل‌گرا || | | ۱۰ || [[عبدالرزاق لاهیجی]] || || ۱۰۷۲ق || [[گوهر مراد (کتاب)| گوهر مراد]]، [[شوارق الالهام (کتاب)| شوارق الالهام]] || عقل‌گرا || | ||
|- | |- | ||
| ۱۱ || [[سید نورالله حسینی شوشتری]] || ۹۵۶ق || ۱۰۱۹ق || [[احقاق الحق و ازهاق الباطل]] || | | ۱۱ || [[سید نورالله حسینی شوشتری]] || ۹۵۶ق || ۱۰۱۹ق || [[احقاق الحق و ازهاق الباطل (کتاب)|احقاق الحق و ازهاق الباطل]]|| || | ||
|- | |- | ||
| ۱۲ || [[محمد حسن مظفر ]] || ۱۳۰۱ق || ۱۳۷۵ق || [[دلائل الصدق لنهج الحق (کتاب)|دلائل الصدق لنهج الحق]] || || | | ۱۲ || [[محمدحسن مظفر|محمد حسن مظفر]] || ۱۳۰۱ق || ۱۳۷۵ق || [[دلائل الصدق لنهج الحق (کتاب)|دلائل الصدق لنهج الحق]] || || | ||
|- | |- | ||
| ۱۳ || [[جعفر سبحانی]] || ۱۳۰۸ش || زنده ||[[محاضرات فی الالهیات]]|| عقل‌گرا || | | ۱۳ || [[جعفر سبحانی]] || ۱۳۰۸ش || زنده ||[[محاضرات فی الالهیات]]|| عقل‌گرا || | ||