مسائل علی بن جعفر (کتاب)

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از مسائل علی بن جعفر)
مسائل علی بن جعفر
جلد کتاب، تحقیق مؤسسه آل‌البیت
جلد کتاب، تحقیق مؤسسه آل‌البیت
اطلاعات کتاب
نام‌های دیگرحلال و حرام
نویسندهعلی بن جعفر الصادق(ع)
تاریخ نگارشقرن دوم قمری
موضوعمسائل فقهی
سبکروایی
زبانعربی


مسائل علی بن جعفر یا کتاب حلال و حرام، اثری روایی در موضوعات فقهی است که به شکل پرسش و پاسخ توسط علی بن جعفر، فرزند امام صادق(ع)، از برادرش امام موسی کاظم(ع) روایت شده است. متن این روایات در دو کتاب قرب الاسناد، اثر عبدالله بن جعفر حمیری و کتاب بحار الانوار اثر محمدباقر مجلسی آورده شده است. این دو منبع، تفاوت‌هایی دارد و همه مسائل علی بن جعفر را شامل نمی‌شود. موسسه آل‌البیت احادیث این کتاب را به همراه دیگر پرسش‌ها و روایات علی بن جعفر در کتاب «مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها» گردآورده است.

نویسنده

به‌نوشته ابن‌عنبه، نسب‌شناس شیعه، در کتاب عمدة الطالب، ابوالحسن علی بن جعفر ملقب به عُرَیضی، کوچک‌ترین فرزند امام صادق(ع) و در هنگام درگذشت پدرش (۱۴۸ق)، کودک بود.[۱] همچنین به نقل ابن‌عنبه، علی تا زمان امام هادی(ع) (امامت:۲۲۰ق تا ۲۵۴ق) زنده بود.[۲]

شیخ طوسی، علی را از اصحاب امام صادق(ع)، امام موسی بن جعفر(ع) و امام رضا(ع) ذکر کرده[۳] و گفته او کتابی نیز از احادیث امام رضا(ع) داشته است.[۴]

محتوا

احمد بن علی نجاشی (۳۷۲ق‌ تا ۴۵۰ق یا ۴۶۵قعالم رجالی، نوشته: علی بن جعفر، فرزند امام صادق(ع) کتابی در حلال و حرام داشت که به دو صورت روایت شده: با ترتیب باب‌ها و بدون آن.[۵] او در جای دیگری، علی را صاحب کتاب مسائل معرفی کرده است.[۶] به گفته شیخ طوسی (۳۸۵ق - ۴۶۰ق)، محتوای این کتاب پرسش‌های علی از برادرش، امام موسی کاظم(ع) است.[۷] این پرسش‌ها در عنوان‌های مختلف فقهی مانند طهارت، نماز، روزه، حج، ازدواج و... است.[۸]

منابع

متن موجود مسائل علی بن جعفر، از دو منبع گرفته شده:

شماری از احادیث این دو منبع تفاوت دارد و تعدادی از روایات علی بن جعفر در منابع دیگر، در این دو کتاب یافت نمی‌شود.[۱۴]

نسخه‌ها

نسخه‌های خطی قرب‌الاسناد در ایران، مورد استفاده برای کتاب مسائل به چهار نسخه می‌رسد. دو نسخه در کتابخانه آستان قدس رضوی قرار داد که یکی از آن دو، از نسخه نوشته شده در ۶۸۶ق رونویسی شده و دومی بدون تاریخ است.[۱۵] نسخه سوم، بدون تاریخ در کتابخانه مرعشی نجفی واقع است. نسخه چهارم نیز از مجموعه کتابهای خطی کتابخانه سیدمحمدعلی روضاتی است.[۱۶] گفته شده مرجع تمام این نسخه‌ها، متن دست‌نویس ابن‌ادریس حلی (درگذشت:حدود ۵۹۸ق)، فقیه شیعه است.[۱۷]

تحقیق مؤسسه آل‌البیت

مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث واقع در قم، با تحقیق در منابع اصلی حدیث، ۷۷۷ مساله (پرسش) و ۸۷ روایت غیر پرسشی را از علی بن جعفر گردآورد. این مجموعه، در ۱۳۶۸ش/۱۴۰۹ق توسط کنگره جهانی (سوم) امام رضا(ع) بنام «مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها» چاپ شد.[۱۸]

پانویس

  1. ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۲۴۱.
  2. ابن‌عنبه، عمدة الطالب، ۱۳۸۰ق، ص۲۴۱.
  3. شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۲۴ رقم ۳۳۷۹؛ ص۳۳۹، رقم ۵۰۴۴؛ ص۳۵۹، رقم ۵۳۱۷.
  4. شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۳۹.
  5. نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۵۲.
  6. نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۱۶ق، ص۲۹.
  7. شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۷۳ش، ص۳۵۳.
  8. علی بن حعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، مقدمه حسینی، ص۷۳.
  9. حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۶ تا ۳۰۰.
  10. حمیری، قرب الاسناد، ۱۴۱۳ق، ص۱۷۶ تا ۳۰۰.
  11. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۴۹-۲۹۱.
  12. مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۲۴۹-۲۹۱.
  13. مردی، «مسائل علی بن جعفر(ع) و مستدرکاتها»، سایت حدیث.
  14. علی بن حعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، مقدمه حسینی، ص۷۳.
  15. علی بن حعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، مقدمه حسینی، ص۹۱و۹۲.
  16. علی بن حعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، مقدمه حسینی، ص۹۱و۹۲.
  17. انصاری، حسن، «ماهیت متن کنونی کتاب قرب الاسناد»، سایت بررسی‌های تاریخی.
  18. علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر، ۱۴۰۹ق، مقدمه حسینی، ص۱۰.

یادداشت

منابع