محمدحسن نویسی قمی
| از فقیهان شیعه | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۲۹۱ق |
| زادگاه | زنجان |
| تاریخ وفات | ۱۳۷۱ق |
| محل دفن | قبرستان شیخان |
| شهر وفات | قم |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آخوند خراسانی • شیخ عبدالکریم حائری یزدی • سید محمدکاظم یزدی |
| شاگردان | سید اسماعیل هاشمی و... |
| محل تحصیل | نجف • قم |
| اجازه روایت به | سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی |
| تألیفات | مقاصد فکریه • رساله در اوامر و... |
محمدحسن نِویسی قمی (۱۲۹۱ -۱۳۷۱ق) از علما و فقهای قم در قرن ۱۴ قمری است. وی از شاگردان سید محمدکاظم یزدی و محمدکاظم خراسانی در نجف بود و پیش از بازتأسیس حوزه علمیه قم توسط حائری یزدی از استادان آن به شمار می‌رفت. و پس از سکونت حائری در قم مشاور و از اعضای هیئت استفتای حائری بود. او را فقیهی سطح بالا توصیف کرده‌اند. از میان تألیفاتش کتاب مقاصد فکریه چاپ شده است. مزارش در قبرستان شیخان قم است.
جایگاه و اهمیت
محمدحسن نویسی قمی از فقیهان و عالمان دینی در قرن ۱۴ شمسی و پیش از بازتأسیس حوزه علمیه قم توسط عبدالکریم حائری یزدی از اساتید حوزه قم بود. وقتی حائری یزدی به قم رفت و حوزه علمیه را تأسیس کرد، نویسی را جزو اصلی‌ترین دستیاران خویش قرار داد و در امور علمی و اجتماعی با او بحث و مشورت می‌کرد.
هم‌چنین گفته شده که نویسی قمی شخصیتی بی‌هوا و فارغ از حب جاه بود.[۱]
جایگاه علمی
رضا استادی در بخش ششم کتاب یادنامه آیت‌الله اراکی که مختص ذکر علمای قم قبل از ورود شیخ عبدالکریم حائری به قم است، نام شیخ محمدحسن نویسی را نیز با عنوان آیت‌الله ذکر کرده و با تعبیر «از علما و فقهای بزرگ» از او یاد می‌کند که در زمان حاج شیخ، از اعضای جلسه استفتای ایشان بود.»[۲] به‌گفته سید موسی شبیری زنجانی شیخ حسن نویسی بر همه شرکت‌کنندگان در مجلس استفتای شیخ عبدالکریم مثل سید محمدتقی خوانساری و... تقدم داشت.[۳] هم‌چنین شبیری زنجانی او را با تعبیر «خیلی متفکر و ملّا» توصیف کرده که از نظر تحقیق علمی، احتمالاً بر همه علمای قم مقدم و در بحث بسیار قوی بود و مباحثه علمی با او نیازمند توانایی علمی سطح بالایی بوده است.[۴]
زندگی‌نامه و تحصیلات
محمدحسن نویسی در ۱۲۹۱ق در روستای نویس به دنیا آمد.[۵] پدرش ملانصیر نام داشت.[۶]نویسی گاهی وی ملقب به الهی شده است[۷]که گویا تخلص شعری او باشد.
تحصیلات در قم و نجف
شیخ حسن نویسی مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفته و سپس راهی قم شد. از استادان او در این ایام فقط نام شیخ محمد ارباب قمی به عنوان یکی از اساتید فقه و اصول قم وی ذکر گردیده است.[۸] او در سال ۱۳۲۲ق به نجف رفت و تحصیلات خود را پی‌گرفت. از استادانش در نجف اشرف نام آخوند خراسانی،[۹] سید محمدکاظم یزدی[۱۰] و شیخ الشریعه اصفهانی[۱۱] در کتاب‌های تراجم سخن گفته شده است. مدت زمان حضور وی در نجف، ۴ سال بود و در سال ۱۳۲۶ق و در ۳۵ سالگی خود در حالی که به اجتهاد رسیده بود به قم بازگشت و مشغول تدریس علوم دینی و پرورش شاگردان و نیز تألیف و تحقیق شد.
با اینکه در میان تالیفات نویسی رنگ و بوی تقریرات درس اصول آخوند خراسانی پر رنگ است، ولی به تعبیر مرعشی نجفی ایشان به طباطبایی یزدی اختصاص داشته که یکی از مشایخ روایی او نیز هست.[۱۲]
درگذشت
نویسی در سال ۱۳۷۱ق در ۸۰ سالگی درگذشت و پیکرش در مقبره شیخان قم دفن شد.[۱۳] نقل شده است که آیت‌الله صدر که به سبب ناراحتی قلب از منزل بیرون نمی‌آمد، به احترام نویسی در مجلس فاتحه او شرکت کرد.[۱۴]
تدریس و شاگردان
برخی شاگردان نویسی عبارتند از:
نویسی از مشایخ اجازه روایت نیز بود و به برخی افراد از جمله سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی اجازه روایت داده است.[۲۰]
تالیفات
نویسی دارای تألیفاتی در زمینه فقه و اصول است که فقط یکی از آن‌ها منتشر شده است. برخی از آثار وی عبارتند از:
- المسائل المختلفة الفقهیة
- رساله در تعارض اخبار(تقریرات درس آخوند خراسانی، تاریخ نگارش ذی قعده ۱۳۲۲ق)
- رساله در اجتهاد و تقلید(تقریرات درس آخوند خراسانی)
- رساله در اوامر (تقریرات درس آخوند خراسانی، در سال ۱۳۲۳ق نوشته شده است)[۲۱]
- مقاصد فکریه؛ این کتاب تنها اثر چاپ شده نویسی است که در سال ۱۳۶۵ق و در زمان حیات خود او[۲۲] در تهران شرکت سهامی آن را منتشر کرد و به شماره ۳۰۷۸ در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران مضبوط است.[۲۳]
پانویس
- ↑ انصاری قمی، اختران قم، ج۱، ص۴۷۰ به نقل از آثار الحجه، ج۱، ص۲۲۵.
- ↑ استادی، یادنامه آیت الله اراکی، ص۷۵.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۴۰۷ و ۶۱۰.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۶۱۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران قم، ص۴۶۹.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۵۵۲
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۵۵۲؛ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ص۱۶۲.
- ↑ انصاری قمی، اختران قم، ص۴۷۰ و ۱۸۸.
- ↑ گروه نویسندگان، موسوعه آخوند خراسانی، ج۸، ص۲۵۵ مقاله شاگردان آخوند خراسانی.
- ↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ص۱۷۶؛ گروه نویسندگان، گلشن ابرار، ج۱، ص۶۳۵.
- ↑ گروه نویسندگان، گلشن ابرار، ج۱، ص۶۷۰.
- ↑ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ص۱۶۲.
- ↑ مینا، شیخان قم، ص۲۳۷.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، ص۶۱۰؛ پاورقی.
- ↑ انصاری قمی، اختران فضیلت، ج۱، ص۴۲۲ و ۴۲۳.
- ↑ انصاری قمی، اختران فضیلت، ص۹۰۳ تا ۹۰۵.
- ↑ جواهر کلام، تربت پاکان قم، ج۲، ص۱۲۲۰.
- ↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ص۳۹۰.
- ↑ ریحان یزدی، آینه دانشوران، ص۴۰۴.
- ↑ مرعشی نجفی، الاجازة الکبیره، ص۱۶۲.
- ↑ سه اثر اخیر نزد علی فاضل قائنی نجفی موجود بوده است.
- ↑ انصاری قمی، اختران قم، ص۴۷۰ به نقل از فهرست کتاب‌های چاپی، مشار، ج۴، ص۴۸۶۱.
- ↑ جواهرکلام، تربت پاکان قم، ج۳، ص۱۵۵۳.
یادداشت
منابع
- احمدیان، مینا، شیخان قم، قم، دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
- استادی، رضا، آیینه صدق و صفا، قم، برگزیده، ۱۳۸۷ش.
- استادی، رضا، یادنامه آیت‌الله اراکی، اراک، ارشاد، ۱۳۷۵ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فضیلت، ج۱، قم، دلیل ما، ۱۳۸۸ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، اختران قم، قم، دلیل ما، ۱۳۸۸ش.
- جواهرکلام، عبدالحسین، تربت پاکان قم، قم، انصاریان، ۱۳۸۲ش.
- ریحان یزدی، سید علیرضا، آینه دانشوران، تصحیح و اضافات استاد ناصر باقری بیدهندی، قم، کتابخانه مرحوم مرعشی، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، ج۱، قم، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۸۹ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، ج۲، قم، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۰ش.
- شبیری زنجانی، سید موسی، جرعه‌ای از دریا، ج۳، قم، مؤسسه کتابشناسی شیعه، ۱۳۹۳ش.
- گروه نویسندگان، گلشن ابرار، ج۱، قم، پژوهشکده باقرالعلوم(ع)، ویرایش دوم، ۱۳۹۳ش.
- گروه نویسندگان، موسوعه آخوند خراسانی، ج۸، قم، پژوهشگاه دفتر تبلیغات، ۱۳۹۰ش.
- مرعشی نجفی، سید شهاب‌الدین، الاجازة الکبیره، قم، کتابخانه مرحوم مرعشی، ۱۴۱۴ق.