سید رضا صدر
| مجتهد شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم | |
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | سال ۱۳۰۰ هجری شمسی |
| زادگاه | مشهد |
| تاریخ وفات | ۱۲ آبان ۱۳۷۳ش (۲۸ جمادی‌الاول ۱۴۱۵ق) |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| خویشاوندان سرشناس | سید صدرالدین صدر(پدر) • امام موسی صدر(برادر) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | سید محمد حجت کوه کمره‌ای • سید محمدتقی خوانساری • سید شهاب الدین مرعشی نجفی • سید محمد محقق داماد |
| شاگردان | مهدی شب‌زنده‌دار • محمد مومن • سید مصطفی خمینی |
| محل تحصیل | مشهد • قم |
| اجازه روایت از | سید عبدالحسین شرف‌الدین |
| تألیفات | مرد وفا (مجموعه داستان) • نگاهی به آثار فقهی شیخ طوسی • العدالة فی الفقه • الاجتهاد و التقلید و ... |
سید رضا صدر (۱۳۰۰ش- ۱۳۷۳ش) مجتهد شیعه و از مدرسان حوزه علمیه قم و نویسنده کتاب‌های دینی. او برادر امام موسی صدر و فرزند سید صدرالدین صدر (از مراجع سه گانه قم) است.
در قم نزد استادانی مثل سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی، سید محمد محقق داماد، سید محمد حجت کوه کمره ای و سید حسین بروجردی تحصیل کرد. فلسفه و عرفان را نیز نزد امام خمینی شاگردی کرد. بعدها به درخواست سید کاظم شریعتمداری به منظور تبلیغ و ارشاد به تهران رفت اما در ۱۳۵۶ش دوباره به حوزه علمیه قم بازگشت و تا پایان عمر در قم مشغول به تدریس بود.
تولد و خاندان
سید رضا صدر در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در مشهد به دنیا آمد و به مناسبت محل ولادتش نام او را رضا نهادند. پدرش آیت‌الله سید صدرالدین صدر، از مراجع سه گانه پس از فوت شیخ عبدالکریم حائری یزدی بود. امام موسی صدر رهبر شیعیان لبنان برادر اوست. تبار او از طرف پدری موسوی بوده و به امام موسی بن جعفر می‌رسد. او نوه دختری سید حسین طباطبایی قمی است و بنابراین از سوی مادر طباطبائی بوده و نسبش به امام حسن(ع) می‌رسد.[۱]وی نوه پسری سید اسماعیل صدر است.[۲]
تحصیلات
او مقدمات و ادبیات را در مشهد فرا گرفت. سپس همراه با پدرش به قم رفت و سطوح را نزد مدرسین حوزه علمیه قم آموخت. پس از آن در دروس خارج فقه و اصول شرکت کرده و در سنین جوانی به درجه اجتهاد رسید. همچنین فلسفه و عرفان را در حضور امام خمینی آموخت.
شهید مطهری، در نامه‌ای به هیئت موسس حسینیه ارشاد، برای تشکیل شورای عالی روحانی به عنوان یک مرکز اجتهادی و فتوایی، دوازده نفر از بزرگان علما را معرفی می‌کند که سید رضا صدر یکی از آنان بوده است. صدر هیچ‌گاه خود را در معرض مرجعیت قرار نداد و با وجود خواهش و اصرار زیاد دوستان برای انتشار رساله، آن را چاپ و منتشر نکرد.
وی به نقد و تحلیل شعر و ادب فارسی می‌پرداخت و نظر خویش را ارائه میکرد، از طبع شعر بهره‌مند بود و اشعار وی در دیوان شعرش گرد آمده است.[۳]
اساتید
- سید صدرالدین صدر (پدر)
- سید محمد حجت کوه کمره‌ای
- سید محمدتقی خوانساری
- میرزا محمد همدانی درجزینی؛[۴]
- سید شهاب الدین مرعشی نجفی
- سید محمد محقق داماد
- سید حسین بروجردی
- امام خمینی؛ سید رضا صدر که در فلسفه و عرفان در محضر امام بود٬ در این باره گفته است: پنج یا شش نفر بودیم که تقریباً پنج سال نزد حضرت امام عرفان خواندیم و این درس از روی متن خاصی نبود؛ بلکه از مطالبی بود که سینه به سینه از دیگر اساتید عرفان به وی رسیده بود.[۵]
- سید عبدالحسین شرف‌الدین؛ صدر از او اجازه روایت دارد.[۶]
تدریس
سید رضا صدر از سنین جوانی فقه، اصول، عرفان و فلسفه را آموزش می‌داد. وقتی امام خمینی به نجف اشرف تبعید شد، از سید رضا صدر می‌خواهد که حتماً اسفار و دیگر کتب فلسفی را در قم تدریس کند که وی میپذیرد.[۷]
شاگردان
- مهدی شب‌زنده‌دار[۸]
- محمد مومن
- جلال الدین طاهری اصفهانی
- سید مصطفی خمینی
- علی اکبر ناطق نوری
- علی حجتی کرمانی[۹]
فعالیت‌های تبلیغی
سید رضا صدر از سال ۱۳۲۸ش درس‌های اخلاق را شب‌های پنجشنبه در قم منزل پدری خود شروع کرد. این درس تا سال ۱۳۴۶ش که به تهران عزیمت کرد، ادامه داشت. در ۱۳۸۵ق بنا به خواست آیت الله شریعتمداری به تهران آمد و در مسجد حضرت امام حسین(ع)، در شرق تهران، به اقامه نماز جماعت و سخنرانی پرداخت. همچنین، در آن جا درس فلسفه و خارج فقه و اصول نیز تدریس میکرد و هر روز افراد زیادی جهت پرسیدن مسائل شرعی و غیره به او مراجعه میکردند. او مجدداً به قم برگشت و مدت شانزده سال در یکی از شبستان‌های مسجد امام حسن عسکری به اقامه نماز جماعت و سخنرانی و تدریس پرداخت.[۱۰]
تألیفات
تألیفات او به شرح زیر است:
- استقامت
- حسد
- دروغ
- الاجتهاد و التقلید
- العدالة فی الفقه
- تفسیر سوره حجرات
- حسن یوسف (تفسیر سوره یوسف)
- فلسفه آزاد
- الفلسفة العُلیا
- محمد فی القرآن
- المسیح فی القرآن
- قرآن‌شناسی
- بانوی کربلا؛ زینب دختر زهراء
- راه محمد
- راه علی(ع) پیشوای شهیدان
- راه قرآن
- راه مهدی
- زن و آزادی
- زیارتنامه حضرت رضا(ع)
- سخنان سران کمونیزم درباره خدا
- مرد وفا (مجموعه داستان)
- نشانه‌هایی از او (دو جلد)
- نگاهی به آثار فقهی شیخ طوسی
- مقدمه بر نهج الحق و نامه دانشوران
- مقدمه بر غایة المرام علامه بحرانی
- یوم الانسانیة (حدیث غدیر)
- ارث الزوجة
- پیشوای شهیدان؛ این کتاب به زبان ترکی استانبولی ترجمه شده است.
- خدا شناسی
- خلیفة رسول الله
- شب پنجشنبه
- سخنان سران کمونیسم درباره قرآن
- الکلیم فی القرآن
- ترجمه کتاب زینب، تالیف دکتر عائشه بنت الشاطی
آثار منتشر نشدهٔ او عبارتند از:
- أربعون و مأتا مسئلة فقهی
- تعلیقة بر عروة الوثقی
- الفقه علی مذهب اهل‌البیت (کتاب الصلاة)
- القواعد الثلاث (قاعدة الفراغ والتجاوز والحیلولة)
- رساله در مقدمه واجب
- شبهة العبائیة حکم نجاسة الباطن
- نفائس الاصول (دو جلد)
- حاشیه بر اسفار اربعه
- برهان الصدیقین
- حاشیه بر منظومه (سه جلد)
- دیوان شعر
- درست و نادرست
- خواجه نصیرالدین طوسی
- خلیفة رسول الله(ص)
- اسلام ما
- سبد (کشکول)
- الجهاد و الثورة
- الکلیم فی القرآن
- ترجمه رسالة الحقوق امام سجاد[۱۱]
فرزندان
از آیت الله سید رضا صدر، شش فرزند (سه پسر و سه دختر) به یادگار مانده است. فرزندان پسر او عبارتند از:
- دکتر سید کاظم صدر، ساکن تهران و از اساتید دانشگاه شهید بهشتی
- دکتر سید محمد صدر، ساکن تهران؛ وی در وزارت خارجه اشتغال دارد.
- حجة الاسلام سید مهدی صدر، ساکن قم.
نام دامادهای آیت الله صدر عبارت است از:
- علی حجتی کرمانی
- سید باقر خسروشاهی، که ساکن تهران، از مدرسین و مسئول مدرسه علمیه عبدالحسین تهرانی است.
- سید محمد شبیری (فرزند آیت الله سید موسی شبیری زنجانی)، ساکن قم.[۱۲]
نگرش‌های سیاسی
به گفته سید محمد صدر[۱۳] پدرش سید رضا صدر، محمدرضا پهلوی شاه وقت ایران را فاسد و ضد اسلام و نظامش را دیکتاتوری می‌دانست اما با روش انقلابی مبارزه مخالف بود، از نظر وی روش‌های انقلابی زودگذر بود و باید روش‌های دراز مدت و موثر را دنبال کرد.
به گفته فرزندش وی معتقد بود که اگر جامعه اصلاح شود خواه ناخواه حکومتی مانند حکومت شاه از داخلش بیرون نمی‌آید در این صورت اگر حکومت هم فاسد بشود بلافاصله جامعه کنارش می‌گذارد.
وی بعد از ورود آیت الله خمینی به ایران در مدرسه علوی به دیدار استادش رفت و دستش را هم بوسیده بود اما با عنوان جمهوری اسلامی مخالف بود و در این باره به دیدار آیت الله خمینی رفت و با او مذاکره کرد. به گفته سید محمد صدر، آیت الله خامنه‌ای از سید رضا صدر به نیکی یاد کرده است. بعد از درگذشت آیت الله خمینی به جماران رفت و به سید احمد خمینی تسلیت گفت.[۱۴] آیت الله شریعتمداری وصیت کرده بود تا آیت الله سید رضا صدر نماز او را بخواند اما از این کار ممانعت به عمل آمده و وی بمدت یک روز بازداشت شد و بعد از آزادی جزوه‌ای اعتراضی نوشت و ماجرای درگذشت آیت الله شریعتمداری و بازداشت خود را توضیح داد.[۱۵]
وفات
سید رضا صدر، در ۱۲ آبان سال ۱۳۷۳ش (۲۸ جمادی‌الاول ۱۴۱۵ق) در ۷۶ سالگی، بر اثر ایست قلبی درگذشت.[۱۶] روز بعد، پیکرش از مسجد امام حسن عسکری تا حرم حضرت معصومه(س) تشییع شد. پس از اقامه نماز توسط سید موسی شبیری زنجانی، در صحن بزرگ حرم، حجره ۳۳ به خاک سپرده شد. پیام‌های تسلیتی از طرف آیت الله خامنه‌ای و دیگر مراجع صادر گردید.[۱۷]
پانویس
- ↑ شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ج ۳، ص۴۲۳؛ امین، اعیان الشیعه، ج ۳، ص۴۰۴؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج ۱، ص۱۱۶
- ↑ سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص۲۲۴.
- ↑ نصیری٬اثر آفرینان، ۱۳۸۴ش٬ ج۴، ص۳۰
- ↑ خسروشاهی، ستارگان حرم، ۱۳۸۴ش، ج۱۴، صص۲۱۵- ۲۲۸.
- ↑ سبحانی، تذکرة الأعیان،۱۴۱۹ق٬ ج۲، صص۳۵۴-۳۵۸
- ↑ هزار، دانشوران قم، ص۳۲۳-۳۲۴.
- ↑ «شب‌زنده‌دار کیست؟»، خبرگزاری فارس.
- ↑ هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.
- ↑ شریف رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، ج۴، ص۵۰۳-۵۰۴.
- ↑ هزار، علیرضا، دانشوران قم، ص۳۲۴-۳۲۵؛ سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص۲۲۶.
- ↑ سید باقر خسروشاهی، سید اکبر میرصفی، "حاج سید رضا صدر" ستارگان حرم، ج ۱۴، ص۲۲۷.
- ↑ هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.
- ↑ هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.
- ↑ وفات «سید رضا صدر» (۱۴۱۵ق)، انهار.
- ↑ کمالیان، مشاهیر خاندان صدر، ۱۳۹۶ش، ص۴۷۹.
- ↑ هزار، علیرضا، دانشوران قم، ص۳۲۵؛ سایت مفاخر ایران اسلامی پایگاه صدر پژوهی.
منابع
- خسروشاهی، سید باقر، ستارگان حرم، قم، انتشارات زائر، (ج۱۴)، ۱۳۸۴ش
- سبحانی تبریزی، جعفر، تذکرة الأعیان، قم، مؤسسة الإمام الصادق(علیه‌السلام)، ۱۴۱۹ق.
- شریف‌رازی، محمد، گنجینه دانشمندان، تهران، چاپ اسلامیه، ۱۳۵۳ش.
- کمالیان، محسن، مشاهیر خاندان صدر، قم، راز نی، ۱۳۹۶ش.
- گروهی از نویسندگان ماهنامه کوثر، ستارگان حرم: اختران حریم معصومه(س)، قم، نشر زائر، ۱۳۸۱ش.
- گفتگو با سید محمد صدر، هفته نامه حریم امام، شماره ۱۹۱، سال۱۳۹۴،ص۲۲و ۲۳.
- نصیری، محمد(زیر نظر)، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۴ش
- هزار، علیرضا، دانشوران قم، قم، نشر زائر، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- وفات «سید رضا صدر» (۱۴۱۵ق)، انهار، تاریخ بازدید: ۷ خرداد ۱۴۰۲.