بابُ الْاِمام اصطلاحی است برای برخی اصحاب خاص و نزدیک امامان شیعه(ع) که وکالت برخی امور را عهده‌دار و واسطه میان ایشان و پیروانشان بودند. این اصطلاح توسط خود امامان(ع) استفاده نشده است. سلمان، باب امام علی(ع)، رشید هجری باب امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و جابر بن یزید جُعْفی باب امام باقر(ع) بودند.

افرادی همچون شلمغانی و محمّد بن فرات خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می‌کردند که به عنوان مدّعیان «بابیت» از آنان یاد می‌شود و مورد لعن و تکذیب ائمه(ع) بودند.

باب الامام

مولفان کتب تراجم و مناقب ائمه شیعه(ع)، از جمله ابن‌شهرآشوب[۱] و ابن صباغ[۲] افرادی را به عنوان باب (یا بَوّاب) هر یک از ائمه(ع) معرفی کرده‌اند. قرائن نشان می‌دهند که این افراد با ائمه(ع) ارتباط خاص داشته‌اند و علاوه بر بهره‌وری از علوم و معارف ایشان، در برخی امور وکیل و مباشر کارهایشان و در شرایط حسّاس سیاسی، واسطه ائمه(ع) و پیروان آنان بوده‌اند.[۳]

افرادی که از آنان با عنوان «باب ائمه(ع)» تعبیر شده، عبارتند از:

امامان(ع) و لفظ باب

هرچند تعبیر «باب» در برخی از کتب تراجم و مناقب برای یاران نزدیک و خاص ایشان به کار رفته، ولی این واژه در بیانات خود امامان(ع) به کار نرفته است و محدثان و رجالیون نیز از استعمال آن در جهت مثبت پرهیز کرده‌اند.[۲۴] ازاین‌رو، نواب اربعه را عموماً «سفرا» و «وکلاء» می‌خوانده‌اند و از نمایندگان امام کاظم(ع) به «قُوّام» تعبیر می‌کرده‌اند. در مقابل، از کسانی چون نمیری و شلمغانی، به عنوان مدّعیان «بابیت» نام می‌برده‌اند.[۲۵]

مدعیان بابیت

کسانی بوده‌اند که خود را به دروغ باب ائمّه(ع) معرفی می‌کرده‌اند؛ ولی به تکذیب و نفرین ایشان گرفتار می‌شده‌اند.[۲۶] به عنوان نمونه کشی، از علی بن حسکه، قاسم یقطینی، محمّد بن فرات و ابن بابا نام برده که ضمن نشر افکار انحرافی، مدّعی بابیت امام عسکری(ع) و امام رضا(ع) بوده‌اند، ولی ائمه(ع) به شدت از آنان انتقاد کرده و مورد لعن قرار دادند و شیعیان را از تماس با آنها برحذر داشته‌اند.[۲۷]

پانویس

  1. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷، ۱۷۶، ۲۱۱، ۲۸۰، ۳۲۵، ۳۶۸، ۳۸۰، ۴۰۲، ۴۲۳
  2. ابن صباغ، الفصول المهمة، ۱۴۰۸ق، ص ۲۲۹، ۲۴۱، ۲۶۲، ۲۷۴، ۲۸۱
  3. زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۱.
  4. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
  5. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۸.
  6. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
  7. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۷۷؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۷.
  8. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۱۷۶؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  9. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۱۱؛ ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  10. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۲۸۰.
  11. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  12. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۲۵.
  13. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  14. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۶۸.
  15. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  16. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۳۸۰.
  17. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۸.
  18. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۹.
  19. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۰۲.
  20. ابن شهر آشوب ، مناقب آل ابی طالب، ۱۳۷۹ق، ج۴، ص۴۲۳.
  21. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۴۹.
  22. طبرسی،الاحتجاج، ۱۴۰۱ق، ص۴۷۷
  23. ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، تاریخ اهل البیت، ۱۴۱۰ق، ص۱۵۰ و ۱۵۱.
  24. زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۲.
  25. زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۲.
  26. زریاب و طارمی، «باب(۱)»، ص۱۱.
  27. کشی، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۹ق، ص۵۱۸، ۵۲۰ و۵۵۵.

منابع

  • ابن ابی‌الثلج بغدادى‏، محمد بن احمد، تاریخ اهل البیت نقلا عن الائمه(ع)، تحقیق و تصحیح محمد رضا جلالی حسینی، قم،‌ مؤسسه آل البیت، ۱۴۱۰ق.
  • ابن‌شهر آشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی طالب، قم، نشر علامه، ۱۳۷۹ق.
  • ابن‌صباغ، الفصول المهمة فی معرفة احوال الائمة علیهم السلام، بیروت ۱۴۰۸ق-۱۹۸۸م.
  • زریاب، عباس و حسن طارمی، «باب(۱)»، در دانشنامه جهان اسلام، ج۱، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش.
  • طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، بیروت، چاپ محمد باقر موسوی خرسان، ۱۴۰۱ق-۱۹۸۱م.
  • کشی، محمد بن عمر و محمد بن حسن طوسی، رجال الکشی- اختیار معرفة الرجال، تحقیق و تصحیح حسن مصطفوی، مشهد، دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.