اوس بن معیر بن لوذان جمحی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | اوس بن معیر بن لوذان جمحی |
| درگذشت | (متوفی ۵۹ق) در مکه |
| مشخصات دینی | |
| دلیل شهرت | اذان‌گویی |
| نقش‌های برجسته | صحابی و مؤذن پیامبر اسلام(ص) در مکه |
| دیگر فعالیت‌ها | روایت در باب اذان و اقامه |
اَوْس بْن مِعْیَر بْن لَوْذان جُمَحی مشهور به ابومَحْذوره (متوفی ۵۹ق)، صحابی و مؤذن پیامبر اسلام(ص) در مکه است. روایات ابومحذوره در باب اذان و اقامه از نظر ارزش فقهی شایان توجه و مبنای مهمی برای فقها در استنباط احکام آنها بوده است.
نام و نسب
در نام او و پدرش اختلاف وجود دارد. این اختلاف در روایت مورخان و نسب‌شناسان، تعیین دقیق نام او را مشکل می‌سازد برخی از منابع نام او را سمره و غیر آن نیز آورده‌اند، حتی در برخی از منابع اوس یا انیس برادر ابومحذوره دانسته شده که در جنگ بدر در زمره کافران کشته شد و به گفته ابن عباس در شمار مصادیق مُقْتَسِمین(تجزیه گران آیات الهی یعنی یهود و نصاری) در آیه ۹۰ سوره حجر بوده است.[یادداشت ۱][۱] ولی در مورد نام پدرش اختلاف در حد تَصحیف لفظ (اشتباه یا تغییر در ثبت و کتابت واژه) است؛ [۲]
مؤذن مکه
ابومحذوره آوازی خوش داشت و ابودهبل در شعری صدای رسا و خوش او را ستوده است.[۳] گفته شده او در روز فتح مکه اسلام آورد و به گفته برخی بعد از جنگ حنین بود که مسلمان شد و به در خواست خودش و به فرمان پیامبر اکرم(ص) به عنوان مؤذن در مکه تعیین گردید.[۴] و نیز گفته شده: وی همراه با چند تن دیگر به تقلید از مؤذّن پیامبر(ص)، اذان گفت و چون آن حضرت آوای وی را شنید، او را به اذان گویی در مکه گماشت.[۵]
در روایتی که ابن سعد[۶] نقل کرده، گفته شده که پیامبر اکرم(ص) سه مؤذن داشت: بلال، ابومحذوره و عمرو بن ام مکتوم. هنگامی که بلال حاضر نبود، ابومحذوره اذان می‌گفت، اما با توجه به اینکه ابن سعد، [۷] خود به اقامت ابومحذوره در مکه اشاره می‌کند، موضوع جانشینی او در غیاب بلال مورد تردید قرار دارد.
اذان‌گویی پس از وفات پیامبر(ص)
ابومحذوره پس از وفات پیامبر(ص) همچنان در مکه اذان می‌گفت و هنگامی که معاویه مؤذنی به جای وی تعیین کرد، ابومحذوره او را به چاه زمزم افکند.[۸] اذان گویی در مسجد الحرام در خاندان وی نسل به نسل تا سده ۳ق باقی بود.[۹]
او در اواخر عمر سفری به کوفه داشت و تا پایان عمر مؤذن مسجدالحرام بود و سرانجام در سال ۹۵ ق.مکه درگذشت.[۱۰]
روایت اذان
روایات ابومحذوره در باب اذان و اقامه از نظر ارزش فقهی شایان توجه و مبنای مهمی برای فقها در استنباط احکام آنها بوده است. ابومحذوره گوید که پیامبر(ص) اذان را حرف به حرف به او آموخت و فرمود که اذان ۱۹ کلمه و اقامه ۱۷ کلمه است.[۱۱]
از ابومحذوره، پسرش عبدالملک، عبدالله بن محیریز، صفیه بنت بحره، اسود بن یزید، عبدالعزیز بن رفیع و ابن ابی ملیکه در باب اذان روایت کرده‌اند.[۱۲]
برخی از راویان اذان را با دو تکبیر از وی نقل نموده‌اند، اما روایات مشهور ناظر به چهار تکبیر است.[۱۳]
در روایت عبدالله بن محیریز از ابومحذوره تثویب یعنی گفتن الصلاة خیر من النوم نیز در اذان فجر آمده است، [۱۴] لیکن شافعی آن را از جانب پیامبر(ص) نمی‌داند و کراهت خویش را در این مورد بیان می‌دارد.[۱۵]
همچنین در یک روایت زیدی از طریق عبدالعزیز بن رفیع حی علی خیرالعمل نیز در بیان کلمات اذان آمده است.[۱۶]
جستار‌های وابسته
پانویس
- ↑ المحبر، ص۱۶۰-۱۶۱؛ المعارف، ص۳۰۶
- ↑ الطبقات الکبری،الناشر :دار صادر - بيروت، ج۵، ص۴۵۰؛ الطبقات، ج۱، ص۵۵؛ المعارف، ص۳۰۶؛ الاصابة فی تمییز الصحابة، ج۴، ص۱۷۶
- ↑ جمهرة النسب، ص۱۰۰
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، نشر دار صادر، ج۵، ص۴۵۰؛ المعارف، ص۳۰۶
- ↑ المعجم الکبیر، ج۷، ص۲۰۴-۲۰۵
- ↑ الطبقات الکبری، ج۳، ص۲۳۴
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۵، ص۴۵۰
- ↑ المستدرک، ج۳، ص۵۱۵
- ↑ الطبقات الکبری، ج۵، ص۴۵۰
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، نشر دار صادر، ج۵، ص۴۵۰؛ مشاهیر علماء الامصار، ص۳۱
- ↑ سنن ابوداوود، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸؛ سنن ترمذی، ج۱، ص۳۶۶-۳۶۷
- ↑ سنن ابوداوود، ج۱، ص۱۳۶-۱۳۸؛ کتاب الاذان بحی علی خیر العمل، ص۱۵
- ↑ ابن ماجه، ج۱، ص۲۳۴-۲۳۵؛ سنن ابوداوود، ج۱، ص۱۳۶، ۱۳۸؛ سنن ترمذی، ج۱، ص۳۶۶
- ↑ سنن ابوداوود، ج۱، ص۱۳۷-۱۳۸؛ سنن ترمذی، ج۱، ص۳۷۸
- ↑ الام، ج۱، ص۸۵
- ↑ کتاب الاذان بحی علی خیر العمل، ص۱۵-۱۶
یادداشت
- ↑ كَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ همان گونه كه [عذاب را] بر تقسيم‌كنندگان نازل كرديم
منابع
- ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، حیدرآیاد دکن، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۲م.
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامساء، به کوشش فلایشهامر، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م.
- ابن حبیب، محمد، المحبر، به کوشش لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، قاهره، ۱۳۲۸ق.
- ابن خزیمه، محمد بن اسحاق، صحیح، به کوشش محمد مصطفی اعظمی، بیروت، ۱۹۷۱م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۳۸۸ق/۱۹۶۹م.
- ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن، به کوشش محمدفؤاد عبدالباقی، قاهره، ۱۹۵۴م.
- ابوداوود، سلیمان بن اشعث، سنن، به کوشش محمد محیی الدین عبدالحمید، قاهره، دار احیاء السنه النبویه.
- ابوعبدالله علوی، محمد بن علی، کتاب الاذان بحی علی خیر العمل، به کوشش یحیی عبدالکریم فضیل، دمشق، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۸قمری/۱۹۵۹م.
- بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، به کوشش محمد حمیدالله، قاهره، ۱۹۵۹م.
- ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، به کوشش احمد محمد شاکر، قاهره، ۱۳۵۶ق/۱۹۳۷م.
- حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
- خلیفه بن خیاط، الطبقات، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۶م.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام (عهد معاویه بن ابی سفیان ۴۰-۶۰ق)، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- شافعی، محمد بن ادریس، الام، به کوشش محمد زهری نجار، بیروت، دارالمعرفة.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی عبدالحمید سلفی، بغداد، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
- کلبی، هشام بن محمد، جمهرة النسب، به کوشش ناجی حسن، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م.
- مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح، شرح نووی، بیروت، ۱۳۹۲ق/۱۹۷۲م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دایرة المعارف بزرگ اسلامی