سوره الرحمن

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
سوره الرحمن
الرحمن
شماره سوره۵۵
جزء۲۷
نزول
ترتیب نزول۹۷
مکی/مدنیاختلافی
اطلاعات آماری
تعداد آیات۷۸
تعداد کلمات۳۵۲
تعداد حروف۱۶۴۸


سوره الرحمن ملقب به عروس قرآن، پنجاه و پنجمین سوره قرآن است که در جزء ۲۷ جای دارد. نام‌گذاری این سوره به نام «الرحمن» که یکی از نام‌های الهی است، از کلمه آغازین سوره گرفته شده است. درباره مکی یا مدنی بودن این سوره اختلاف است.

سوره الرحمن مجموعه‌ای از نعمت‌های خدا در دنیا و آخرت را برمی‌شمرد. همچنین در این سوره به برپایی قیامت و ویژگی‌های آن و چگونگی حسابرسی اعمال پرداخته شده است. خداوند در این سوره پس از ذکر هر نعمتی، از بندگان خود با آیه «فَبأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ: پس کدام‌یک از نعمت‌هاى پروردگارتان را منکرید؟» اقرار می‌گیرد. این آیه ۳۱ مرتبه در سوره تکرار شده است. در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده پس از این آیه، عبارت «لا بِشَیْءٍ مِنْ الائِکَ رَبِّ اُکَذِّبُ: پروردگارا هیچ‌یک از نعمت‌های تو را انکار نمی‌کنم» خوانده شود.

بر اساس برخی روایات اگر کسی سوره الرحمن را قرائت کند، خداوند توفیق شکرگزاری به او می‌دهد و اگر در آن روز یا شب از دنیا برود شهید محسوب می‎‌شود. سوره الرحمن در ایران در مجالس فاتحه‌خوانی قرائت می‌شود.

معرفی

آیه ۷۸ سوره الرحمن به خط ثلث
  • نامگذاری

این سوره را از آن رو الرحمن می‌نامند که با کلمه «الرحمن» که از نام‌های الهی است آغاز می‌‌شود. نام دیگر این سوره «آلاء» (جمع ألی) به معنای نعمت‌ها است؛ زیرا نعمت‌های خدا را می‌شمارد.[۱] سوره الرحمن ملقب به عروس القرآن است. این لقب بر اساس روایاتی است که از پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) نقل شده است.[۲]از این که در روایت نبوی آمده که هر چیزی عروسی دارد و عروس قرآن سوره الرحمن است. سیوطی، الدرالمنثور،الناشر: دار الفكر - بيروت، ج۷، ص۶۹۰.[یادداشت ۱] شاید بتوان استفاده کرد که منظور از عروس بودن این سوره، برجستگی و زیبایی خاصی است که در آن وجود دارد. علامه طباطبائی نویسنده المیزان سوره الرحمان را تنها سوره‌ای دانسته که پس از بسم الله الرحمن الرحیم با نامی (الرحمن) از نام‌های خداوند شروع می‌شود. [۳]

  • محل و ترتیب نزول

در مَکّی یا مدنی بودن سوره الرحمن اختلاف است؛ برخی آن را مکی[۴] و برخی دیگر آن را مدنی دانسته‎‌اند.[۵]علامه طباطبائی در تفسیر المیزان مکی و مدنی بود سوره را محتمل دانسته است ولی گفته که سیاق و نظمش به سوره‌های مکّی شبیه تر است. [۶] محمدهادی معرفت از محققان علوم قرآنی، دلایل مکی‌بودن را ضعیف می‌شمارد و سوره الرحمن را سوره‌ای مدنی می‌داند.[۷] بنابر نظر او این سوره در ترتیب نزول نود و هفتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.[۸] این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و پنجمین سوره است و در جزء ۲۷ قرآن جای دارد.

  • تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره الرحمن ۷۸ آیه، ۳۵۲ کلمه و ۱۶۴۸ حرف دارد. این سوره به لحاظ حجمی جزو سوره‌های مفصلات و در حدود نیم حزب است.[۹] کوچک‌ترین آیه قرآن (غیر از حروف مقطعه که فقط یک حرف یا دو حرف‌اند) آیه ۶۴ سوره الرحمن است: «مُدْهَامَّتَانِ: درختان آن دو بهشت در منتهای سبزی و خرّمی است. [۱۰]

محتوا

محل برخورد دو دریای بالتیک و دریای شمال در دانمارک؛ برخی مخلوط نشدن آب دو دریا را مصداق آیه «مَرَ‌جَ الْبَحْرَ‌یْنِ» دانسته‌اند.

سوره الرحمن جهان را تابع نظمی می داند که هم انسان‌ها و هم جنیان از آن بهره می‌برند وجهان را به دو بخش دنیای فانی شدنی و آخرت پایدار تقسیم می کند. در جهان آخرت سعادت و شقاوت و نعمت و نقمت از هم جدا می گردند. سوره بیان می کند که تمام هستی(دنیا وآخرت)دارای یک نظام واحد و مرتبط با یکدیگر هستند و هر چه در جهان هستی است نعمت خداوند متعال است ازااین رو ۳۱ بار در این سوره با عتاب وتوبیخ از انسان ها وجنیان می پرسد که(فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ) کدامین نعمت های خدایتان را انکار می کنید؟ و به همین جهت سوره با رحمانیت خداوند که شامل مومن وکافر و دنیا و آخرت است شروع و با ثناء بر او و این آیه پایان می‌یابد (تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ترجمه: پربرکت و زوال‌ناپذیر است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو )[۱۱]

سوره الرحمن مجموعه‌ای از نعمت‌های خداوند در دنیا و آخرت را برمی‌شمرد و به عبارتی، این سوره بیانگر صفت رحمانیت خداوند است.[۱۲] مطالب مطرح‌شده در این سوره را می‌توان به سه بخش کلی تقسیم کرد:

۱. نعمت‌های دنیای: اشاره به برخی نعمت‌ها مثل تعلیم قرآن کریم، آفرینش انسان و جن، آفرینش گیاهان و درختان، آفرینش آسمان، حاکمیت قوانین، آفرینش زمین با ویژگی‌هایش، خلقت میوه‎‌ها، خلقت گل‎‌ها و گیاهان معطر؛ تلاقی دریای شور و شیرین و نعمت‌های موجود در دریا (آیات ۱ تا ۳۰).

۲. برپایی قیامت: اشاره به فروپاشی نظام‌های دنیایی و برپایی قیامت، ویژگی‌هایی از قیامت، چگونگى حساب، کیفر و مجازات (آیات ۳۱ تا ۳۰ ).

۳. نعمت‌های اُخرَوی: پس از اشاره‌ای کوتاه به عذاب‌ جهنمیان، نعمت‌های نیکوکاران شمرده شده است. مهم‌ترین نعمت‌های بهشتی که به آنها اشاره شده است: باغ‌ها، چشمه‌‏ها، میوه‌‏ها، همسران زیبا و باوفا (آیات ۳۱ تا ۷۸).[۱۳]

شأن نزول

شماری از مفسران، سبب نزول این سوره را آگاه نبودن مشرکانِ قریش از نام رحمان دانسته‌‎اند؛ آنان زمانی‎ که آیه ۶۰ سوره فرقان -که در آن امر به سجده برای خداوند رحمان شده بودند- نازل گردید، گفتند رحمان کیست و چیست؟ خداوند در مقابلِ این سخن آنان، سوره الرحمن را نازل کرد.[۱۵] برخی نیز بر اساس روایتی از امام صادق(ع) معتقدند سوره الرحمن درباره اهل بیت نازل شده است.[۱۶]

منظور از دو دریا و لؤلؤ و مرجان

در روایات از امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نقل شده است منظور از دو دریا در آیه «مَرَ‌جَ الْبَحْرَ‌یْنِ یَلْتَقِیَانِ؛ دو دریا را به گونه‌اى‌ روان کرد که‌ با هم برخورد کنند»،[۱۷] علی(ع) و فاطمه(ع) و منظور از لؤلؤ و مرجان در «یَخْرُ‌جُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْ‌جَانُ؛ از هر دو دریا مروارید و مرجان برآید»[۱۸] نیز امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است.[۱۹] این تفسیر در آثار مفسران شیعه از جمله مجمع البیان طبرسی و مفسران سنی نظیر تفسیر الدرالمنثور سیوطی آمده است.[۲۰] مضمون این آیه در سوره فرقان آیه ۵۳ [یادداشت ۲] و سوره نمل آیه ۶۱[یادداشت ۳] نیز آمده است.

آیات مشهور

  • هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ (آیه۶۰)

ترجمه: مگر پاداش نیکی جز نیکی است؟

در آیات قبلی آمده است خداوند به کسانی که از مقام پروردگارشان ترس دارند، دو بهشت با نعمت‌های فراوان می‌دهد. این آیه بیان می‌کند که آن احسان خداوند به این دلیل است که آنان با ترس از خداوند، احسان کردند و پاسخ احسان، چیزی به جز احسان نیست.[۲۱] بر اساس روایتی از امام صادق(ع) این آیه درباره کافر و مؤمن نیکوکار و بدکار جارى مى‌شود و هر کس به دیگری نیکی کند، او باید جبران کند و راه جبران این نیست که به همان مقدار نیکی کند بلکه باید بیش از آن باشد. دلیل این کار آن است که اگر شخص دوم به همان اندازه فرد اول نیکی کند، عمل نیک فرد اول برتر است به دلیل آنکه او آغازگر نیکی بوده است؛ از این رو شخص دوم باید بیشتر از فرد اول نیکی کند تا در ارزش احسان با یکدیگر برابر شوند.[۲۲]

شعرای فارسی‌زبان نیز در اشعار خود به مضمون این آیه اشاره کرده‌اند همچنانکه مولوی سروده است:

چیست احسان ، را مکافات ای پسر؟لطف و احسان و ثواب معتبر[۲۳]

سعدی نیز در آخرین اثر خود، مواعظ، شعری دارد که با مضمون این آیه مرتبط است:

جزای مردمی جز مردمی نیستهر آنکو حق نداند آدمی نیست[۲۴]

سوره الرحمن در فرهنگ عمومی

سوره الرحمن از جمله سوره‌هایی است که در فرهنگ عمومی جوامع اسلامی مورد توجه قرار گرفته است. این سوره نزد مسلمانان برخی از کشورها نظیر ایران کاربرد اجتماعی دارد. در ایران در مجالس ترحیم و فاتحه‌خوانی، پیش از سخنرانی واعظان، قاریان سوره الرحمن را تلاوت می‌کنند. در برخی محافل، افراد حاضر در مراسم پس از تلاوت آیه «فَبأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبانِ»[یادداشت ۴] توسط قاری، جمله «لَا بِشَیْ‏ءٍ مِنْ آلَائِکَ رَبِّ أُکَذِّبُ»[یادداشت ۵] را به صورت گروهی می‌خوانند. شاید علت قرائت این سوره در مجالس ترحیم آیات ۲۶و۲۷ کُلُّ مَنْ عَلَیْهَا فَانٍ* وَیَبْقَىٰ وَجْهُ رَ‌بِّکَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِکْرَ‌امِ این سوره باشد که حاکی از مرگ و نابودی همه کس جز ذات مقدس خدا است و نیز ادامه آیات تا آخر سوره که در ارتباط با جهان آخرت و دوزخ و نعمت‌های بهشت است.[نیازمند منبع] کاربرد این سوره در مجالس ختم، مخالفانی را نیز داشته است، به‌ویژه آنکه بر اساس دیدگاه این مخالفان، سوره الرحمن در ایران بیشتر یادآور مجالس ترحیم است و این با روح حاکم بر این سوره که بیانگر نعمت‌های خدا در دنیا و آخرت است همخوانی ندارد. [۲۵] کاربرد سوره الرحمن در مجالس فاتحه‌خوانی موجب شده در زبان عامیانه فارسی در مورد کسی که زمان مرگش نزدیک شده بگویند: فلانی بوی الرحمانش بلند شده.[۲۶]

الرحمن در آثار هنرمندان

قالیچه کتیبه‌ای سوره الرحمن که توسط حجت الله خدایاری هنرمند تبریزی در ۱۳۷۵ش بافته شده است.

سوره الرحمن از جمله سوره‌هایی است که مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است. قالیچه کتیبه‌ای سوره الرحمن از جمله آثاری است که درباره این سوره بافته شده است. در این قالیچه در هر کتیبه یکی از آیات سوره الرحمن به همراه آیه «فَبأَیِّ آلاءِ رَبِّکُما تُکَذِّبان» طراحی شده است. خطوط آیات قرآنی از نوع ثلث، نسخ و خطوط تزیینی است و درون هر کتیبه تصاویری مرتبط با موضوع آیه نیز به چشم می‌خورد. بافنده آن حجت الله خدایاری هنرمند تبریزی است که در ۱۳۷۵ش آن را به اتمام رسانده است. این قالیچه در موزه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.[۲۷]

فضیلت و خواص

بر اساس برخی روایات اگر کسی سوره الرحمن را بخواند، خداوند به ضعف و ناتوانی او رحم می‌کند و موجب می‌شود آن فرد توفیق شکرگزاری نعمت‎‌های الهی را پیدا ‎کند.[۲۸] همچنین از امام صادق(ع) نقل شده است سوره الرحمن را بخواند و پس از هر آیه «فبای الاء ربکما تکذبان» عبارت «لابشیء من الائک رب اکذب» را بگوید، اگر در آن روز یا شب از دنیا برود شهید محسوب می شود.[۲۹] هم‌چنین شفاعت قاری سوره الرحمن در حق دیگران در روز قیامت از دیگر آثار این سوره برشمرده شده است. [۳۰]در نماز پس از زیارت امام رضا (ع) خواندن سوره الرحمن در رکعت دوم پس از سوره حمد توصیه شده است.[۳۱]در دیگر نمازهای زیارت نیز خواندن سوره الرحمن توصیه شده است. [۳۲]

آسان شدن امور سخت، درمان درد چشم و محافظت از انسان از جمله خواصی است که برای سوره الرحمن بیان شده است.[۳۳]

برای اطلاعات بیشتر، اینها را هم ببینید: فضائل سور

متن و ترجمه

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ

﴿الرَّحْمَنُ ۝١ عَلَّمَ الْقُرْآنَ ۝٢ خَلَقَ الْإِنْسَانَ ۝٣ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ ۝٤ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ۝٥ وَالنَّجْمُ وَالشَّجَرُ يَسْجُدَانِ ۝٦ وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ ۝٧ أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ ۝٨ وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ ۝٩ وَالْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ ۝١٠ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَالنَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ ۝١١ وَالْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّيْحَانُ ۝١٢ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝١٣ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ ۝١٤ وَخَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مَارِجٍ مِنْ نَارٍ ۝١٥ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝١٦ رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ ۝١٧ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝١٨ مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ ۝١٩ بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيَانِ ۝٢٠ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٢١ يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ ۝٢٢ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٢٣ وَلَهُ الْجَوَارِ الْمُنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلَامِ ۝٢٤ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٢٥ كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ۝٢٦ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ۝٢٧ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٢٨ يَسْأَلُهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ ۝٢٩ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٣٠ سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلَانِ ۝٣١ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٣٢ يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ ۝٣٣ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٣٤ يُرْسَلُ عَلَيْكُمَا شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَنُحَاسٌ فَلَا تَنْتَصِرَانِ ۝٣٥ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٣٦ فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّمَاءُ فَكَانَتْ وَرْدَةً كَالدِّهَانِ ۝٣٧ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٣٨ فَيَوْمَئِذٍ لَا يُسْأَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَلَا جَانٌّ ۝٣٩ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٤٠ يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّوَاصِي وَالْأَقْدَامِ ۝٤١ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٤٢ هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ ۝٤٣ يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ ۝٤٤ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٤٥ وَلِمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ ۝٤٦ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٤٧ ذَوَاتَا أَفْنَانٍ ۝٤٨ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٤٩ فِيهِمَا عَيْنَانِ تَجْرِيَانِ ۝٥٠ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٥١ فِيهِمَا مِنْ كُلِّ فَاكِهَةٍ زَوْجَانِ ۝٥٢ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٥٣ مُتَّكِئِينَ عَلَى فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَيْنِ دَانٍ ۝٥٤ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٥٥ فِيهِنَّ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ۝٥٦ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٥٧ كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ ۝٥٨ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٥٩ هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ ۝٦٠ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٦١ وَمِنْ دُونِهِمَا جَنَّتَانِ ۝٦٢ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٦٣ مُدْهَامَّتَانِ ۝٦٤ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٦٥ فِيهِمَا عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ ۝٦٦ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٦٧ فِيهِمَا فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ ۝٦٨ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٦٩ فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ ۝٧٠ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٧١ حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِي الْخِيَامِ ۝٧٢ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٧٣ لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَلَا جَانٌّ ۝٧٤ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٧٥ مُتَّكِئِينَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِيٍّ حِسَانٍ ۝٧٦ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ ۝٧٧ تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ ۝٧٨

﴿به نام خداوند رحمتگر مهربان. [خدای] رحمان ۝١ قرآن را یاد داد ۝٢ انسان را آفرید ۝٣ به او بیان آموخت ۝٤ خورشید و ماه بر حسابی [روان]اند ۝٥ و بوته و درخت چهره‌سایانند ۝٦ و آسمان را برافراشت و ترازو را گذاشت ۝٧ تا مبادا از اندازه درگذرید ۝٨ و وزن را به انصاف برپا دارید و در سنجش مکاهید ۝٩ و زمین را برای مردم نهاد ۝١٠ در آن میوه [ها] و نخلها با خوشه‌های غلاف دار ۝١١ و دانه‌های پوست‌دار و گیاهان خوشبوست ۝١٢ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝١٣ انسان را از گل خشکیده‌ای سفال مانند آفرید ۝١٤ و جن را از تشعشعی از آتش خلق کرد ۝١٥ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝١٦ پروردگار دو خاور و پروردگار دو باختر ۝١٧ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝١٨ دو دریا را [به گونه‌ای] روان کرد [که] با هم برخورد کنند ۝١٩ میان آن دو حد فاصلی است که به هم تجاوز نمی‌کنند ۝٢٠ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٢١ از هر دو [دریا] مروارید و مرجان برآید ۝٢٢ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٢٣ و او راست در دریا سفینه‌های بادبان‌دار بلند همچون کوه‌ها ۝٢٤ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٢٥ هر چه بر [زمین] است فانی‌شونده است ۝٢٦ و ذات باشکوه و ارجمند پروردگارت باقی خواهد ماند ۝٢٧ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٢٨ هر که در آسمانها و زمین است از او درخواست می‌کند هر زمان او در کاری است ۝٢٩ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٣٠ ای جن و انس زودا که به شما بپردازیم ۝٣١ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٣٢ ای گروه جنیان و انسیان اگر می‌توانید از کرانه‌های آسمانها و زمین به بیرون رخنه کنید پس رخنه کنید [ولی] جز با [به دست آوردن] تسلطی رخنه نمی‌کنید ۝٣٣ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٣٤ بر سر شما شراره‌هایی از [نوع] تفته آهن و مس فرو فرستاده خواهد شد و [از کسی] یاری نتوانید طلبید ۝٣٥ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٣٦ پس آنگاه که آسمان از هم شکافد و چون چرم گلگون گردد ۝٣٧ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٣٨ در آن روز هیچ انس و جنی از گناهش پرسیده نشود ۝٣٩ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٤٠ تبهکاران از سیمایشان شناخته می‌شوند و از پیشانی و پایشان بگیرند ۝٤١ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٤٢ این است همان جهنمی که تبهکاران آن را دروغ می‌خواندند ۝٤٣ میان [آتش] و میان آب جوشان سرگردان باشند ۝٤٤ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٤٥ و هر کس را که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ است ۝٤٦ پس کدامیک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٤٧ که دارای شاخسارانند ۝٤٨ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٤٩ در آن دو [باغ] دو چشمه روان است ۝٥٠ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٥١ در آن دو [باغ] از هر میوه‌ای دو گونه است ۝٥٢ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٥٣ بر بسترهایی که آستر آنها از ابریشم درشت‌بافت است تکیه آنند و چیدن میوه [از] آن دو باغ [به آسانی] در دسترس است ۝٥٤ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٥٥ در آن [باغها دلبرانی] فروهشته‌نگاهند که دست هیچ انس و جنی پیش از ایشان به آنها نرسیده است ۝٥٦ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٥٧ گویی که آنها یاقوت و مرجانند ۝٥٨ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٥٩ مگر پاداش احسان جز احسان است ۝٦٠ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٦١ و غیر از آن دو [باغ] دو باغ [دیگر نیز] هست ۝٦٢ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٦٣ که از [شدت] سبزی سیه‌گون می‌نماید ۝٦٤ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٦٥ در آن دو [باغ] دو چشمه همواره جوشان است ۝٦٦ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٦٧ در آن دو میوه و خرما و انار است ۝٦٨ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٦٩ در آنجا [زنانی] نکوخوی و نکورویند ۝٧٠ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٧١ حورانی پرده‌نشین در [دل] خیمه‌ها ۝٧٢ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٧٣ دست هیچ انس و جنی پیش از ایشان به آنها نرسیده است ۝٧٤ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٧٥ بر بالش سبز و فرش نیکو تکیه زده‌اند ۝٧٦ پس کدام یک از نعمت‌های پروردگارتان را منکرید ۝٧٧ خجسته باد نام پروردگار شکوهمند و بزرگوارت ۝٧٨


سوره پیشین:
سوره قمر
سوره الرحمن
سوره‌های مکیسوره‌های مدنی
سوره پسین:
سوره واقعه

١.فاتحه ٢.بقره ٣.آل‌عمران ٤.نساء ٥.مائده ٦.انعام ٧.اعراف ٨.انفال ٩.توبه ١٠.یونس ١١.هود ١٢.یوسف ١٣.رعد ١٤.ابراهیم ١٥.حجر ١٦.نحل ١٧.اسراء ١٨.کهف ١٩.مریم ٢٠.طه ٢١.انبیاء ٢٢.حج ٢٣.مؤمنون ٢٤.نور ٢٥.فرقان ٢٦.شعراء ٢٧.نمل ٢٨.قصص ٢٩.عنکبوت ٣٠.روم ٣١.لقمان ٣٢.سجده ٣٣.احزاب ٣٤.سبأ ٣٥.فاطر ٣٦.یس ٣٧.صافات ٣٨.ص ٣٩.زمر ٤٠.غافر ٤١.فصلت ٤٢.شوری ٤٣.زخرف ٤٤.دخان ٤٥.جاثیه ٤٦.احقاف ٤٧.محمد ٤٨.فتح ٤٩.حجرات ٥٠.ق ٥١.ذاریات ٥٢.طور ٥٣.نجم ٥٤.قمر ٥٥.الرحمن ٥٦.واقعه ٥٧.حدید ٥٨.مجادله ٥٩.حشر ٦٠.ممتحنه ٦١.صف ٦٢.جمعه ٦٣.منافقون ٦٤.تغابن ٦٥.طلاق ٦٦.تحریم ٦٧.ملک ٦٨.قلم ٦٩.حاقه ٧٠.معارج ٧١.نوح ٧٢.جن ٧٣.مزمل ٧٤.مدثر ٧٥.قیامه ٧٦.انسان ٧٧.مرسلات ٧٨.نبأ ٧٩.نازعات ٨٠.عبس ٨١.تکویر ٨٢.انفطار ٨٣.مطففین ٨٤.انشقاق ٨٥.بروج ٨٦.طارق ٨٧.اعلی ٨٨.غاشیه ٨٩.فجر ٩٠.بلد ٩١.شمس ٩٢.لیل ٩٣.ضحی ٩٤.شرح ٩٥.تین ٩٦.علق ٩٧.قدر ٩٨.بینه ٩٩.زلزله ١٠٠.عادیات ١٠١.قارعه ١٠٢.تکاثر ١٠٣.عصر ١٠٤.همزه ١٠٥.فیل ١٠٦.قریش ١٠٧.ماعون ١٠٨.کوثر ١٠٩.کافرون ١١٠.نصر ١١١.مسد ١١٢.اخلاص ١١٣.فلق ١١٤.ناس


تک‌نگاری

پانویس

  1. دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۳.
  2. سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۴۰؛ طبرسی، مجمع البیان، آستان قدس رضوی، ج۲۴، ص۵۴.
  3. طباطبائی، المیزان، الناشر منشورات اسماعیلیان، ج۱۹، ص۹۴.
  4. یعقوبی، تاریخ، ۱۹۶۰م، ج۲، ص۳۳؛ ابن‎ ندیم، الفهرست، دارالمعرفة، ص۳۸؛ سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۴۹.
  5. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، آستان قدس رضوی، ج۲۴، ص۵۳.
  6. طباطبائی، المیزان، الناشر منشورات اسماعيليان، ج۱۹، ص۹۴.
  7. معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۷۹.
  8. معرفت، آموزش علوم قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۱۶۶.
  9. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۲۵۳.
  10. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۱۷۶.
  11. طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۴ق، ج۱۹، ص۹۳.
  12. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۹۶.
  13. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۳، ص۹۱.
  14. خامه‌گر، محمد، ساختار سوره‌های قرآن کریم، تهیه مؤسسه فرهنگی قرآن و عترت نورالثقلین، قم، نشر نشرا، چ۱، ۱۳۹۲ش.
  15. بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۲۸۰.
  16. بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج ۵، ص۲۳۰.
  17. سوره الرحمن، آیه ۱۹.
  18. سوره الرحمن، آیه ۲۲.
  19. قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۷ش، ج ۲، ص ۳۴۴؛ کوفی، تفسیر فرات الکوفی، ۱۴۱۰ق، ص۴۶۰.
  20. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، آستان قدس رضوی، ج۲۴، ص۷۸؛ سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۴۲و ۱۴۳.
  21. طباطبایی، المیزان، ۱۹۷۴م، ج۱۹، ص۱۱۰.
  22. طبرسی، مجمع البیان، ج۲۴، ص۱۱۲.
  23. مولوی، مثنوی معنوی، دفتر دوم، سایت گنجور.
  24. مواعظ، بخش مثنویات، شماره ۴۱، حکایت، سایت گنجور.
  25. https://sahebkhabar.ir/news/9637216/
  26. خرمشاهی، اصطلاحات قرآنی در محاوره فارسی، ۱۳۷۳ش، ص۲۷ و ۲۸.
  27. قالیچه‌های کتیبه‌ای با مضمون قرآنی، مندرج در سایت موزه آستان قدس رضوی (۱۸ خرداد ۱۳۹۳ش)، تاریخ بازبینی (۷ شهریور ۱۳۹۵ش.
  28. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، آستان قدس رضوی، ج۲۴، ص۵۴.
  29. صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۶.
  30. صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۱۱۶.
  31. مفاتیح الجنان، ص۸۱۵.
  32. مفاتیح الجنان ،کیفیت زیارت امام موسی(ع) و زیارت مطلقه امیرالمؤمنین
  33. بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۳۸؛ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، آستان قدس رضوی، ج۲۴، ص۵۵.
  34. بهشت جاودان (تفسیر سوره شریفه الرحمن) پاتوق کتاب فردا

یادداشت

  1. لكل شَيْء عروس وعروس الْقُرْآن الرَّحْمَن
  2. وَهُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَٰذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَٰذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَيْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَحْجُورًا ترجمه: او کسی است که دو دریا را در کنار هم قرار داد؛ یکی گوارا و شیرین، و دیگر شور و تلخ؛ و در میان آنها برزخی قرار داد تا با هم مخلوط نشوند (گویی هر یک به دیگری می‌گوید:) دور باش و نزدیک نیا!
  3. وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا ترجمه: و میان دو دریا مانعی قرار داد (تا با هم مخلوط نشوند
  4. (الا ای جنّ و انس) کدامین نعمت‌های خدایتان را انکار می‌کنید؟
  5. هیچ یک از نعمت‌هایت را ای پروردگارم انکار نمی‌کنم.

منابع

  • قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دارالقرآن الکریم، ۱۴۱۸ق/۱۳۷۶ش.
  • ابن‎ ندیم، الفهرست، بیروت، دارالمعرفة، بی‎تا.
  • بحرانی، سیدهاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، بنیاد بعثت، ۱۴۱۶ق.
  • خرمشاهی، اصطلاحات قرآنی در محاوره فارسی، مجله بینات، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (ع)، ش۱، ۱۳۷۳ش.
  • دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان-ناهید، ۱۳۷۷ش.
  • سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان فی علوم القرآن، ترجمه، مهدی حائری قزوینی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۸۰ش.
  • سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
  • سیوطی، عبدالرحمن، الدرالمنثور، الناشر: دارالفكر - بيروت، بی تا.
  • صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، به تحقیق صادق حسن‌زاده، تهران، ارمغان طوبی، ۱۳۸۲ش.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۹۷۴م.
  • طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه: بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش.
  • قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش.
  • معرفت، محمدهادی، آموزش علوم قرآن، ترجمه ابومحمد وکیلی، تهران، مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
  • مفاتیح الجنان، ترجمه موسوی دامغانی، انتشارات آستان قدس، چاپ یازدهم.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
  • یعقوبی، تاریخ یعقوبی، دارصادر بیروت، ۱۹۶۰م، ج۲، ص۳۳.
  • از تلاوت «الرحمن» در مجالس عروسی لاهور تا «بوی الرحمانش بلند شده» در ایران، خبرگزاری ایکنا.

پیوند به بیرون