علی‌اکبر فیض مشکینی

مقاله متوسط
عدم رعایت شیوه‌نامه ارجاع
نیازمند خلاصه‌سازی
از ویکی شیعه
میرزا علی مشکینی
اطلاعات فردی
تاریخ تولد۱۳۰۰ش، ۱۳۴۰ق
محل زندگیمشکین شهراردبیلنجفقم
تاریخ وفاتتیر ۱۳۸۶ش، رجب ۱۴۲۸ق
محل دفنحرم حضرت معصومه(س)، قم
شهر وفاتقم
اطلاعات علمی
استادانامام خمینیسید محمد حجت کوه کمره ایسید حسین طباطبایی بروجردیسید محمد محقق دامادسید محمدصادق روحانی
شاگردانمحمد محمدی گیلانیمحمد امامی کاشانییوسف صانعیمحمدرضا مهدوی کنیاکبر هاشمی رفسنجانی
تألیفاتاصطلاح‌ الاصول‌ • مصطلحات‌ الفقه‌ • الفقه‌ الماثور • المنافع‌ العامه‌ • المواعظ‌ العددیه‌ • ترجمه‌ قرآن‌ کریم‌ به‌ زبان‌ فارسی • الهدی الی موضوعات‌ نهج‌‌البلاغه‌ • بحث‌ تکامل‌ از نظر قرآن‌ • نهج‌‌البلاغه‌ موضوعی • نصایح
سایرامام جمعه شهر قم، رئیس مجلس خبرگان رهبری، رئیس جامعه مدرسین، استاد فقه ، اصول ، تفسیر و اخلاق
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
سیاسیچند ماه امام جمعه تبریز(پس از شهادت آیت الله مدنی) • حاکم شرع دادگاه های خوزستان • عضو شورای تدوین قانون اراضی شهری در سال‌های ۵۹ ـ ۶۰ • نماینده مردم آذربایجان در مجلس خبرگان قانون اساسی • رئیس شورای بازنگری قانون اساسی


علی‌اکبر فیض‌ آلنی مشهور به علی مشکینی(۱۳۰۰- ۱۳۸۶ش) از روحانیون تاثیرگذار در انقلاب اسلامی ایران بود. وی ریاست مجلس خبرگان رهبری را از هنگام تأسیس در ۱۳۶۱ش تا پایان عمر بر عهده داشت. آیت الله مشکینی رئیس جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، امام جمعه دائم قم و استاد فقه، اصول، تفسیر و اخلاق بود. درس‌های اخلاق وی از دروس مهم حوزه علمیه قم گزارش شده است.

وی یکی از ۱۲ امضاکننده اعلامیه مرجعیت امام خمینی در سال ۱۳۴۹ش بوده است. مشکینی به همراه حسینعلی منتظری و سید محمد حسینی بهشتی در تدوین قانون اراضی شهری در سال‌های ۵۹-۶۰ نقش داشته است. او ریاست‌ شورای بازنگری قانون‌ اساسی را هم برعهده داشت. آیت الله مشکینی در دوران جنگ ایران و عراق در جبهه‌های جنگ حضور داشت.

زندگی‌نامه

علی اکبر فیض‌ آلنی مشهور به آیت الله مشکینی، در سال ۱۳۴۰ق مصادف با ۱۳۰۰ش در روستای آلنی از توابع‌ شهر خیاو اردبیل که بعدها نام آن به مشکین‌شهر تغییر یافت، متولد شد.[۱]

آیت‌الله مشکینی پس از ابتلا به بیماری خونی مزمن، دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۶ش درگذشت.[۲]پس از تغسیل بدن وی در حسینیه فاطمیون تهران توسط مداح مشهور حاج منصور ارضی[۳] ناصر مکارم شیرازی، از مراجع تقلید شیعه، ۱۱ مرداد بر او نماز خواند[۴] و در حرم فاطمه معصومه در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد.[۵]

فعالیت علمی

علی مشکینی، پس از مرگ پدر و به سفارش وی، برای تحصیل علوم دینی به اردبیل سفر کرده و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت[۶] و سپس عازم قم شد.[نیازمند منبع] او در قم در درس‌های سید محمد حجت کوه کمره‌ای، سید حسین طباطبائی بروجردی، سید محمد محقق داماد و سید محمدصادق روحانی حاضر می‌شد. مشکینی، نویسنده نامه‌ای دانسته شده که در سال ۱۳۳۷ش با امضای ۲۰۰ طلبه و استاد حوزه علمیه قم، برای سازماندهی آموزشی در حوزه علمیه قم و اضافه شدن دروسی همچون اخلاق به برنامه‌های تحصیلی طلاب، خطاب به آیت‌الله بروجردی نوشته شده است.[۷]

آیت الله مشکینی، از مؤسسان مدرسه حقانی در دهه ۱۳۴۰ش بوده و دروس اخلاق و مکاسب را در آن مدرسه تدریس می‌کرده است.[نیازمند منبع] وی همچنین کتاب‌های رسائل و مکاسب شیخ مرتضی انصاری را خلاصه کرد و با سبک و سیاقی متفاوت[یادداشت ۱] در اختیار طلاب آن مدرسه قرار داد.[۸] مشکینی به همراه تعداد دیگری از استادان حوزه، حلقه‌ای ۱۱ نفره را شکل دادند که برای اصلاح حوزه فعالیت کرده و دغدغه‌های سیاسی را در بحث‌های خود مطرح می‌کردند.[نیازمند منبع] دیگر اعضای این حلقه، عبدالرحیم ربانی شیرازی، حسینعلی منتظری، علی قدوسی، سید علی خامنه‌ای، سید محمد خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، احمد آذری قمی، ابراهیم امینی، محمدتقی مصباح یزدی و مهدی حائری تهرانی بوده‌اند. در همین دوران آیت الله مشکینی به منظور متواری شدن و رهایی از تعقیب ساواک، نزدیک به هفت ماه در نجف ساکن شد و در کلاس‌های درس عده‌ای از مراجع، خصوصاً امام خمینی حاضر شد. با این حال او به دلیل ضعف مزاج و هوای گرم نجف، بار دیگر به قم بازگشت.[۹]

علی مشکینی، در سال ۱۳۴۹ش بر کتاب شهید جاوید اثر نعمت الله صالحی نجف آبادی تقریظی نوشت. او در پاسخ به پرسش برخی طلاب حوزه، تقریظ نوشتن بر کتاب شهید جاوید را نه به منزله تایید مطالب آن، بلکه بیشتر به دلیل انتخاب موضوع و شیوه نوشتن کتاب دانست.[۱۰] با این حال او بعدها تقریظ خود از این کتاب را پس گرفت.[نیازمند منبع]

شاگردان

آثار مکتوب آیت الله مشکینی

آثار علمی

مشکینی در دوران عمر خویش، کتاب‌هایی را در علوم مختلف به زبان فارسی و عربی تألیف کرد. مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، نرم‌‌افزاری موسوم به «مجموعه آثار همایش بزرگداشت حضرت آیة الله مشکینی» را در سال ۱۳۹۳ش تولید کرد. این مجموعه در چند بخش کتاب‌های تألیفی، گفتارها (خطبه‌های نماز جمعه)، یادنامه و نگارخانه (ده‌ها سخنرانی درس اخلاق (ارائه شده در شبکه رادیویی معارف) به همراه تصاویر منتشر شد.[۱۳]

مبارزه سیاسی

مشکینی یکی از ۱۲ امضاکننده اعلامیه مرجعیت امام خمینی در سال ۱۳۴۹ش بوده است.[۱۴] وی بعداز حوادث پانزده خرداد به جمع مبارزین پیوست. کارهای فردی و مخفی، ارتباط با شخصیت‌های سیاسی پیرو امام خمینی و مبارزه علنی و موضع‌گیری صریح در برابر حکومت پهلوی از ویژگیهای مبارزه وی بود و چندین بار در زندان ساواک قم و زندان شهربانی زندانی شد. او چهار ماه در تهران متواری و با نام مستعار زندگی کرد. پس از این چهار ماه به مدت هفت ماه به نجف رفت و بعد از بازگشت بلافاصله به مشهد تبعید و قریب ۱۵ ماه در مشهد ساکن شد. مدت کوتاهی پس از بازگشت از مشهد٬ حکم تبعید ۲۷ نفر از طلاب و مدرسین حوزه که از نظر ساواک عاملین تخریب و خرابکاری بودند صادر شد. آیت الله مشکینی هم جزو این افراد به سه سال تبعید به شهر ماهان کرمان محکوم شد. وی به مدت یک سال در شهر ماهان تحت مراقبت زندگی کرد و در اثر فعالیت‌های مختلف و به صلاح دید شهربانی به شهرستان گلپایگان تبعید شد. اقامت او در شهرستان گلپایگان – نزدیک قم- ارتباط وسیع طلاب و رفت و آمدهای بسیار آنان را موجب شد. به همین دلیل ساواک وی را از گلپایگان به مدت دو سال به کاشمر خراسان تبعید کرد. در سال ۱۳۵۷ شمسی و پس از بازگشت از کاشمر و هم زمان با حرکت امام خمینی از نجف به پاریس، ساواک آ‌یت‌الله مشکینی را دستگیر کرد. پس از خروج محمدرضا پهلوی از کشور و پیش از بازگشت امام خمینی٬ وی یکی از روحانیان متحصن در دانشگاه تهران برای ورود امام خمینی در دوره حکومت(نخست وزیری) بختیار شد،[۱۵]

پس از انقلاب

پس از انقلاب آیت الله مشکینی اقداماتی را در جهت تثبیت نظام انجام داد؛ وی در بلوای حزب خلق مسلمان در منطقه آذربایجان حضور یافت. در جریان دستگیری فرزندنش که در عضویت و همکاری سازمان مجاهدین خلق (منافقین) بود، نامه‌ای به عنوان «سرپرست کمیته مرکزی انقلاب» نوشت و این اتفاق را طلیعه عدالت در نظام اسلامی و مسرت بخش توصیف کرد.[۱۶] وی همچنین یکی از منتقدان دولت موقت به ریاست مهدی بازرگان شد. پس از شهادت سید اسدالله مدنی، چند ماهی امام جمعه تبریز بود. و بعد از آن به دستور امام خمینی راهی قم شد. در پی سخنان هاشم آغاجری از اعضای سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، آیت الله مشکینی با عنوان رئیس جامعه مدرسین اطلاعیه این جامعه در مورد نامشروع بودن سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران را امضا کرد.

مسؤولیت‌ها

اقدامات فرهنگی و اجتماعی

در کلام دیگران

  • آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در پیام تسلیت خود جایگاه او را در نظام جمهوری اسلامی ایران رفیع و وی را فقیهی پارسا٬ جامع علم و عمل٬ جهاد و زهد و تشخیص و سلوک صائب و مستقیم و بدون انحراف توصیف کردند که هرگز نمی‌توان در تواضع و فروتنی او یا در زندگی زاهدانه و دامن پاک او کم‌ترین خدشه‌ای وارد آورد.[۲۲]به اعتقاد ایشان، مشکینی علاوه بر جهات علمى و اخلاقى و سیاسى و تقوایى و مانند اینها، بسیار اهل ذوق و اهل سلیقه بود.[۲۳]
  • محمد شریف‌رازی در کتاب گنجینه دانشمندان (۱۴۰۴ق) آیت الله مشکینی را از علما و مدرسین بنام، که به فضل و دیانت و علم و تقوا شهره و دارای آثار گران‌قدری از قبیل تنقیح و تلخیص اثنا عشریه به نام المواعظ العددیه، معرفی کرده‌است.[۲۴]
  • در کتاب طبقات مفسران شیعه هم علی‌اکبر فیض مشکینی یکی از مدرسین شاخص و محترم حوزه علمیه قم و رئیس مجلس خبرگان و مفسری به نام یاد شده است.[۲۵]

پانویس

  1. «زندگی‌نامه آیت الله مشکینی»، سایت صراط‌نیوز.
  2. زندگینامه حضرت آیت الله علی اکبر مشکینی، پایگاه اطلاع‌رسانی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  3. http://meshkini1.blogfa.com/category/26
  4. «آیت الله مکارم شیرازی بر پیکر مرحوم آیت الله علی مشکینی نماز گزاردند»، پایگاه اطلاع‌رسانی شیعیان.
  5. «آیت الله مشکینی درگذشت»، سایت خبری الف.
  6. «زندگی‌نامه آیت الله مشکینی»، سایت صراط‌نیوز.
  7. «مبارزات آیت الله مشکینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مشکینی.
  8. مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پرونده «محمد رامندی»،ش ۱۲۶۳۳، ص۵۶؛ همو، پرونده «روح‌اللّه حسینیان»،ش ۱۲۶۳۸، ص۷؛ همو، پرونده «محمود مهدی‌پور»،ش ۱۲۶۲۶، ص۱۱
  9. زندگی‌نامه آیت الله علی اکبر فیض مشکینی، خبرگزاری تسنیم.
  10. استادی، سرگذشت کتاب شهید جاوید، ص۵۶۰.
  11. «شب‌زنده‌دار کیست؟»، خبرگزاری فارس.
  12. آیت‌اللّه مشکینی، اسوه فضیلت، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
  13. مجموعه آثار همایش بزرگداشت حضرت آیت‌الله مشکینی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
  14. روحانی، نهضت امام خمینی، ۱۳۸۶ش، دفتر اول، ص۸۰–۸۳.
  15. متن منتشرنشده زندگی‌نامه خودنوشت آیت‌الله مشکینی، سایت خبری الف.
  16. فرزندان آیت‌الله مشکینی، سایت تاریخ ایرانی.
  17. خبرگزاری فارس. بازبینی‌شده در ۸ مرداد ۱۳۸۶
  18. پایگاه اطلاع رسانی جامعة الزهراء
  19. پایگاه اطلاع‌رسانی دانشگاه امام صادق
  20. پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه علمیه الهادی
  21. پایگاه اطلاع‌رسانی مدرسه حقانی
  22. آیت‌اللّه مشکینی، اسوه فضیلت، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
  23. https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=26393
  24. شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۵۲ش، ج۲، ص۲۶۳.
  25. بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۷۶ش، ج۵، ص۴۱.

یادداشت

  1. «الرسائل الجدیدة و الفرائد الحدیثة» نام کتاب تلخیص شده رسائل شیخ مرتضی انصاری است و «تلخیص‌المکاسب‌» نیز نام کتب تلخیص شده مکاسب او است.

منابع