قبرستان ابن‌بابویه

برای دیگر کاربردها ابن بابویه را ببینید.

الگو:جعبه اطلاعات جای‌های تاریخی ایران قبرستان اِبْنُ بابِوَیْه قبرستانی در شهر ری و دومین گورستان تهران است که بسیاری از علما و مشاهیر ایران در آن دفن شده‌اند. نام این قبرستان برگرفته از نام محمدبن بابویه مشهور به شیخ صدوق یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که در این قبرستان مدفون است.

در این قبرستان ابوالحسن جلوه، رجبعلی خیاط، رحیم موذن زاده اردبیلی، علی اکبر دهخدا، علی اکبر خوشدل تهرانی، محمد صادق فخرالاسلام افشار، علی اکبر غفاری، ابوالقاسم پاینده و علما، دانشمندان و رجال سیاسی بسیاری آرمیده‌اند.

بقعه ابن بابویه در سال ۱۳۷۵ش با شماره ثبت ۱۸۱۶ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است.

تاریخچه

قبرستان «ابن بابویه» آرامگاهی ۲۰۰ ساله در دشت وسیع ری است که نزدیک به ۱۰ هکتار وسعت دارد. ری باستانی از کهن‌ترین شهرهای جهان است که تاریخ پیدایش آن به اقوام آریایی می‌رسد. ری بزرگ‌ترین شهر مادها بود و می‌توان نامش را در اسطوره‌های ایرانی یافت. بنا بر آنچه در اوستا آمده، ری سیزدهمین شهری است که در جهان ساخته شده و تاریخ سکونت در آن به سه هزار سال پیش از میلاد برمی‌گردد.

قبرستان ابن بابویه پیش از ناصرالدین شاه باغ بسیار وسیعی بود، اما در پی کشف جسد سالم فردی در سرداب زیر آن باغ و بدست آمدن سنگی درون سرداب که نشان می‌داد پیکر متعلق به شیخ صدوق است که بیش از ۸۰۰ سال پیش درگذشته، بقعه این دانشمند شیعی قرن چهارم، در آنجا احداث شد.

نوشته‌های تاریخی حکایت از آن دارند که بنای نخستین این آرامگاه به دوران ساسانی برمی‌گردد که در مقطعی به دلیل وقوع سیل در ری ویران شده است. آرامگاه اولیه شیخ صدوق نیز در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگ‌های دوره خوارزمشاهیان و تیموریان و حوادث مختلف طبیعی چندین بار تخریب شد؛ به گونه‌ای که سال‌ها در زیر توده‌های خاک پنهان ماند، اما وقتی بقعه شیخ صدوق در این آرامگاه ساخته شود افراد زیادی در اطراف آن به خاک سپرده شدند.

مدفونان در این قبرستان

• شیخ صدوق

بقعه امروزی شیخ صدوق در زمان فتحعلی شاه ساخته شد اما به جز کتیبه‌ای که در آن آیات قران به خط یکی از خوشنویسان معروف دوره قاجار نگاشته شده، هیچ اثر دیگری که نشان از قدمت آرامگاه داشته باشد، در آن وجود ندارد.

محمد باقر خوانساری در کتاب روضات الجنات در این باره نوشته است:

در حدود ۱۲۳۸ قمری و در عهد فتحعلی شاه قاجار مرقد شریف صدوق که در اراضی ری قرار دارد از کثرت باران خراب شد و رخنه‌ای در آن پدید آمد. به جهت تعمیر و اصلاح آن اطرافش را می‌کندند؛ پس به سردابی که مدفنش بود برخوردند، هنگامی که وارد سرداب شدند، با جسدی عریان مواجه شدند. این خبر به سرعت در تهران منتشر شد و به گوش سلطان وقت رسید، وی با جمعی از بزرگان و امنای دولت به جهت مشاهده حضوری به محل آمدند. جمعی از علما و اعیان دولت داخل سرداب شدند و صدق قضیه را به رأی العین مشاهده کردند. پس از آن وی دستور تعمیر و تجدید بنا و تزئینات آن بقعه را صادر کرد.

نویسنده روضات که در آن زمان ۱۲ ساله بوده آورده است:

من خودم بعضی از افراد را که در آن واقعه حضور داشتند، ملاقات کرده‌ام.

• ابوالحسن جلوه

در جوار بقعه شیخ صدوق و در فاصله نزدیکی از در ورودی این آرامگاه بقعه حاج ابوالحسن جلوه (طباطبایی) حکیم و عالم شیعی قرن سیزدهم است. این بقعه‌ با هشت ستون ساخته شده که بنایی شبیه آرامگاه حافظ در شیراز دارد.

• محمدطاهر تنکابنی؛ قبر وی در جوار قبر جلوه قرار دارد.
• رجبعلی خیاط متوفای ۱۳۴۰ هجری شمسی
• شیخ محمدحسین زاهد
• رحیم مؤذن زاده اردبیلی متوفای ۱۳۸۴ش
• غلامرضا تختی کشتی‌گیر مشهور ایرانی متوفای ۱۳۴۶
• علی اکبر دهخدا متوفای اسفند ماه ۱۳۳۴شمسی
• سیدمهدی میرزایی، نوه میرزای شیرازی
• محمود ذاکر زاده تولائی(حلبی) متوفای ۱۳۷۶شمسی. او از پایه گذاران انجمن حجتیه بود.
• شهدای فدائیان اسلام: در نزدیکی ابن بابویه صحن امامزاده هادی قرار گرفته که با دفن اموات در صحن این دو آرامگاه، آنها دیگر به هم پیوسته‌اند. شهدای فدائیان اسلام در جوار امامزاده هادی دفن شده‌اند.
• علی اکبر خوشدل تهرانی از شاعران مذهبی و مدیحه سرا
• محمد صادق فخرالاسلام افشار: او ابتدا مسیحی بود و سپس به مذهب تشیع گروید. وی صاحب کتابهائی به نام انیس الاعلام، بیان الحق، برهان المسلمین، افتخارات اسلام.
• علی اکبر غفاری متوفای ۱۳۸۳ش
• سید جعفر دین پرور دربندی امام جمعه شمیرانات و دربند که در ۱۳۴۳ شمسی درگذشت.
• محمد جعفر اسلامی مفسر قرآن
• ابوالقاسم پاینده روزنامه نگار، داستان نویس و مترجم که در ۱۸ مرداد ۱۳۶۳ش در تهران درگذشت.

همچنین میرزا لطفعلی نصیری ملقب به صدرالافاضل، سیدمحمد تنکابنی نویسنده کتاب ایضاح الفوائد، آیت الله سید محمد حسین موسوی درچه‌ای از محدثان شیعه و برادر سید محمد باقر درچه ای، آیت الله میرزا ابوالقاسم فلسفی تنکابنی، حجت الاسلام شهید «مقدسیان» از مبارزان فدائیان اسلام و هم‌رزم شهید آیت الله محلاتی، حجت الاسلام حسن خندق آبادی(علامی)، آیت الله مسیح طالقانی در این آرامگاه دفن شده‌اند.

آیت الله شیخ هادی مدرس نوری، آیت الله هاشمی کاشانی، آیت الله سید خلیل زرین کیا لاریجانی، آخوند ملاعلی اکبر فیروزکوهی، حجت الاسلام ثابت الموتی، آیت الله شیخ محمد آملی، آیت الله مجدالمحققین شیخ الاسلامی شیرازی، حجت الاسلام والمسلمین سید رضا دربندی از دیگر علمای شیعه مدفون در جوار شیخ صدوق هستند.

مزار محمد علی مظفری بنیانگذار یتیم‌خانه‌های مظفری، دکتر سید حسین فاطمی، شیخ موسی دبستانی ادیب و عارف ، جواد فاضل نویسنده و مترجم و مزار شهدای ۳۰ تیر ۱۳۳۱ش نیز در این مکان قرار دارد.

از آثار ملی

بقعه ابن بابویه ۵ دی ۱۳۷۵ش با شماره ثبت ۱۸۱۶ به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است. وزارت کشور سال ۱۳۷۳، دستور منع دفن مردگان را در این محدوده صادر کرد.

گالری

• 
  مزار ابوالحسن جلوه
• 
  ضریح محمد بن علی ابن بابویه قمی ملقب به شیخ صدوق
• 
  مرقد رجبعلی خیاط
• 
  آرامگاه شیخ محمد حسین زاهد
• 
  مزار رحیم موذن زاده اردبیلی
• 
  آرامگاه غلامرضا تختی
• 
  آرامگاه خاندان دهخدا

پیوند به بیرون

• منبع مقاله:خبرگزاری ایسنا