کشف الاسرار فی شرح الاستبصار (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | سید نعمتالله جزایری |
| موضوع | فقه |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۳ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | موسسة دار الکتب |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۸ق |
کَشْفُ الأسْرار فی شَرْحِ الإسْتِبْصار کتابی دوجلدی به زبان عربی تألیف سید نعمتالله جزائری از عالمان شیعه که شرحی بر کتاب استبصار نوشته شیخ طوسی است. این اثر در سال ۱۰۹۹ق به اتمام رسیده است.
درباره مؤلف
سید نعمتالله جزایری مشهور به محدث جزایری، از علمای شیعی قرن یازدهم و دوازدهم قمری و سرسلسله خاندان مشهور علمی و دینی سادات جزایری که نسب خویش را به امام کاظم(ع) میرساند. سید نعمتالله شاگرد عالمان نامداری همچون علامه مجلسی، آقا جمال خوانساری، ملامحسن فیض کاشانی و شیخ حر عاملی بود. نوشتههای بهجامانده از سیدنعمتالله جزایری فراوان است او را به سرعت قلم و کثرت تألیفات وصف کردهاند. از جمله آثار معروف او الانوار النعمانیة و کتابِ کشکولیِ زَهر الربیع است. او یکی از علمای طرازِ اول مسلک اخباری محسوب میشود.
ساختار و محتوای کتاب
جلد اول
در دو بخش به شرح حال مؤلف و خاندان و فرزندان وی پرداخته و در ضمن آن به تفصیل از سوانح زندگی و آثارش سخن گفته است.
- بخش اول: مطالبی دربارۀ مولف شامل سیره، شاگردان، اساتید، سفر به حویزه، شیراز، اصفهان، شوشتر و عتبات عالیات و کرامات و اتفاقات جالب و آموزندهای که برای وی افتاده است. شرح حال ۴ فرزند وی که دارای مقامات علمی و درجات معنوی نیز بودهاند و معرفی اجمالی تألیفات سید، که در حدود ۵۳ عنوان است.
- بخش دوم: شامل یک خاتمه در وفات و کراماتی که از قبر سید نعمتالله مشاهده شده، همچنین تصاویری از مرقد و دستخط ایشان و نیز مقدمۀ وی بر کتاب استبصار آمده است.[۱]
جلد دوم
کتاب، با شرح حالی دربارۀ شیخ طوسی و تقریظی از سید محمد موسوی جزایری آغاز و در ادامه، اشارهای به جواهر دهگانه دارد:[۲]
- جوهر اول: تقسیم حدیث به اعتبار راویان به چهار بخش،
- جوهر دوم: در تاریخ تنویع حدیث،
- جوهر سوم: دربارۀ سلوک محمدین ثلاثه (شیخ صدوق، کلینی، طوسی) در اصول اربعه آنان،
- جوهر چهارم: بحث تعارضِ روایات،
- جوهر پنجم: پیرامون روایت مشایخ از رجال مجهول،
- جوهر ششم: طرق رسیدن به مشایخ،
- جوهر هفتم: دربارۀ راوی مشترک در سند حدیث که مردد بین مقبول و غیر آن است،
- جوهر هشتم: در بیان عده و جماعتی که در سند کلینی و شیخ طوسی وارد شده،
- جوهر نهم: در سبب قبول کردن اخباری که رجالیان شیعه از راویان غیر امامی نقل کردهاند.
- جوهر دهم: در اینکه آیا تقلید از مجتهد میت جایز است؟
پس از آن، شرح کتاب طهارت استبصار شامل شرح خطبۀ شیخ طوسی، شرح آبها و احکام آن در ۱۶ باب و چاهها و احکامشان در ۳۴ باب، انجام میگیرد.[۳]
جلد سوم
در تتمه احکام چاهها، ابواب غسلهای مستحب و واجب، ابواب جنابت و حیض و نفاس و تیمم و همچنین ابوابی در مورد طهارت لباس و بدن از نجاست. شرح کتاب به حالت مزجی است و محقق آن در مواردی که لازم به توضیح بوده، با آوردن شمارهای، به توضیح بیشتر متن در پاورقی اشاره نموده است.[۴]
ویژگیها
محقق کتاب، شش ویژگی برشمرده است:
- مؤلف این کتاب را بعد از کتب مهم خود؛ مانند الانوار النعمانیه و شرح التهذیب و بعد از بحارالانوار علامه مجلسی، نوشته و سبب شده تا عصاره و زبده کتابهای قبل از خود باشد.
- مشتمل بر جواهر دهگانه، درباره علم حدیث و رجال است که برای هر خواننده حدیث لازم میباشد.
- در بسیاری از مقامات کتاب، شرح مفصلتری نسبت به سایر شروح الاستبصار، انجام گرفته است.
- سید به سایر شروحی که بر استبصار و تهذیب نوشته شده، توجه و نظر داشته است و از آنها نیز استفاده نموده و سعی در تفصیل و تدقیق آنها نموده است.
- به خود کتب استبصار و تهذیب نیز توجه و اعمال دقت نموده، بیش از آنچه که علامه مجلسی در ملاذ الاخیار توجه و امعان نظر داشته است.
- بر خلاف علامه مجلسی که به مذاهب عامه در شرحش نظر نداشته است، سید نعمتالله نظر آنان را نیز در شرح خود اشاره نموده است.
وضعیت کتاب
تحقیق و تعلیق این کتاب توسط سید طیب موسوی جزائری، از نوادگان مؤلف صورت پذیرفته است. سید طیب، طی یک جلد به شرححال سید نعمتالله و فرزندان او پرداخته که کتاب حاضر را به سه جلد تبدیل کرده است. به گفتۀ سید طیب، از قرن دوازدهم قمری به بعد این اولین شرح و تعلیقهای است که بر کتاب سید نعمتالله جزایری نوشته شده است. پاورقیها جهت توضیح مطالب، از محقق بوده و بیشتر، مربوط به ذکر اسناد است و در پارهای از موارد شامل توضیح و شرح لغات نیز میگردد.
پانویس
یادداشت
منابع
- جزائری، نعمتالله بن عبدالله، کشف الأسرار فی شرح الإستبصار، قم، مؤسسة دار الکتاب، ۱۴۰۸ق.
- صدرایی خویی، فهرستگان نسخه خطی حدیث و علوم حدیث شیعه، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۲ش.